Lingua romaní

Romaní; Romani ćhib
Falado en:	Romanía; Macedonia do Norte; Serbia; España; Eslovenia; Hungría; Alemaña; Rusia; Noruega; Finlandia; Turquía
Total de falantes:	4,8 millóns
Familia:	Indoeuropea; Indoirania; Indoaria; Central; Romaní
Status oficial
Lingua oficial de:	Recoñecida como lingua minoritaria en Alemaña, Austria, Eslovaquia, Eslovenia, Finlandia, Montenegro, Países Baixos, Romanía, Serbia e Suecia.
Regulado por:	Non ten regulación oficial
Códigos de lingua
ISO 639-1:	rom
ISO 639-2:	rom
ISO 639-3:	rom
Mapa
	; Distribución das variedades do romaní.
Status
	; O romaní está clasificado como definitivamente en perigo polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO

O romaní^[2] é a lingua propia do pobo xitano (rom). É unha lingua indoeuropea, orixinaria da zona noroeste da antiga India e o centro de Paquistán, enriquecida con palabras prestadas das linguas que se falaban nos países polos que os xitanos foron pasando. Calcúlase que ten máis de 1.000 anos de existencia e que se desenvolveu en diversos países de Europa e mais en Turquía.

O 5 de novembro celébrase o Día Internacional da Lingua Romaní. Foi proclamado en 2015 pola UNESCO co obxectivo de fomentar a preservación do idioma e a cultura romanís e mellorar o benestar do pobo romaní.^[3]

Protección en Europa

A linguas romanís son linguas minorizadas polas linguas dominantes coas que conviven. Varios estados pertencentes ao Consello de Europa (organismo que agrupa a tódolos Estados de Europa agás Belarús por falta de garantías democráticas e Kosovo por ser recente a súa independencia e non estar recoñecido por todos) asinaron o tratado internacional Carta Europea das Linguas Rexionais ou Minoritarias comprometéndose a protexer esta lingua.

Neste tratado cada Estado escolle as linguas a protexer e en que medida. Os que inclúen a protección ao romaní son: Alemaña, Austria, Eslovaquia, Eslovenia, Finlandia, Montenegro, Países Baixos, Romanía, Serbia e Suecia.

Polo contrario, queda sen protexer a lingua en comunidades romanís de: Albania, Bosnia e Hercegovina, Bulgaria, Croacia, Chequia, España, Estonia, Francia, Grecia, Hungría, Italia, Letonia, Lituania, Macedonia do Norte, Moldova, Noruega, Polonia, Portugal, Reino Unido, Rusia, Suíza, Turquía e Ucraína.

Exemplos

Sastipe. Ola.
Sar son. Que tal?
Con son. Quen es?
So keres. Que estás a facer?
Pa chiv tuka. Grazas
Ni eve tuka. Benvido!
Katar aves. De onde es?
Sar buchhos tuke?/So chero nav?. Como te chamas?
May buchhov. Chámome...
Va/ya. Si
Na. Non
Kai chi familia. Está a túa familia contigo?
Kai zash. Onde vas?
Chi pachave tut. Non te entendo
Hacheres man?. Enténdesme?
Hidee mansa. Ven comigo
Ava kari/Hidee cutka. Ven aquí

Notas

↑ Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.
↑ "romaní". TERGAL. Consultado o 29/05/2019.
↑ "Día Internacional de la Lengua Romaní" (en castelán). Consultado o 2022-11-20.

Véxase tamén

Outros artigos

Ligazóns externas

[1] Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.

[2] "romaní". TERGAL. Consultado o 29/05/2019.

[3] "Día Internacional de la Lengua Romaní" (en castelán). Consultado o 2022-11-20.

[1]