Europese Raod

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Dit artikel geit euver d'n Europese Raod, dee eine vaan de hoofinstèllinge is vaan de Europese Unie (EU). Veur de internationaal vredesorganisatie vaan 47 Europese len, die gans lossteit vaan de EU, zuuch: de Raod vaan Europa. Veur de ministerraod vaan de EU, zuuch de Raod vaan de Europese Unie.

D'n Europese Raod verwijs nao d'n tóp vaan staotshoofde en regieringsleiers vaan de zevetwinteg lidstaote vaan de Europese Unie (EU), oonder leiing vaan de Prizzedent vaan de Europese Raod, dee 't facilitere vaan e compromis chargeert. Officieel vörmp d'n Europese Raod same mèt 't Europees Parlemint de legislatieve mach vaan de EU, umtot heer de opdrach heet veurstèlle vaan de Europees Kemissie (de executieve mach ofwel de zoegenaomde "EU-regering") aon te nömme of tege te hawwe. In de realiteit is d'n Europese Raod evels zoe belaangriek, door 't polletiek gewiech vaan de nationaal leiers in de Raod, tot 'r dèks weurt besjreve es 'n officieuze executieve mach die heer deilt mèt de Europees Kemissie. Allewel de Kemissie in theorie 't einsegste instituut vaan de EU is wat wette maag initiëre, heet de Raod 'n groet invlooi op die inhaajd en op de strategische planning vaan polletieke prioriteite. Dit kump umtot de Raod, es zien leiers dat wille, altied op force vaan unanimiteit maag stömme en daomèt ouch alle veurgestèlde wette vaan de Kemissie gans gemekelek kin aofwieze.

Same mèt de Raod vaan de Europese Unie (de raod vaan ministers) weure bei institute ouch wel oonder eine naom geneump: de Raod. Umtot bei institute in 'tzelfde gebouw zitte en umtot bei institute de Europese lidstaote reprizzentere (in de Raod vaan de EU de nationaol ministers, in d'n Europese Raod de nationaol leiers), ligke de twie raode meistes ouch op ein polletieke lijn en prizzentere ze ziech nao boete touw ouch bewös oonder dezelfde naom.

Officieus besteit d'n Europese Raod al sinds 1961, mer heer woort pas e riechteg instituut vaan de EU mèt 't Verdraag vaan Lissabon in 2009. Sinds deen tied hojs de Raod in 't Europagebouw te Breusel.

Minstens veer kier per jaor kump d'n Europese Raod bij ein, twie kier in juli en twie kier in december, aon 't ind vaan 't roulerend veurzittersjap vaan de Raod vaan Ministers (de Raod vaan de EU). De mierderheid vaan de leiers mótte 't mèt mekaar eins zien op de veurstèlle die door de Europees Kemissie zien gegaange, of aandersum, door de Europese Raod is veurgestèld en nog door de Kemissie mot zien vertaold in wette. Dit zien evels laank neet alle wètte die door de EU weure aongenómme; daoveur kump de Raod te weineg bij ein. 't Geit hei veural euver de hendeg groete wètsveurstèlle, dèks vaan ikkenomische eerd of op 't gebeed vaan boetelandse (neet-Europese) affaires.

De veurzitter of prizzedent vaan d'n Europese Raod is neutraol en heet veural de ról vaan tössepersoen, mer heet door zie monopolie op de raodsorganisatie toch väöl mach. Heer weurt door de media neet veur niks dèks de Europese prizzedent of Prizzedent vaan Europa geneump. Dees term zal evels noets door häöm- of häörzelf gebruuk weur. Op dit memint is de Belsj Charles Michel ziene veurzitter.

Sinds 't Verdraag vaan Lissabon (2009) heet de Raod väöl mach verlore. Officieel is sindsdeen de Kemissie inkel responsabiliteit versjöldeg aon 't Europees Parlemint. Toch heet de Raod in wèrkelekheid nog ummertouw väöl mach. Op force vaan de meiste politicologe heet dat te make mèt 't bezej (vaan zoewel Europa es de lidstaote) tot de nationale politici, en daovaan de leiers in 't bezunder, nog altied de meiste democratischen aonhaank höbbe en daorum ouch de meiste responsabiliteit drage nao 't Europees volk touw. Heidoor is 't veur de EU populistisch en wat betröf legitimiteit gezien hiel meuilek um groete beslete te make zoonder ziech get aon te trèkke vaan de nationaol leiers.

Hei 'n euverziech vaan alle allewijl leiers vaan d'n Europese Raod. Neve de Prizzedent vaan de Europese Raod, maag edere lidstaot eine leier nao veure sjuive. Allewijl zien 't d'rs veer die 't staotshoof nao veure sjuive: Cyprus, Fraankriek, Litouwe en Roemenië. De aander 23 lidstaote weure gereprizzenteert door hun regeringshoofde.

Polletieke leiers in d'n Europese Raod: regeringshoufde (RH) of sjtaotshoufde (SH) van de lidjstaote van de Europese Unie
Charles Michel, President vaan d'n Europese Raod (gein sjtömrech), Ursula von der Leyen, President vaan de Europees Kemissie (gein sjtömrech)
Belsj: De Croo (RH) | Bulgarieë: Glavchev (RH) | Cyprus: Christodoulides (SH) | Daenemarke: Frederiksen (RH) | Duutsjlandj: Scholz (RH) | Eslandj: Kallas (RH) | Finlandj: Orpo (RH) | Frankriek: Macron (SH) | Griekelandj: Mitsotakis (RH) | Hongarieë: Orbán (RH) | Ierlandj: Harris (RH) | Italië: Meloni (RH) | Kroatië: Plenković (RH) | Letlandj: Siliņa (RH) | Litouwe: Nausėda (SH) | Luxembörg: Frieden (RH) | Malta: Abela (RH) | Nederlandj: Schoof (RH) | Oesteriek: Nehammer (RH) | Pole: Tusk (RH) | Portugal: Montenegro (RH) | Roemenië: Iohannis (SH) | Sjlowakieë: Fico (RH) | Sjlovenië: Golob (RH) | Sjpaanje: Sánchez (RH) | Tsjechië: Fiala (RH) | Zjwaeje: Kristersson (RH)

• Brón is de Franstaolege Wikipedia en häör artikel: Conseil européen