Irak

Irak ezalí esé ya Azía. Ekabwání o monyɛlɛ na Iran mpé o límbe na Sirie.

Liloba "Irak" euti na Arabe 'araq, oyo elakisi "ebotaka malamu" to "ezali na mai malamu", mbala mosusu ezali kolobela bomengo ya mabele ya Mezopotamia.

Liloba Sawad ezalaki mpe kosalelama na ntango ya ebandeli ya Bamizilma mpo na kolobela etúká ya patatalu ya mai ya Tigre mpe ya Efrate, mpe kokesenisa yango na esobe ya Arabie oyo ekauki.

Na Arabe, liloba Irak (عراق) ekoki kolimbola "libongo", "libongo", to "bord", yango wana nkombo yango, na etymologie populaire, eyei kolimbolama lokola "escarpment", kolobelaka esika ya etuka babengi "al-'Iraq 'Arabi" oyo ezali na sud mpe na est ya Plateau ya Jazira.

Nkombo yango ekokaki mpe kouta na liloba ya Sumérie Uruk, moko ya bingumba ya nguya mingi ya sivilizasio ya kala ya Mezopotamia.

Na Perse, ērāg elimboli "mabele ya nse". Liloba ērāg elimboli "Iran ya nse" to "Iran ya nse" na bokeseni na etuka ya Iran oyo ezali na nord ya Iran (na tango ya kala, ezwami na nord-ouest ya Iran), pene na Téhéran: Arak, oyo elakisi Iran Centre, tout en considérant que centre oyo ezali na nɔrdi-wɛsti ya Iran na ntango ya kala.

Irak ezali moko ya ba berceaux ya civilisation. Période historique na Irak ebandi vraiment kobanda période ya Uruk (4000 avant J.C. tee na 3100 avant J.C.), na fondation ya nombre ya ba villes somériennes mpe na usage ya ba pictogrammes, ba joints ya cylindres mpe production ya biloko ndenge na ndenge.

Na mbula nkóto ya 4 liboso ya ntango na biso. T.B., sivilizasio ya Mezopotamia ezali sivilizasio oyo ebimisaki ebongiseli ya kala koleka oyo eyebani, cunéiforme.

Bato ya Sumérie bazalaki koyangela Mezopotamia tii ntango bokonzi ya Akkadien ebimaki (2335-2124 liboso ya ntango na biso), oyo etongamaki zingazinga ya engumba Akkad na katikati ya Irak. Sargon ya Akkad, mobandisi ya ampire yango, azali kokamba kolonga bingumba-bikólo nyonso ya sudi mpe ya katikati ya Irak, azali koyangela bakonzi ya Asulia mpe na ndenge yango, asangisaki bato ya Sumérie mpe ya Akkadian na ekólo moko.

Eleko ya Babilone

Kobanda na mbula nkóto ya mibale liboso ya ntango na biso. Baamore oyo balobaka monɔkɔ ya Kanana babandaki kokende kofanda na sudi ya Mezopotamia mpe kotya makonzi ya mikemike kuna mpe lisusu kobɔtɔla bakiti ya bokonzi ya bingumba oyo ezalaki kala lokola Isin, Larsa, mpe Eshnunna. Na mobu 1792 liboso ya ntango na biso. T.B., Hammurabi, mokonzi moko ya Ba-Amor ya Babilone azwaki mosala ya kolonga Sumer, Akad, Elam lokola mpe Asulia, kokela bokonzi ya liboso ya Babilone.

Nsima ya kozwa yango na Baheti na mobu 1595 liboso ya ntango na biso. T.B., Babilone ekómaki na nse ya boyangeli ya libota moko oyo eutaki na Kassite mpe ekómisaki bokonzi yango na boumeli ya bikeke soki minei. Eleko yango nde ebandaki kowelana na bokonzi ya pembeni oyo ezalaki na nɔrdi, Asulia, oyo esalemaki na bikeke oyo elandaki. Nsima ya eleko molai ya bozangi bosikisiki kati na mobu 1100 mpe 800 liboso ya ntango na biso. L.T.B., Babilone ekómaki na nse ya mosapi monene ya bokonzi ya Néo-Asulia na boumeli ya mbula koleka nkama moko (728-626 liboso ya ntango na biso), liboso ya kobanda kosala likambo oyo esalaki ete Asulia ebebisama mpe esalema bokonzi ya Babilone ya sika (626-539 liboso ya ntango na biso). ) ya Mikonzi Nabopolassar mpe Nebukadanesala II.

Eleko oyo ezali elembo ya nsuka ya nguya ya Babilone mpe bozongi ya bozwi ya nkita na Mezopotamia, oyo emonisami na bokoli ya nkita ya bilanga mpe dynamisme ya mimeseno ya ntina, na nse ya bokambi ya bakonzi. Ezalaki na eleko wana nde Babilone ekómaki engumba monene oyo ezalaki na bamonima mingi oyo epesamaki na bakitani (bifelo na yango, bandako minene na yango, ziggurat na yango mpe bilanga na yango oyo ekangamaki).

Na mobu 586 L.T.B., Nebukadanesala II, mokonzi ya Babilone, abenganaki Bayuda 20 000 kuna nsima ya kokanga Yelusaleme [ref. esengeli] oyo basali noyau ya diaspora ya Bayuda oyo eleki kala na mokili mobimba.

• Ufrate
• Tigre