New Lanark
(en) New Lanark  | ||||
| ||||
| Tipo | aldea | |||
|---|---|---|---|---|
| Localización | ||||
| División administrativa | South Lanarkshire, Reino Unido (pt)  e Lanark, Reino Unido (en) | |||
| ||||
| Características | ||||
| Superficie | 146 ha | |||
Patrimonio da Humanidade  | ||||
| Tipo | Patrimonio cultural → Europa-América do Norte | |||
| Data | 2001 (25ª Sesión), Criterios de Patrimonio da Humanidade: (ii), (iv) e (vi) | |||
| Identificador | 429 | |||
| Actividade | ||||
| Instalacións |  | |||
| Páxina web | newlanark.org | |||
New Lanark é unha aldea de Escocia xunto ao río Clyde, aproximadamente a 2,3 km de Lanark, en Lanarkshire, e uns 40 km ao sueste de Glasgow.
Fundouse en 1785 e inaugurouse en 1786 por David Dale, quen construíu fabricas de algodón e vivendas para os traballadores da fábrica. Dale construíu alí os muíños nunha breve colaboración co inventor e empresario inglés Richard Arkwright para aproveitar a enerxía da auga que proporcionan as únicas fervenzas do río Clyde. Baixo a propiedade dunha sociedade que incluía ao xenro de Dale, Robert Owen, un socialista utópico e filántropo, New Lanark converteuse nun negocio exitoso e nun primeiro exemplo dun asentamento planificado e, polo tanto, un fito importante no desenvolvemento histórico da planificación urbanística.[1] As fábricas de New Lanark funcionaron ata 1968. Despois dun período de declive, en 1974 fundouse o New Lanark Conservation Trust (NLCT) (agora coñecido como lanark-trust.shtml New Lanark Trust[Ligazón morta] (NLT)) para evitar a demolición da vila. En 2006 a maioría dos edificios restauráronse e a vila converteuse nunha atracción turística. É un dos seis Patrimonio da Humanidade da UNESCO de Escocia[2] e un punto de ancoraxe de ERIH, a Ruta Europea do Patrimonio Industrial.
Historia
[editar | editar a fonte]As fábricas de algodón de New Lanark fundáronse en 1786 por David Dale nunha breve asociación con Richard Arkwright. Dale era un dos "Burgher Gentry" de Glasgow que, como a maioría desta, tiña un retiro de verán, un predio en Rosebank, Cambuslang, non moi lonxe das fervenzas de Clyde, que foron pintadas por J. M. W. Turner e moitos outros artistas. Os muíños usaban a recentemente desenvolvida maquinaria de fiar algodón impulsada por auga inventada por Richard Arkwright. Dale vendeu os muíños, as terras e a vila a principios do século XIX por £ 60.000, pagables durante 20 anos, a unha asociación que incluía o seu xenro Robert Owen. Owen, que chegou a ser xestor de fábrica en 1800, foi un industrial que continuou o enfoque filantrópico do seu sogro no traballo industrial e que posteriormente se converteu nun influente reformador social. New Lanark, cos seus programas sociais e asistenciais, personificou o seu socialismo utópico (véxase tamén Owenismo).[3] A cidade e os muíños son importantes historicamente pola súa conexión coas ideas de Owen, pero tamén polo seu papel na revolución industrial en desenvolvemento no Reino Unido e polo seu lugar na historia da Planificación urbanística.[4][5]
Os muíños de New Lanark dependían da enerxía da auga. Construíuse un encoro no Clyde sobre New Lanark e extraíase auga do río para alimentar a maquinaria do muíño. A auga viaxaba primeiro por un túnel, despois por unha canle aberta chamada carga. Despois pasaba a unha serie de rodas hidráulicas en cada edificio do muíño. Non foi ata 1929 cando a última roda hidráulica substituíuse por unha turbina de auga. A enerxía da auga aínda se usa en New Lanark. No Muíño Número Tres instalouse unha nova turbina de auga para dar luz ás zonas turísticas da vila.
Na época de Owen vivían en New Lanark unhas 2.500 persoas, moitas dos fogares pobres de Glasgow e Edimburgo.[5] Aínda que non era o máis sombrío dos muíños nin moito menos, Owen atopou o condicións insatisfactorias e decidiu mellorar a sorte dos traballadores. Prestou especial atención ás necesidades dos preto de 500 nenos que vivían na aldea (un dos bloques de vivendas chámase Nursery Buildings) e que traballaban nos muíños, e abriu a primeira escola infantil en Gran Bretaña en 1817, aínda que o ano anterior rematara o Instituto para a Formación do Carácter.[6]
Os muíños prosperaron comercialmente, pero os socios de Owen estaban descontentos co gasto extra que supuxeron os seus programas de benestar. Non querendo permitir que os muíños volveran ás antigas formas de operar, Owen comprouno aos seus socios. En 1813 a Xunta forzou unha poxa coa esperanza de conseguir a cidade e os muíños a un prezo baixo, pero Owen e un novo consello (incluíndo o economista Jeremy Bentham) que simpatizaba coas súas ideas reformadoras gañaron.[6]
New Lanark fíxose famoso en toda Europa, con moitos estadistas, reformadores e realeza visitando os muíños. Quedaron abraiados ao atopar un ambiente industrial limpo e saudable cunha forza laboral contenta e vibrante e unha empresa comercial próspera e viable todo en un.
A filosofía de Owen era contraria ao pensamento contemporáneo, pero puido demostrar que non era necesario que unha empresa industrial tratase mal aos seus traballadores para ser rendible. Owen puido mostrar aos visitantes as excelentes vivendas e as comodidades da vila, e as contas que mostran a rendibilidade dos muíños.
Ademais das conexións dos muíños coa reforma, o socialismo e o benestar, tamén son representativas da Revolución Industrial que se produciu en Gran Bretaña nos séculos XVIII e XIX e que alterou fundamentalmente a forma do mundo. A planificación do emprego nos muíños xunto coa vivenda para os traballadores e servizos como unha escola tamén fai que o asentamento sexa icónico no desenvolvemento da planificación urbanistica no Reino Unido.[4]
En 1825, o control de New Lanark pasou á familia Walker cando Owen abandonou Gran Bretaña para iniciar o asentamento de New Harmony nos EUA. Os Walkers xestionaron a vila ata 1881, cando foi vendida a Birkmyre e Sommerville e aos Gourock Ropeworks (aínda que intentaron sen éxito vender os muíños e a cidade en 1851).[6] Eles e as súas empresas sucesoras mantiveron o control ata que as fábricas pecharon en 1968.
A cidade e a actividade industrial estiveran en declive antes daquela, pero despois do peche dos muíños, a migración fóra da aldea acelerouse e os edificios comezaron a deteriorarse.[4] Os dous pisos superiores do muíño número 1 foron eliminados en 1945, pero o edificio restaurouse desde entón e agora é o New Lanark Mill Hotel. En 1963, a Asociación New Lanark (NLA) formouse como asociación de vivendas e iniciou a restauración dos edificios Caithness Row e Nursery. En 1970, os muíños, outros edificios industriais e as casas utilizadas por Dale e Owen foron vendidos a Metal Extractions Limited, unha empresa de chatarra. En 1974 fundouse a NLCT (agora NLT) para evitar a demolición da vila. En 1983 utilizouse unha orde de compra obrigatoria para recuperar os muíños e outros edificios de Metal Extractions despois de que se notificara a reparación en 1979. Isto foi debido ao estado de conservación dos edificios a pesar da súa catalogación como edificios históricos requiriron a súa preservación legal en 1971.[7] Agora están controlados pola NLT, ben directamente a través do Trust ou a través de empresas de propiedade total (New Lanark Trading Ltd, New Lanark Hotel Ltd and New Lanark Homes).[8] En 2005 a maioría dos edificios foron restaurados e a vila converteuse nunha importante atracción turística.
Notas
[editar | editar a fonte]- Referencias
- ↑ Bell, Colin e Rose (1972) City Fathers: The Early History of Town Planning in Britain. Pingüín, Harmondsworth.
- ↑ "21 Patrimonio da Humanidade dos que probablemente nunca escoitou falar". The Daily Telegraph. 4 de febreiro de 2016.
- ↑ Donnachie, Ian (2000) Robert Owen: Owen of New Lanark and New Harmony, Tuckwell Press, East Linton
- ↑ 4,0 4,1 4,2 UNESCO World Heritage Committee Nomination Documentation (2001) 'New Lanark'. File 429rev.pdf, 16 December 2001. Available at https://whc.unesco.org/en/list/429/documents/
- ↑ 5,0 5,1 Bell and Bell (1972) City Fathers
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Donnachie, Ian and Hewitt, George (1993) Historic New Lanark: The Dale and Owen Industrial Community since 1785, Edinburgh University Press, Edinburgh
- ↑ Historic Scotland (n.d.) Listing of historical buildings. Available at http://www.historic-scotland.gov.uk Arquivado 26 de abril de 2009 en Wayback Machine.
- ↑ "New Lanark Trust". New Lanark World Heritage Site. Arquivado dende o orixinal o 27 de maio de 2019. Consultado o 18 de febreiro de 2024.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: New Lanark  |