Kómorur
| Kómorsambandið | |
| Union des Comores Udzima wa Komori الاتحاد القمر | |
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
| Kjörorð: Unité – Solidarité – Développement (franska: Eining, samstaða, framþróun) | |
| Þjóðsöngur: Udzima wa ya Masiwa | |
| |
| Höfuðborg | Móróní |
| Opinbert tungumál | shikomori, arabíska og franska |
| Stjórnarfar | Sambandslýðveldi
|
| Forseti | Azali Assoumani |
| Sjálfstæði | |
| • frá Frakklandi | 6. júlí 1975 |
| Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
171. sæti 1.861 km² 0 |
| Mannfjöldi • Samtals (2018) • Þéttleiki byggðar |
160. sæti 850.688 1.183,6/km² |
| VLF (KMJ) | áætl. 2019 |
| • Samtals | 2,446 millj. dala (178. sæti) |
| • Á mann | 2.799 dalir (177. sæti) |
| VÞL (2018) |  0.538 (156. sæti)
|
| Gjaldmiðill | kómorískur franki |
| Tímabelti | UTC+3 |
| Þjóðarlén | .km |
| Landsnúmer | +269 |
Kómorur eða Kómoreyjar (arabíska: جزر القمر, Juzur al-Qumur / Qamar), opinberlega Kómorsambandið (kómorska: Udzima wa Komori, franska: Union des Comores, arabíska: الاتحاد القمري al-Ittiḥād al-Qumurī / Qamarī), eru sambandsríki þriggja eyja í Indlandshafi undan strönd austanverðrar Afríku Eyjarnar eru nyrst í Mósambíksundi á milli norðurodda Madagaskar og Mósambík. Landhelgi Kómoreyja liggur að landhelgi Madagaskar og frönsku eyjunnar Mayotte í suðaustri, Tansaníu í norðvestri, Mósambík í vestri og Seychelles-eyja í norðaustri. Höfuðborg og stærsta borg eyjanna er Móróní. Meirihluti íbúa aðhyllist opinber trúarbrögð landsins sem eru súnní íslam. Kómoreyjar eru eini aðili Arababandalagsins sem er að öllu leyti á suðurhveli jarðar. Á Kómoreyjum eru þrjú opinber tungumál: arabíska, kómorska og franska.
Eyjarnar eru þrjár eldfjallaeyjar; Ngazidja (Grande Comore), þar sem höfuðborgin Móróní stendur, Mwali (Moheli) og Nzwani (Anjouan). Eyjan Mayotte er hluti af eyjaklasanum og gera Kómoreyjar tilkall til hennar, en íbúar Mayotte hafa kosið að vera áfram hluti Frakklands. Landið er það þriðja minnsta í Afríku. Menning og saga eyjanna er fjölbreytt þar sem saman koma áhrif frá ólíkum menningarsvæðum. Kómoreyjar eru eina Afríkuríkið sem er í senn aðili að Afríkusambandinu, Alþjóðasamtökum frönskumælandi fólks, Samtökum um samvinnu íslamskra ríkja, Arababandalaginu og Indlandshafsráðinu.
Eyjarnar voru fyrst byggðar bantúmælandi fólki frá Austur-Afríku, Aröbum og Ástrónesum. Þær urðu hluti af Franska nýlenduveldinu á 19. öld og fengu sjálfstæði árið 1975. Frá sjálfstæði hafa eyjarnar gengið gegnum yfir 20 valdaránstilraunir og margir þjóðhöfðingjar verið myrtir. Auk pólitísks óstöðugleika búa íbúar eyjanna við mesta tekjuójöfnuð í heimi, með Gini-stuðul yfir 60%, og eru auk þess í neðsta fjórðungi vísitölu um þróun lífsgæða. Árið 2008 lifði yfir helmingur íbúa undir alþjóðlegum fátæktarmörkum, eða 1,25$ á dag. Margir íbúar Kómoreyja sækjast eftir því að flytja til franska héraðsins Mayotte þar sem ríkir mun meiri velmegun.
Heiti
[breyta | breyta frumkóða]Heiti Kómora er dregið af arabíska orðinu قمر qamar („máni“).[1]
Landfræði
[breyta | breyta frumkóða]Kómorur eru þrjár eyjar, Ngazidja (Grande Comore), Mwali (Mohéli) og Ndzuani (Anjouan), auk margra smáeyja. Opinber heiti eyjanna eru á kómorsku en alþjóðlega er oftast vísað til þeirra með frönskum heitum þeirra. Höfuðborgin og stærsta borgin er Móróní á Ngazidja. Eyjarnar eru í Indlandshafi, í Mósambíksundi, milli meginlands Afríku (næstu ríki eru Mósambík og Tansanía) og norðurodda eyjunnar Madagaskar.
Kómorur eru 1.861 km² að stærð og því eitt af minnstu löndum heims. Landhelgi eyjanna nær yfir 320 km². Landfræði eyjanna einkennist af hæðum og bröttum fjöllum.
Í manntali árið 2017 skiptust íbúar þannig milli eyjanna:
| Nafn | Stærð km2 |
Íbúar Manntal 2017 |
|---|---|---|
| Mwali | 290 | 51.567 |
| Njazidja | 1.147 | 379.367 |
| Nzwani | 424 | 327.382 |
| Samtals | 1.861 | 758.316 |
Ngazidja er stærsta eyjan í eyjaklasanum, 1.147 km² að stærð. Hún er líka yngsta eyjan og því með grýttan jarðveg. Á eyjunni eru tvö eldfjöll; Karthala (virkt) og La Grille (óvirkt). Einkenni á eyjunni er skortur á góðum hafnarstæðum. Mwali, með höfuðborgina Fomboni, er minnst aðaleyjanna fjögurra. Ndzuani, með höfuðborgina Mutsamudu, er þríhyrnd í laginu, með þrjá fjallgarða, Shisiwani, Nioumakele og Jimilime, sem liggja út frá miðfjalli, Ntingui (1.575 m á hæð).
Eyjarnar mynduðust í eldgosum. Karthala, sem er virk dyngja á eyjunni Ngazidja, er hæsta fjall eyjanna, 2.361 metrar á hæð. Þar eru stærstu leifarnar af regnskógi eyjanna. Karthala er eitt af virkustu eldfjöllum heims. Það gaus litlu gosi í maí 2006, og þar áður í apríl 2005 og 1991. Í eldgosinu 2005 voru 40.000 íbúar fluttir burt og gígvatn í öskju eldfjallsins eyðilagðist.
Auk Mayotte gera Kómorur tilkall til Glorioso-eyja sem eru undir stjórn Frakklands sem hluti af Dreifðra eyja í Indlandshafi. Glorioso-eyjar eru eyjaklasi norður af norðurodda Madagaskar austan við Kómorur. Sokkna eyjan Banc du Geyser var áður hluti af Kómorum en Madagaskar tóku hana yfir 1978. Kómorur og Frakkar líta svo á að Banc du Geyser sé hluti af Glorioso-eyjum.
Stjórnmál
[breyta | breyta frumkóða]Kómoreyjar eru sambandsríki með forsetaræði, þar sem forseti Kómoreyja er bæði þjóðhöfðingi og stjórnarleiðtogi. Á Kómoreyjum er fjölflokkakerfi. Núverandi stjórnarskrá Kómoreyja var samþykkt í þjóðaratkvæðagreiðslu 23. desember 2001 og kosið var um stjórnarskrár og stjórnir hinna eyjanna á næstu mánuðum. Áður var stjórn eyjanna herforingjastjórn. Það markaði tímamót þegar Ahmed Abdallah Mohamed Sambi tók við af Azali Assoumani árið 2006, því það voru fyrstu friðsamlegu valdaskiptin í sögu eyjanna.
Ríkisstjórn Kómoreyja fer með framkvæmdavald, en löggjafarvald sambandsríkisins er í höndum bæ��i ríkisstjórnar og þings eyjanna. Formáli stjórnarskrárinnar tekur fram að löggjöf skuli innblásin af íslam, að mannréttindi skuli virt, og „sameiginleg örlög“ Kómora.[2] Samkvæmt II hluta stjórnarskrárinnar nýtur hver eyja í sambandsríkinu mikillar sjálfstjórnar, hefur eigin stjórnarskrá (eða grunnlög), eigin forseta og þing. Ríkisstjórn og þing sambandsríkisins eru aðskilin frá stjórnum og þingum eyjanna. Eyjarnar skiptast á að fara með forsæti í sambandsríkinu.[3]
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ „The Islands of the Moon“. Aramco World. 47 (4): 40. ágúst 1996. Afrit af uppruna á 13. október 2007. Sótt 20. september 2007.
- ↑ „Comoros 2001 (rev. 2009)“. Constitute. Afrit af uppruna á 6. september 2015. Sótt 23. apríl 2015.
- ↑ „FUNDAMENTAL LAW OF THE UNION OF COMOROS (English excerpts)“. Centre for Human Rights, University of Pretoria, South Africa. Afrit af upprunalegu (Word document) geymt þann 9. október 2006.
