José Eduardo dos Santos
| José Eduardo dos Santos | |
|---|---|
 Eduardo dos Santos árið 2007. | |
| Forseti Angóla | |
| Í embætti 21. september 1979 – 25. september 2017 | |
| Forsætisráðherra | |
| Varaforseti | |
| Forveri | Agostinho Neto |
| Eftirmaður | João Lourenço |
| Persónulegar upplýsingar | |
| Fæddur | 28. ágúst 1942 Lúanda, portúgalska Angóla |
| Látinn | 8. júlí 2022 (79 ára) Barselóna, Spáni |
| Þjóðerni | Angólskur |
| Stjórnmálaflokkur | MPLA (1958–2022) |
| Maki |
|
| Börn | 10 |
| Háskóli | Olíuháskólinn í Aserbaísjan |
| Undirskrift |  |
José Eduardo Van-Dúnem dos Santos (28. ágúst 1942 – 8. júlí 2022) var angólskur stjórnmálamaður sem var annar forseti Angóla frá 1979 til 2017. Dos Santos var leiðtogi Alþýðuhreyfingarinnar til frelsunar Angóla (MPLA), stjórnmálaflokksins sem hefur stýrt Angóla síðan landið hlaut sjálfstæði frá Portúgal.
Æviágrip
[breyta | breyta frumkóða]José Eduardo dos Santos, var herskár þjóðernissinni frá unga aldri, gekk árið 1961 í Alþýðuhreyfinguna til frelsunar Angóla (MPLA) og stofnaði ungliðahreyfingu hennar.[1] Hann var sendur í útlegð til Kongó-Brazzaville sama ár og síðar til Sovétríkjanna, þar sem hann nam verkfræði. Árið 1970 sneri hann aftur til Angóla og gekk til liðs við skæruliðasveitir MPLA í héraðinu Kabinda. Hann var gjarnan talsmaður MPLA á alþjóðavettvangi og var árið 1974 kjörinn í framkvæmdanefndina innan stjórnmálanefndar flokksins.[2]
Þegar Angóla hlaut sjálfstæði frá Portúgal árið 1975 varð dos Santos utanríkisráðherra til ársins 1976 og síðan ríkisáætlanaráðherra til ársins 1978.[1] Þegar Agostinho Neto forseti lést í september 1979 tók dos Santos við forsetaembættinu, fyrst til bráðabirgða en svo varanlega frá 21. september.[3]
Sem forseti reyndi dos Santos bæði innanlands og erlendis að binda enda á borgarastyrjöldina í Angóla. Stefna hans kom því til leiðar að Suður-Afríkumenn, sem höfðu stutt hernaðarsamtökin UNITA gegn stjórn MPLA, drógu her sinn frá Angóla. Hann lék jafnframt lykilhlutverk í viðræðum á milli Angóla, Kúbu og Suður-Afríku árið 1989 sem stuðluð að því að Namibía hlaut sjálfstæði undir stjórn SWAPO og kúbverskir hermenn, sem studdu stjórn MPLA í angólsku borgarastyrjöldinni, yfirgáfu landið.[2]
Árið 1991 undirritaði dos Santos Bicesse-samkomulagið, sem leiddi til fyrstu lýðræðislegu þing- og forsetakosninga Angóla árið 1992. MPLA vann þingkosningarnar og dos Santos vann meirihluta í fyrstu umferð forsetakosninganna, sem fulltrúar Sameinuðu þjóðanna og aðrir eftirlitsaðilar féllust á að hefðu farið sómasamlega fram. Meðlimir UNITA viðurkenndu engu að síður ekki niðurstöður kosninganna og gripu aftur til vopna svo borgarastríðið hélt áfram.[4] Aftur var skrifað undir friðarsamkomulag árið 1994 en var það rofið þegar UNITA hóf vopnaða baráttu á ný árið 1998. Borgarastríðinu lauk loks árið 2002 þegar Jonas Savimbi, leiðtogi UNITA, var drepinn í bardaga.[5]
Dos Santos var marx-lenínisti í upphafi valdatíðar sinnar en viðhélt þó raunsæi í stefnumótun sinni.[1] Sem ráðherra studdi hann þá stefnu Netos forseta að reyna að efla efnahagsleg tengsl við Vesturlönd án þess að spilla nánu sambandi Angóla við Sovétríkin og Kúbu á tíma kalda stríðsins.[1] Eftir lok kalda stríðsins lagði landið niður áætlanahagkerfi sitt og MPLA gerðist sósíaldemókrataflokkur fremur en marxistaflokkur. Á tíunda áratugnum var hagkerfið opnað fyrir erlendum fjárfestum, sem hjálpaði Angóla að verða næststærsta olíuframleiðsluríki í Afríku á eftir Nígeríu.[6]
Stjórn dos Santos einkenndist af spillingu og frændhygli, sem gagnrýnendur hans sögðu hafa stuðlað að áframhaldandi fátækt og misskiptingu í landinu. Dóttir hans, Isabel dos Santos, var um skeið stjórnarformaður ríkisolíufélagsins Sonangol og var talin ríkasta kona í Afríku þar til eignir hennar voru frystar árið 2020 vegna spillingarrannsóknar.[7][8]
Dos Santos lét af forsetaembætti árið 2017 eftir að hafa stýrt Angóla í 37 ár.[9] João Lourenço, sem hafði verið varnarmálaráðherra landsins, tók við af honum sem forseti.[2] Eftir að dos Santos steig til hliðar hófst fjöldi spillingarrannsókna á honum og hann ákvað því að flytja í sjálfskipaða útlegð til Spánar. Hann sneri aftur til Angóla um stundarsakir í september 2021.[10] Hann lést á sjúkrahúsi í Barselóna í júní 2022 eftir löng veikindi.[11]
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 dos Santos, José Eduardo, rulers.org, skoðað 23. janúar 2025
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Alan Cowell (8 júlí 2022). „José Eduardo dos Santos, Longtime Angolan Ruler, Dies at 79“. Sótt 5 nóvember 2023.
- ↑ Angola, rulers.org, skoðað 23. janúar 2025
- ↑ „ELECTIONS HELD IN 1992“. Alþjóðaþingmannasambandið. 1992. Sótt 6 nóvember 2023.
- ↑ Danna Harman (25 febrúar 2002). „Rebel leader's death opens doors to peace in Angola“. Sótt 6 nóvember 2023.
- ↑ Kerry A. Dolan (22 janúar 2021). „How Isabel Dos Santos, Once Africa's Richest Woman, Went Broke“. Sótt 6 nóvember 2023.
- ↑ Tryggvi Páll Tryggvason (19. janúar 2020). „Gríðarmikill gagnaleki sagður afhjúpa vafasaman uppruna ríkidæmis ríkustu konu Afríku“. Vísir. Sótt 23. janúar 2025.
- ↑ Sunna Ósk Logadóttir (28. nóvember 2022). „Forríka forsetadóttirin: „Ég er ekki í felum"“. Kjarninn. Sótt 23. janúar 2025.
- ↑ „Fer frá eftir 37 ár á valdastóli“. mbl.is. 4. febrúar 2017. Sótt 23. janúar 2025.
- ↑ „Angola's ex-leader Dos Santos back home after 30-month exile -ANGOP“. 15. september 2021. Sótt 6 nóvember 2023.
- ↑ Atli Ísleifsson (8. júlí 2022). „Fyrrverandi forseti Angóla til 38 ára látinn“. Vísir. Sótt 23. janúar 2025.
| Fyrirrennari: Agostinho Neto |
|
Eftirmaður: João Lourenço | |||