Saltar ao contido

Jami

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:BiografíaJami

Editar o valor en Wikidata
Biografía
Nacemento7 de novembro de 1414 Editar o valor en Wikidata
Torbat-e Jam, Irán (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
Morte9 de novembro de 1492 Editar o valor en Wikidata (78 anos)
Herat, Afganistán Editar o valor en Wikidata
RelixiónIslam Editar o valor en Wikidata
Actividade
Campo de traballoFilosofía Editar o valor en Wikidata
Ocupaciónpoeta, teórico da música, escritor, filósofo Editar o valor en Wikidata
PatrocinadorHusayn Bayqarah (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
Familia
FillosQ125591433 Editar o valor en Wikidata
Descrito pola fonteEnciclopedia soviética armenia
Obálky knih,
Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron Editar o valor en Wikidata
BNE: XX918529 Musicbrainz: 7b1af962-72ed-4415-ae46-46e41d10cbc4 Editar o valor en Wikidata
Ilustración de Xardín de rosas dos píos, de Jami, datado en 1553. A imaxe xunta a poesía e as miniaturas persas, habitual en moitas obras da literatura persa.

Nur ad-Dīn Abd ar-Rahmān Jāmī (en persa: نورالدین عبدالرحمن جامی), tamén coñecido como Mawlanā Nūr al-Dīn 'Abd al-Rahmān, Abd-Al-Rahmān Nur-Al-Din Muhammad Dashti, ou simplemente como Jami ou Djāmī e en Turquía como Molla Cami, nado en Jam o 7 de novembro de 1414 e finado o 9 de novembro de 1492, foi un poeta persa[1] coñecido polos seus prolíficos estudos e como escritor da literatura mística sufí. Principalmente foi un poeta-teólogo da escola de Ibn Arabi e un Khwājagānī Sũfī, recoñecido pola súa elocuencia e a súa análise da metafísica da misericordia.[2][3] As súas obras máis célebres son Haft Awrang, Tuhfat al-Ahrar, Layla wa -Majnun, Fatihat al-Shabab, Lawa'ih, Al-Durrah al-Fakhirah.

Traxectoria

[editar | editar a fonte]

Jami ncaeu en Jam,[4] en Khorasan.[5] O seu pai Nizām al-Dīn Ahmad b. Shams al-Dīn Muhammad chegara de Dasht, pequeno lugar do distrito de Isfahán.[5] Uns poucos anos despois do seu nacemento, a súa familia emigrou a Herat, onde puido estudar peripateticismo, matemáticas, literatura persa, ciencias naturais, lingua árabe, lóxica, retórica e filosofía islámica na universidade de Nizamiyyah.[2] O seu pai, tamén sufí, foi o seu primeiro mestre e mentor.[2] Mentres estaba en Herat, Jami tivo unha importante posición na corte, involucrado na política, economía e filosofía do momento e na vida relixiosa.[2]

Como o seu pai era de Dasht, o primeiro pseudónimo de Jami foi Dashti, pero máis tarde escolleu empregar Jami debido a dúas razóns:

مولدم جام و رشحهء قلمم
جرعهء جام شیخ الاسلامی است
لاجرم در جریدهء اشعار
به دو معنی تخلصم جامی است

O meu lugar de nacemento é Jam, e a miña pluma
Bebeu do (coñecemento de) Sheikh-ul-Islam (Ahmad) Jam
Así que nos meus libros de poesía
O meu pseudónimo é Jami por estas dúas razóns.

Jami foi mentor e amigo do célebre poeta túrquico Alisher Navoi, como apunta nun dos seus poemas:

او که یک ترک بود و من تاجیک،
هردو داشتیم خویشی نزدیک.
U ki yak Turk bud va man Tajik
Hardu doshtim kheshii nazdik

Aínda que el era turco e eu taxico,
Eramos amigos íntimos entre nós.[6]

A continuación marchou a Samarcanda, o principal centro de estudos científicos do mundo musulmán, onde completou os seus estudos. Embarcouse logo nunha peregrinación que aumentou a súa reputación e estableceu a súa importancia no mundo persa.[5] Jami tiña un irmán chamado Molana Mohammad, aparentemente un home instruído e mestre en música, ao que Jami escribiu un poema lamentando a súa morte. Jami tivo catro fillos, mais tres deles morreron antes de cumprir un ano.[7] O seu fillo supervivente chamouse Zia-ol-din Yusef e Jami escribiu o seu libro Baharestan para o seu fillo.

Mozo buscando o consello do seu pai sobre amor de Haft Awrang de Jami, no relato "Un pai aconsella o seu fillo sobre amor".

Ao final da súa vida vivía en Herat. O seu epitafio di "Cando a túa face está oculta de min, como a lúa se oculta nunha noita escura, perdo estrelas de bágoas e así a miña noite permanece escura a pesar de todas esas estrelas brillantes".[8] Hai varias datas posibles da súa morte, pero a máis aceptada e novembro de 1492. A pesar de que a data real da súa morte é descoñecida, o ano do seu pasamento marca o final da súa contribución, ademais de coincidir cun ano clave, en que os árabes deixaron de habitar a Península Ibérica logo de 781 anos.[9] O seu funeral foi dirixido polo príncipe de Herat e asistiron gran número de persoas, demostrando o seu fondo impacto.[7]

Ensinanza e sufismo

[editar | editar a fonte]

No seu papel como shaykh sufí, que comezou en 1453, Jami explicou numerosas ensinanzas sobre o seguimento do camiño sufí. Creou unha distinción entre dous tipos de sufismo, coñecidos como os espíritos "profético" e "místico".[10] Jami é coñecido pola súa extrema piedade e misticismo.[2][3] Mantívose como un suní devoto no seu camiño cara ao sufismo e desenvolveu imaxes de amor terreal xunto co seu afán de mostrar a paixón espiritual da procura de Deus.[2][11] Comezou a interesarse no sufismo de moi novo cando recibiu unha beizón de Khwaja Mohammad Parsa que estaba a visitar a cidade.[12] A partir deste momento, buscou a guía de Sa'd-alDin Kasgari baseándose nun soño en que lle dixeron que aceptase a Deus e se convertese no seu compañeiro.[13] Jami seguiu a Kasagari e os dous quedaron ligados polo matrimonio de Jami coa neta de Kasgari.[12] Foi coñecido polo seu compromiso con Deus e o seu desexo de separarse do mundo para achegarse a Deus, en ocasións causando que esquecese as normalidades sociais.[12]

Yusuf e Zulaikha (Xosé atrapado pola esposa de Putifar), miniatura de Behzād, 1488.

Trala súa volta ao mundo social involucrouse nun amplo rangode actividades sociais, intelectuais e políticas no centro cultural de Herat.[12] Comprometeuse coa escola de Ibn Arabi, enriquecendo, analizando e mesmo cambiando devandita escola. Jami continuou a aumentar o seu entendemento de Deus mediante visións e feitos milagreiros, esperando acadar un gran coñecemento de Deus na compaña do bendicido por el.[12] Cría que había tres obxectivos para chegar á "presenza permanente con Deus " mediante a constancia e o silencio, afastándose do estado terreal, e o estado constante dun guía espiritual.[14]

Obras

[editar | editar a fonte]
Ilustración de Bahâristân (1595), con dúas liñas escritas

Jami escribiu aproximadamente oitenta e sete libros e cartas. A súa obra abrangue dende a prosa á poesía, e dende ao mundano ao relixioso. Escribiu tamén traballos de historia e de ciencia. Ademais fixo comentarios de teólogos, filósofos e sufís anteriores e contemporáneos.[2] En Herat, o seu manual de deseño de regadíos incluía debuxos avanzados e cálculos e é aínda unha referencia clave para o departamento de irrigación.[15]

A súa poesía foi inspirada polos ghazals de Hafiz, e o seu célebra Haft Awrang (“Sete tronos”) está influído segundo el mesmo dixo pola obra de Nizami. Esta obra é unha colección de sete poemas.[16] Cada poema discute un relato diferente como o Salaman va Absal que conta a historia da atracción carnal dun príncipe pola súa nutriz.[17] Jami emprega simbolismo alegórico xunto co relato que mostra as fases clave do camiño sufí como o arrepentimento e a exposición de aspectos filosóficos, relixiosos, relixiosos ou éticos.[7][16] Cada un dos símbolos alegóricos ten un significativo coñecemento, particularmente de Deus. A historia reflicte a idea de Jami do rei sufí como ideal no gobernante islámico medieval.[16]

Jami tamén é coñecido por tres coleccións de poemas líricos que abranguen dende a súa mocidade ata o final da súa vida, coñecidas como Fatihat al-shabab ("O comezo da mocidade"), Wasitat al-'ikd ("A perla central do colar") e Khatimat al-hayat ("A conclusión da vida").[7] Pola obra de Jami, as referencias ao sufismo e aos sufís emerxen como tópicos. Algunhas das súas ideas máis profundas foron as explicacións místicas e filosóficas da natureza da misericordia divina, resultado dos seus comentarios sobre obras alleas.[2]

Arte

[editar | editar a fonte]

Jami tamén é coñecido pola influencia da súa poesía, que foi incluída en pinturas persas que mostran a historia de Persia a través de manuscritos ilustrados. A maioría das súas propias obras inclúen tamén ilustracións, algo non habitual nese tempo. A súa poesía profunda adoita ser acompañada por pinturas que reflicten a complexidade da obra e da cultura persa.[18]

Impacto

[editar | editar a fonte]

Jami traballou na corte de Tīmūr en Herat servindo como intérprete e comunicador.[2] A súa poesía reflicte a cultura persa e foi popular no oriente islámico, Asia central e o subcontinente indio.[2] A súa poesía inclúe ideas populares que levaron intereses sufís e non sufís á súa obra.[10] Foi coñecido non só pola súa poesía, senón pola súa obra teolóxica e os comentarios sobre a cultura.[2] A súa obra empregouse en diferentes escolas dende Samarcanda a Istambul e Khayrābād en Persia así como no Imperio Mughal.[2]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Culture and Circulation: Literature in Motion in Early Modern India (en inglés). BRILL. 2014. ISBN 9789004264489. works of the Persian polymath ʿAbd al-RahmanJami (1414–1492) under the auspices of the Neubauer Collegium for ... 
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 Rizvi, Sajjad. "The Existential Breath of al-rahman and the Munificent Grace of al-rahim: The Tafsir Surat al-Fatiha of Jami and the School of Ibn Arabi". Journal of Qur'anic Studies. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Williams, John (1961). Islam. Nova York: George Braziller. 
  4. ↑ "Nour o-Din Abdorrahman Jami". Iran Chamber Society. Consultado o 3 de abril de 2013. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Losensky, Paul (23 de xuño de 2008). "JĀMI". Encyclopædia Iranica. 
  6. ↑ Abdullaev K.N. From Xinjiang to Khorasan. Dushanbe. 2009, páx. 70
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Huart, Cl.; Masse, H. "Djami, Mawlana Nur al-Din 'Abd ah-Rahman". Encyclopaedia of Islam. 
  8. ↑ Ahmed, Rashid (2001). Taliban, páx. 40. Yale University Press.
  9. ↑ Machatsche, Roland (1996). The Basics:2 Islam. Trinity Press. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Schimmel, AnnMarie (1975). Mystical Dimensions of Islam. Capital Hill: The University of North Carolina Press. 
  11. ↑ Rahman, Fazlur (1966). Islam. Holt, Rinehart, and Winston. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Algar, Hamid (xuño de 2008). "Jami and Sufism". Encyclopaedia Iranica. 
  13. ↑ Kia, Chad (xuño de 2008). "Jami and Sufism". Encyclopaedia Iranica. 
  14. ↑ Algar, Hamid (23 de xuño de 2008). "Jami and Sufism". Encyclopaedia Iranica. 
  15. ↑ Chokkakula, Srinivas (2009). "Interrogating Irrigation Inequities: Canal Irrigation Systems in Injil District, Herat". Case Study Series. Afghanistan Research and Evaluation Unit. p. 12. 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Lingwood, Chad (marzo de 2011). "Jami's Salaman va Absal: Political Statements and Mystical Advice Addressed to the Aq Qoyunlu Court of Sultan Ya'qub (d. 896/1490)". Iranian Studies 44 (2): 175–191. doi:10.1080/00210862.2011.541687. 
  17. ↑ Lingwood, Chad (marzo de 2011). "Jami's Salaman va Absal: Political Statements and Mystical Advice Addressed to the Aq Qoyunlu Court of Sultan Ya'qub (d. 896/1490)". Iranian Studies 44 (2): 174–191. doi:10.1080/00210862.2011.541687. 
  18. ↑ Kia, Chad (23 de xuño de 2008). "Jami and Persian Art". Encyclopaedia Iranica. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • E.G. Browne. Literary History of Persia. (Four volumes, 2,256 pages, and twenty-five years in the writing). 1998. ISBN 978-0-7007-0406-4
  • R. M. Chopra, "Great Poets of Classical Persian", Sparrow Publication, Kolkata, 2014, (ISBN 978-81-89140-75-5)
  • Jan Rypka, History of Iranian Literature. Reidel Publishing Company. 1968 OCLC 460598 ISBN 978-90-277-0143-5
  • Ḥāfiż Mahmūd Shīrānī. "Dībācha-ye awwal [First Preface]". In Ḥifż ul-Lisān [a.k.a. Ḳhāliq Bārī], edited by Ḥāfiż Mahmūd Shīrānī. Delhi: Anjumman-e Taraqqi-e Urdū, 1944.
  • Aftandil Erkinov A. "La querelle sur l`ancien et le nouveau dans les formes litteraires traditionnelles. Remarques sur les positions de Jâmi et de Navâ`i". Annali del`Istituto Universitario Orientale. 59, (Napoli), 1999, pp. 18–37.
  • Aftandil Erkinov. "Manuscripts of the works by classical Persian authors (Hāfiz, Jāmī, Bīdil): Quantitative Analysis of 17th–19th c. Central Asian Copies". Iran: Questions et connaissances. Actes du IVe Congrès Européen des études iraniennes organisé par la Societas Iranologica Europaea, París, 6–10 de setembro de 1999. vol. II: Périodes médiévale et moderne. [Cahiers de Studia Iranica. 26], M.Szuppe (ed.). Association pour l`avancement des études iraniennes-Peeters Press. París-Leiden, 2002, pp. 213–228.
  • Jami. Flashes of Light: A Treatise on Sufism. Golden Elixir Press, 2010. ISBN 978-0-9843082-2-4 (libro electrónico)

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jami&oldid=6615439»