Շաբաթվա հոդվածի վերնագիր

< «Շաբաթվա հոդված» նախագիծ

Նագա, հոգնակի` նագաներ (սանսկրիտ՝ नाग, Nāga ^IAST), ասիական տարբեր կրոնական ավանդույթներում աստվածային, կամ կիսաաստվածային, կիսամարդ, կիսաօձ էակների ռասա, որոնք բնակվում են ստորգետնյա աշխարհում (սանսկրիտ՝ पाताळ, pātāla ^IAST, պատալա - «այն, ինչ գտնվում է ոտքերի տակ») և երբեմն կարող են մարդկային կամ մասամբ մարդկային կերպարանք ունենալ կամ այդպես պատկերված են արվեստում։ Ավելին, նագաները հայտնի են նաև որպես վիշապներ և ջրային ոգիներ: Իգական նագան կոչվում է Նագնի կամ Նագինա Դևի (Nāgnī կամ Nāginā Devī ): Նրանց հետնորդները հայտնի են որպես Նագավանշի: Ըստ լեգենդի՝ նրանք իմաստուն Կաշյապայի և Կադրուի զավակներն են։

Այս գերբնական էակներին նվիրված ծեսեր տեղի են ունենում Հարավային Ասիայում առնվազն 2000 տարի: Նրանք հիմնականում պատկերված են երեք ձևով՝ որպես ամբողջովին մարդ՝ գլխին և պարանոցին օձեր, որպես սովորական օձ կամ որպես կիսամարդ, իսկ հինդուիզմում և բուդդիզմում կիսաօձ էակներ են:

Նագարաջա տիտղոս է, որը տրվում է նագաների թագավորին: Այս էակների պատմությունները մշակութային նշանակություն ունեն Հարավային Ասիայի և Հարավարևելյան Ասիայի բազմաթիվ մշակույթների դիցաբանական ավանդույթներում, ինչպես նաև հինդուիզմի և բուդդիզմի մեջ: Նագավանշի, քմերներ և էլամիլներ (Շրի Լանկայի թամիլներ) համայնքները պնդում են, որ ծագում են այս ռասայից:

Մյուս կողմից, հնդեվրոպական ստուգաբանությամբ nāga նշանակում է «մազազուրկ, մերկ կենդանի» է, որը ազգակից է անգլերեն «նեյքդ» (naked - «մերկ») ձևին, բացատրում է, որ սանսկրիտ nāga բառը կարող է նաև նշանակել «ամպ», «լեռ» կամ «փիղ»:

Նագաները, որպես օձաձև աստվածությունների խումբ, որոնք հաճախ ձևավորվում են որպես կոբրաներ, աչքի են ընկնում հինդուական պատկերագրության մեջ, հինդու տեքստերում (հատկապես Մահաբհարաթայի առաջին գրքում) և պաշտամունքի տեղական ժողովրդական ավանդույթներում: Հիմալայի որոշ շրջաններում նագաները համարվում են տարածաշրջանի աստվածային տիրակալներ, ինչպես Կուլլու հովտում, Բերինագում և Պինդար գետի հովտում, որը ենթադրվում է, որ ղեկավարվում է իննապատիկ Նաինի Դևիի կողմից: Ե՛վ Քաշմիրի «Նիլամատա Պուրանայում», և՛ Կատմանդուի «Սվայամբհու Պուրանայում», համապատասխան տարածաշրջանը սկսում է իր պատմությունը որպես լիճ՝ բնակեցված նագաներով, որոնք հետագայում չորանում են:

Հին սանսկրիտ տեքստերը, ինչպիսիք են Մահաբհարաթան, Ռամայանան և Պուրանաները,նկարագրում են նագաներին որպես հզոր, շքեղ և հպարտ կիսաաստվածային տեսակ, որը կարող է իրենց ֆիզիկական ձևն ընդունել կամ որպես մարդ (հաճախ՝ գլխի հետևում գտնվող կոբրայի թիկնոցով), որպես մասամբ մարդաձև օձ, կամ որպես ամբողջովին օձ: Նրանք գտնվում են կախարդված անդրաշխարհում, ստորգետնյա թագավորություն, որը լցված է գոհարներով, ոսկով և այլ երկրային գանձերով, որոնք կոչվում են Նագա-լոկա կամ Պատալա-լոկա: Նրանք նաև հաճախ կապված են ջրային մարմինների հետ՝ ներառյալ գետերը, լճերը, ծովերը և ջրհորները, և հանդիսանում են գանձերի պահապաններ: Նրանց ուժն ու թույնը դրանք պոտենցիալ վտանգավոր են դարձնում մարդկանց համար: Այնուամենայնիվ, հինդուական դիցաբանության սրբապատկերագրության մեջ նրանք հաճախ ստանձնում են բարեգործ հերոսների դերը. Սամուդրա Մանթանում նագաների թագավոր Վասուկի օձը, Նագարաջան, որը փաթաթվում է Շիվայի պարանոցին, դառնում կաթի օվկիանոսը թափահարելու պարան: Նրանց հավերժական մրցակիցը Գարուդան է՝ լեգենդար կիսաաստվածային թռչունների... Ավելին⇒

Գիտե՞ք որ…

• ․․․աշխարհում պահպանված ամենամեծ ինքնօրինակ գործող ջրանիվը (լուսանկարում) անվանվել է ի պատիվ փոխնահանգապետի կնոջ։
• ․․․«Տոյոտա» ավտոմեքենաշինական ընկերությունը գործունեությունը ծավալում է Ճապոնիայի Տոյոտա քաղաքում, սակայն ոչ թե քաղաքն է իր անունը տվել ձեռնարկությանը, այլ հակառակը՝ քաղաքն է անվանակոչվել ընկերության անունով։
• ․․․համակենտրոնացման ճամբարի այս լեհ մանկաբարձուհին դաջվածքներ է արել նորածինների մարմիններին, որպեսզի նրանց կարողանան գտնել ծնողները:
• ․․․Եվրոպայի քարտեզի վրա կան տարբեր գույների բանաններ, որոնք բնութագրում են այդ տարածաշրջանների տնտեսական զարգացվածությունը և խիտ բնակեցված և ուրբանիզացված լինելը։
• ․․․մեկ դարից ավելի Հոնդուրասի նույն բնակավայրում ամեն տարի մայիսից հուլիս ընկած ժամանակահատվածում երկնքից ձկներ են թափվում։
• ․․․Մեքսիկայում առաջին մինի կիսաշրջազգեստը հագել է այս բանաստեղծուհին։

Մասնակցիր

Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։

• Նվեր հոդվածներ Վիքիպեդիայի 24-ամյակին
• Ամանորը վիքիակումբներում
• ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան
• Հոդվածներ «Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից»
• «Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր
• Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ

Ամսվա սրբագրում

Դեկտեմբերի 27

• 1612 թ. – Գալիլեո Գալիլեյը առաջին անգամ դիտարկեց Նեպտուն մոլորակը։
• 1869 թ. – ԱՄՆ-ում արտոնագրվեց մաստակ (ծամոն)։
• 1895 թ. – Փարիզի Կապուցինների ճեմուղու «Գրան կաֆե» նկուղում Լյումիեր եղբայրները դրեցին առաջին հրապարակային վճարովի կինոսեանսը, ցուցադրվեց 10 կինոնկար, ընդհանուր 20 րոպե տևողությամբ։
• 1895 թ. – Վիլհելմ Ռենտգենը հայտարարեց ռենտգենյան ճառագայթների հայտնաբերման մասին։
• 1908 թ. – Միջերկրական ծովում (էպիկենտրոնը՝ Ապենինյան թերակղզու և Սիցիլիայի միջև գտնվող Մեսինյան նեղուցում) տեղի ունեցավ երկրաշարժ, ինչի հետևանքով ըստ տարբեր հաշվարկների մահացավ 100-200 000 մարդ։
• 1928 թ. – մահացել է Գեորգի Յակուլովը, ազգությամբ հայ, ռուս նկարիչ, արվեստի տեսաբան (ծնվ. 1884 թ.)։
• 1948 թ. – մահացել է Հակոբ Գյուրջյանը, հայ նշանավոր քանդակագործ (ծն. 1881 թ.)։
• 2007 թ. – Նեպալը հայտարարվեց Ֆեդերատիվ Դեմոկրատական Հանրապետություն։

Նորություններ

Շարունակվող իրադարձություններ՝ Իսրայելա-պաղեստինյան պատերազմ (2023-2024)  • Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա

• դեկտեմբերի 15-ին Բահրեյնի մայրաքաղաք Մանամայում Ծանրամարտի աշխարհի առաջնության տղամարդկանց պայքարում +109 կգ քաշային կարգում չեմպիոն է դարձել Վարազդատ Լալայանը։
• դեկտեմբերի 14-ին Վրաստանի նախագահ է ընտրվել Միխայիլ Կավելաշվիլին (լուսանկարում)։
• դեկտեմբերի 12-ին հնդիկ 18-ամյա գրոսմայստեր Գուկեշ Դոմարաջուն (լուսանկարում), մրցախաղում 7½-6½ հաշվով հաղթելով չինացի Դին Լիրենին, դարձել է շախմատի աշխարհի 18-րդ չեմպիոն։
• դեկտեմբերի 10-ին Սիրիայի անցումային կառավարության ղեկավար է դարձել Մուհամմադ ալ-Բաշիրը։
• դեկտեմբերի 8-ին ծանրորդուհի Ալեքսանդրա Գրիգորյանը Բահրեյնի մայրաքաղաք Մանամայում անցկացվող մեծահասակների աշխարհի առաջնությունում դարձել է բրոնզե մեդալակիր։
• Սիրիական ապստամբ ուժերը գրավել են Դամասկոսը 2020 թվականի հրադադարից հետո առաջին հարձակման արդյունքում:
• դեկտեմբերի 7-ին՝ 2019 թվականի ապրիլի 15-ին տաճարում բռնկված հրդեհից հետո, հանդիսավոր արարողությամբ վերաբացվել է Փարիզի Աստվածամոր տաճարը։

Վերջերս մահացածներ՝ Ալեքսանդր Մալայան  • Հայրապետ Գալստյան  • Իսրայել Չարնի  • Ժակ Պարսամյան  • Գրասիելա Սուսանա  • Սվետլանա Սվետլիչնայա

Օրվա պատկեր

Ցուցափեղկ

«Ցուցափեղկում» ընդգրկված են Հայերեն Վիքիպեդիայի լավագույն՝ ընտրյալ, լավ և տարվա հոդվածները, ինչպես նաև ընտրյալ ցանկերը: Այս պահին Հայերեն Վիքիպեդիան ունի 61 ընտրյալ, 51 լավ, 38 տարվա հոդված և 8 ընտրյալ ցանկ։

Վերջին ընտրյալ հոդվածներն են՝	Վերջին լավ հոդվածներն են՝
Ադամանդե ձեռքը Վլադիմիր Վիսոցկի Կովկասի գերուհին Ալեքսանդրա Յակոբի Կենտավրոսի ալֆա	Լուկա Մոդրիչ Մելիքգյուղ Վարդանանց պատերազմ Ալեքսանդր Մակեդոնացի T4 գործողություն
Նոր թեկնածուներ՝ Չկան	Նոր թեկնածուներ՝ Չկան

Վերջին ընտրյալ ցանկերն են՝

• Մեծ Հայքի գավառների ցանկ
• Հայկական ծագում ունեցող անձնանունների ցանկ
• Գրականության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրների ցանկ
• Հունաստանի վարչապետների ցանկ

Նոր թեկնածուներ՝

• Չկան

2021 թվականի տարվա հոդվածներն են՝

• Վլադիմիր Վիսոցկի
• Ալեքսանդրա Յակոբի
• Կովկասի գերուհին կամ Շուրիկի նոր արկածները
• Ադամանդե ձեռքը