Թեոդոր Հոլլ

Թեոդոր Հոլլ; անգլ.՝ Theodore Hall
Ծնվել է	հոկտեմբերի 20, 1925
Ծննդավայր	Far Rockaway, Քուինս, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Մահացել է	նոյեմբերի 1, 1999 (74 տարեկան)
Մահվան վայր	Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Կրթություն	Թաունսենդ Հարիսի ավագ դպրոց (1940), Քուինս քոլեջ (1942), Հարվարդի համալսարան (1944) և Չիկագոյի համալսարան
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս
Աշխատավայր	Քեմբրիջի համալսարան
	Theodore Hall Վիքիպահեստում

Թեոդոր Ա. Հոլլ (անգլ.՝ Theodore А. Hall, հոկտեմբերի 20, 1925(1925-10-20)^[1], Far Rockaway, Քուինս, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ - նոյեմբերի 1, 1999(1999-11-01)^[1], Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն), ֆիզիկոս-հրաշամանուկ, Մանհեթենյան նախագծի մասնակից։ Ծրագրի գաղտնիքները փոխանցել է ԽՍՀՄ-ին, բացահայտվել է, բայց չի դատապարտվել, այլ միայն ազատվել է աշխատանքից։ Գիտությամբ է զբաղվել ԱՄՆ-ում և Անգլիայում, արժեքավոր ներդրում է ունեցել կենսաբանական օբյեկտների հետազոտության մեթոդներում։

Կենսագրություն

Թեոդոր Ալվին Հոլցբերգը ծնվել է Բարնեթ Հոլցբերգ (հայրը փոխել է ազգանունը Հոլլ հակասեմիտիզմից խուսափելու համար) և Ռոզե Մոսկովիչ զույգի հրեական ընտանիքում։ Մանկությունն անցել է Նյու-Յորքի շրջանում Մեծ Դեպրեսիայի ժամանակներում։ Նրա հայրը մուշտակագործ էր և Մեծ ճգնաժամը զգալիորեն վնասել է նրանց բիզնեսին։ Երբ նրա հոր գործերն այնքան վատացան, որ այլևս ընտանիքի ապրուստը չէր լինում հոգալ, ընտանիքը տեղափոխվեց Վերին Մանհեթեն, Վաշինգտոնի բարձունքներ (անգլ.՝ Washington Heights)^[2]։

Կրթություն

14 տարեկան հասակում ընդունվել է Կոլումբիայի համալսարան, 16 տարեկանում` Հարվարդ։ Այնտեղ նա 18 տարեկանում ստացել է գիտական աստիճան, իսկ 19 տարեկանում ընդգրկվել է միջուկային զենքի մշակման Մանհեթենի նախագծի մեջ, որտեղ աշխատել է շատ ինտենսիվ, որպեսզի առաջ անցնի նացիստական Գերմանիայի համանման մշակման ծրագրից^[3]։

Հոլլն ավարտել է ուսումը և զբաղվել է գլխավորապես մոլեկուլային կենսաբանությամբ։ Հոլլն արժեքավոր ներդրում է կատարել էլեկտրոնային մանրադիտակի կիրառմամբ կենսաբանական օբյեկտների ռենտգենյան մեթոդներով ուսումնասիրության գործում, որը համարվել է իր կյանքի բարձրագույն նվաճումը։ 1968 թվականին Հոլլի հայտնագործած մեթոդը թույլ է տալիս իմանալ էլեկտրոնային մանրադիտակի տակ գտնվող նմուշի քիմիական կազմը ըստ նմուշի ռենտգենյան ճառագայթների արտանետած սպեկտրի^[4]։ 1962 թվականից ապրել է Անգլիայում, որտեղ աշխատել է Կավենդիշի լաբորատորիայում, Քեմբրիջում։

Խորհրդային լրտես

Շատ տարիներ անց հայտնի է դարձել, որ նա զուտ մաքուր իդեալիստական հայացքներից ելնելով իր ծառայություններն է առաջարկել խորհրդային կողմին, դիմելով ԱՄՆ ԿոմԿուսին և առաջին իսկ հանդիպման ժամանակ ՝ 1944 թվականին փոխանցելով պլուտոնիումային «Ֆաթ Ման» ռումբի (անգլ.՝ Fat Man) գծագրերը։ Ընդ որում, ըստ երևույթին, խորհրդային կողմին հայտնել է ռումբի աշխատանքի կարևոր սկզբունքը` իմպլոզիումային պայթյունը։ Ըստ որոշ խորհրդային աղբյուրներին տեղեկացրել է նաև առաջին միջուկային փորձարկման ամսաթիվը^[5]։

Հոլլը բացահայտվել է ամերիկյան հակահետախուզության «Վենոնա» նախագծի շրջանակներում որպես «Մլադ» մականունով գործակալ։ Քանի որ «Վենոնա» նախագիծը գաղտնի էր, այն հնարավոր չէ օգտագործել դատարանում և իշխանությունները կարող էին ընդամենը հեռացնել Հոլլին^[6]։

1995 թվականին Վենոնայի արդյունքների հրապարակման առնչությամբ Հոլլը հայտնի դարձավ որպես լրտես և գրեթե խոստովանել է 1997 թվականին։ Հոլլի մահից հետո նրա կինը ՝ Ջոան Հոլլը հուշագրություններ է հրապարակել, որտեղ բացատրել է ամուսնու դրդապատճառները նրա իսկ խոսքերից։ Հոլլը վախենում էր, որ պատերազմի ավարտից հետո ԱՄՆ-ը կլինի ռեակցիոն ուժ, և վտանգավոր է նրան ատոմային ռումբի մենաշնորհը թողնելը։ Հատկապես նա վախենում էր տնտեսական ճգնաժամի կրկնությունից և ծայրահեղ աջ անտիսեմիտների իշխանության գլուխ բարձրանալուց։ Դերակատարում է ունեցել նաև ԽՍՀՄ առաջին սոցիալիստական պետության նկատմամբ համակրանքը, որը նաև նացիստական հարձակման զոհ էր դարձել. այդ համակրանքն անցել էր ստալինյան խոշոր դատական գործընթացների ճգնաժամերի միջով և Հիտլերի հետ չհարձակման պակտի կնքման միջով։ Անձնական կիսախոստովանության մեջ Հոլլը նշում է, որ ԽՍՀՄ-ին գաղտնիքների փոխանցումը, հնարավոր է, կանխել էր Չինաստանի դեմ 1949 —1950 թվականներին ամերիկյան ռումբի օգտագործումը։ Հոլլը խոստովանել է նաև, որ խորհրդային ռեժիմի բացահայտումները ստիպել է նրան մտածել իր արարքի ճիշտ լինելու մասին։ Ըստ Հոլլի տված հարցազրույցի.

...Ես գործել եմ որպես խակ, անփորձ ու շատ ինքնավստահ տասնիննամյա երիտասարդ։ Ես արդեն այն անձը չեմ, բայց և չեմ ամաչում դրանից։

Մահ

Մահացել է 1999 թվականի նոյեմբերի 1- ին Քեմբրիջում։

Տես Նաև

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Encyclopædia Britannica
↑ Albright, Joseph; Marcia Kunstel (1997). Bombshell: The Secret Story of America's Unknown Atomic Spy Conspiracy. New York: Times Book. ISBN 081292861X.
↑ Мемуары Джоанн Холл (անգլերեն)
↑ Patrick Echlin.
↑ ««СОВЕТСКАЯ РОССИЯ», № 39 (12663), четверг, 24 марта 2005 г.». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 26-ին.
↑ Theodore Hall, Prodigy and Atomic Spy, Dies at 74, некролог в «Нью-Йорк Таймс»

Արտաքին հղումներ

Annotated bibliography for Theodore Hall from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues Արխիվացված 2006-08-28 Wayback Machine
Robert L. Benson.
Robert L. Benson. История Веноны = The Venona Story / NSA. — 1 edition. — Fort George G. Meade, MD 20755-6886: Center for Cryptologic History, NSA, 2001. — С. 61.
The Venona Secrets

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թեոդոր Հոլլ» հոդվածին։

[_b271dfcb635d053f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Encyclopædia Britannica

[2] Albright, Joseph; Marcia Kunstel (1997). Bombshell: The Secret Story of America's Unknown Atomic Spy Conspiracy. New York: Times Book. ISBN 081292861X.

[joan-3] Мемуары Джоанн Холл (անգլերեն)

[4] Patrick Echlin.

[5] ««СОВЕТСКАЯ РОССИЯ», № 39 (12663), четверг, 24 марта 2005 г.». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 26-ին.

[nyt-6] Theodore Hall, Prodigy and Atomic Spy, Dies at 74, некролог в «Нью-Йорк Таймс»

[1]