Antioko VII.a Evergetes

Antioko VII.a Evergetes
Irudi gehiago
Seleukotar agintaria ← Demetrio II.a Nikator - Demetrio II.a Nikator →
Bizitza
Jaiotza	Side, K.a. 159
Herrialdea	Seleukotar Inperioa
Heriotza	Ekbatana, K.a. 129 (29/30 urte)
Familia
Aita	Demetrio I.a Soter
Ama	Laodice V
Ezkontidea(k)	Kleopatra Tea
Seme-alabak	ikusi Antioko IX.a Eusebio Seleucus (en)
Haurrideak	ikusi Demetrio II.a Nikator Antigonus (en)
Leinua	Seleukotarrak
Hezkuntza
Hizkuntzak	antzinako greziera
Jarduerak
Jarduerak	monarka

Antioko VII.a Evergetes, Sidetes (euskaraz: «sidetarra») ere deitua,^[1] (antzinako grezieraz: Αντίοχος Ζ' Σιδήτης; c. k.a. 167 - k.a. 129) Seleukotar dinastiakoa, Siriako errege izan zen k.a. 138 eta k.a. 129 bitartean. Errege kementsu eta gerlaria, benetako maila politikoa zuen azken seleukotarra izan zen, eta, hil zenean, erresuma gainbehera nabarmenean sartu zen, bigarren mailako potentzia bihurtuz.

Demetrio I.a Soterren semea, Mitridates I.a Partiakoak Demetrio II.a Nikator bere anaia garaitu eta harrapatu ondoren, tronua eskuratu zuen. Kleopatra Tea bere anaiaren emaztearekin ezkondu zen (bere senarra printzesa partiar batekin ezkondu zelako haserre), zeinarekin seme bat izango zuen: Antioko IX.a Eusebio, Seleuko V.a Filometor eta Antioko VIII.a Griforen anaiordea eta lehengusua.

Judeari dagokionez, Demetrio II.aren harrapaketa eta Jaffako portua erantsi ondoren bere burua independente aldarrikatu zuena, Simon Makabearra asmondar etnarkarekin adiskidetzen saiatu zen, eta gutun ospetsu bat bidali zion:

Ondoren, Diodoto Trifonen aurkako borrokari ekin zion, Mediterraneoko Siria gobernatzen zuena. Antiokok berehala irabazi zuen, arerioa Doran garaituz eta Apamean setiatuz, eta Trifon bere buruaz beste egitera behartu zuten (K.a. 138). Krisi dinastikoko urte luzeen ondoren, Antiokok seleukotar boterea berrezarri eta bere erresumaren barne gainbehera geldiarazi nahi izan zuen, Antioko III.a Handia bere birraitonaren edo Antioko IV.a bere osabaren estatusera itzultzen saiatuz.

Doran Trifonen aurkako garaipenean juduen laguntza erabili zuen arren, Antiokok enbaxadoreak bidali zizkion Simon Makabearrari, zerga ordaintzea, seleukotar subiranotasuna aitortzea eta konkistatutako lurraldeak, bereziki Jaffa eta Jerusalemgo akropolia (seleukotar goarnizio baten egoitza), seleukotarrei itzultzea exijituz. Akordiorik ez zegoenez, Zendebeo jeneralaren (Kendebaios) agindupean armada bat bidali zuen, baina Judas eta Joanek, Simon Makabearren semeek, Modinen seleukotarrak garaitu zituzten.^[3]

Ptolomeo suhiak, Jeriko eskualdeko gobernadoreak, Simon Makabearra eta bere semeak hil zituenean, Joan Hirkanok Judearen agintea hartu zuen. Hirkanok Ptolomeoren aurka borrokatu zuen, Transjordaniara ihes egitera behartuz, baina honek Antioko Sidetes konbentzitu zuen Judean berriro parte har zezan.

Horrela, Antioko VII.ak juduen aurkako kanpaina berri eta arrakastatsu bati ekin zion; herrialdea konkistatu eta Joan Hirkano Jerusalemen setiatu zuen. K.a. 132an, ia urtebeteko setioaren ondoren, hiria errenditu zuen. Hiriko harresiak eraitsiak izan ziren, eta bere herriak zergak ordaindu eta soldadutza egin behar izan zuen, baina Antiokok Hirkanoren boterea eta Judearen autonomian berretsi zituen, edozein erlijio-arazotan muturra sartzea saihestuz. Hori zela eta, juduek Éusebes (euskaraz: «jainkozalea») deitu zioten.^[4]

Ondoren, ekialdeko satraperrietan seleukotar agintea berrezartzen saiatu zen, partiarrei, kusanarren inbasioak jasaten ari zirela aprobetxatuz, aurre eginez. Kusandarrak Grekobaktriar Erresumaren hondarrak hartu berri zituzten. Bere kanpaina etengabeko arrakasta izan zen, eta Mesopotamia, Media eta Baktriana berreskuratu ondoren, xahanxah (euskaraz: «Errege Handi») izendatu zuten (K.a. 130).

Orduan, Praates II.a Partiakoarekin negoziatzen hasi zen, baina ez zuten lortu gehiegi eskatzea. Izan ere, Mitridates I.ak konkistaturiko lurraldeak itzultzeko, Demetrio II.a, oraindik preso zegoena, entregatzeko eta zerga handiak ordaintzeko eskatzen zuen. Gerra berriro hasi zen zorigaiztoko emaitzekin, k.a. 129. urtearen hasieran, Antioko ezustean eraso baitzuten neguan, eta bederatzi urteko erregealdi baten ondoren hil zen.

Porrotak ekialdeko lurraldeen galera eta erdialdeko Asian helenismoaren hondoratzea ekarri zituen. Partiarrek Demetrio II.a askatu zuten, baina ez zen gai izan anaiaren lanari eusteko. Hiri askok independente egin zituzten eta tronurako erregegai ugari sortu ziren. Seleukotar Inperioak, K.a. 64an, Ponpeio Magnok ekialdean egindako kanpaina ospetsuan erromatar anexiora eramango zuten gerra zibil eta atzerriko esku-hartze batzuk jasan zituen.