Christendemocratie

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Christendemocratie is 'n polletieke ideologie die is oontstande in 't 19e iews Europa in combinatie vaan modern democratisch ideale, de sociaole lier vaan de Roems-Kathelieke kèrk en 't neocalvinisme. D'n term is get awwer en woort al door Antoine-Adrien Lamourette bedach in de laat-18e iewse Franse Rivvelutie door Antoine-Adrien Lamourette. Aofhaankelek vaan 't land kint 'n christendemocratische partij 'n aander positie op 't polletiek spectrum aonspreke. 't Geit euver 't algemein vaan centrum-links bis rechs. Christendemocratische partije neige op ikkenomisch gebeed nao links, door hun veurstäöndersjap veur de verzörgingsstaot (ouch-wel welvaartsstaot geneump) en kritische hawwing tegeneuver merretwèrking. Heimèt sjeit de christendemocratie ziech vaan 't liberalisme en 't klassiek rechs-conservatisme. Tegeliekertied neig zie op sociaol gebeed nao rechs-conservatisme en dat kump door häör hawwing nao beveurbeeld abortus en homohouwelek. Hei-in sjeit zie ziech vaan 't liberalisme en de sociaoldemocratie, meh daobij moot de kantteikening weure geplaats tot 't op ethisch gebeed groete versjèlle gief tösse christendemocratische partije.

Historisch zien christendemocratische partije benkelek groet in 't democratisch gedeilte vaan Europa. Fraankriek is dao-in altied de oetzundering gewees: 't land is zoedaoneg vervloge mèt 't secularisme tot relizjie-geïnspireerde polletieke beweginge dao nog ummertouw taboe zien. Typisch veur de christendemocratie is häör veursjtäöndersjap veur 't subsidiariteitsbeginsel, 't idee tot polletieke beslute op e zoe lieg meugelek niveau mote weure genome. Veural in de nao-oorlogsen tied höbbe de christendemocrate 'ne groete en blievende stempel gedrök op Europese besluutvörming.

Allewijl gief 't in Europa 'n algemein oontwikkeling tot groete gevestegde partije, boe-oonder de partije mèt 'n christeleke signatuur, aon 't krumpe zien. Ouch verleze ze ummertouw mie hunne christeleken aard en kriege ze stumme vaan neet-christene, wijl väöl christene op neet-christeleke partije stumme. Dit weurt euver 't algemein gezien es deil vaan de oontkeerstening vaan Wes-Europa. In Nederland en Belsj bringk me dees oontwikkeling ouch in verband mèt de oontzuiling.

Zoe goof 't bis 2002 'n parti social chrétien in Wallonië. Mer die heet ziech in dat jaor herneump tot Centre démocrate humaniste (cdH). Toch huurt dees partij bij de christendemocratische Europese polletieke partij: de Europese Volkspartij (EVP). Aander partije bij de EVP hure zien de Vlaomse CD&V, de Ooskantonse CSP, de Nederlandse CDA, SGP en ChristenUnie en de Duitse CDU en CSU.