Eger

Por aliaj signifoj, bv. rigardi la apartigilan paĝon: Eger (apartigilo)

Por informoj pri la rivero Eger, vidu: Ohře, sed ankaŭ tie la rojo nomiĝas Eger, kiel la urbo.

Larĝa panoramo de Eger

Eger
urbo kun departementaj rajtoj (1990–) Hungaria urbo vd
Flago	Blazono
Administrado
Ĝemelurboj Jeriĥo Pamukkale Mâcon Pori Gheorgheni Kutná Hora Gainesville (en) Dolný Kubín Ĉeboksari Esslingen am Neckar Areco Sarzana Przemyśl vd
Poŝtkodo	3300 • 3304
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	49 499  (2024) [+]
Loĝdenso	537 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	47° 54′ N, 20° 22′ O (mapo)47.89888888888920.374722222222Koordinatoj: 47° 54′ N, 20° 22′ O (mapo) [+]
Alto	165 m [+]
Areo	92,24 km² (9 224 ha) [+]
Horzono	Mezeŭropa tempo [+]
DEC Situo de Eger
Alia projekto
Vikimedia Komunejo Eger [+]
v • d • r

Eger (germane Erlau, latine Agria) estas urbo kun titolo vinvilaĝo kaj kuracbanloko en Hungario, en regiono Norda Hungario, en departemento Heves, kies departementejo estas kune kun departementorajto, en Distrikto Eger, kies centro ĝi estas. Eger estas ankaŭ sidloko de romkatolika ĉefdiocezo.

• Areo: 92 km²
• Loĝantaro: 56600
• Poŝtkodo: 3300
• Telefonprefikso: 36
• koordinatoj: 47° 55′ N, 20° 22′ O (mapo)47.91568611111120.3747

La urbo situas nordoriente en Hungario, sur la suda flanko de la montaro Bükk, laŭ la fervojo Füzesabony-Ózd. Eger estas unu el la malnovaj histoririĉaj urboj de Hungario. La urbo disvastiĝas inter montetoj, sia alto super la marnivelo estas 180 metroj. La urbo situas 130 km-ojn for de Budapeŝto.

Eger estas konata pri la grandaj vinkulturejoj en la ĉirkaŭaĵo kaj pri la ruĝa vino Egera Taŭrsango (hungare Egri bikavér) kaj aliaj vinspecoj. En la urbo ekzistas multaj vindrinkejoj kaj tradiciaj parte subteraj vinkeloj. La urbopejzaĝon karakterizas la barokaj konstruaĵoj kaj la minareto el la tempo de la Osmanida rego kaj la mezepoka fortikaĵo.

La strukturon de la urbo determinas ĉefe la valo de la rivereto Eger, tiel la kolonio etendiĝas dekdu km longe kaj tri km vaste en orienta-okcidenta direkto.

Plua fameco de la urbo estas la tradicia vinproduktado. La plej aŭtoritata kaj konata produkto de tiu ĉi vinlando estas la profundruĝkolora, facile alungusta Egri Bikavér [Taŭrsango de Eger].

Ankaŭ tre gastlogadaj rimedoj estas la termalbanejoj en Eger kaj en la ĉirkaŭaĵo.

La urbo estis nomumita jam ekde la 11-a jarcento episkopejo. Ĝi estis en 1241 fare de la mongoloj tute detruita kaj la loĝantaro masakrita. En la 16-a jarcento, kiam la Osmanida imperio inundis kaj okupis parton de Hungario, la urbo estis multfoje atakita. En la jaro 1552 povis la urbo-fortikaĵo defendi sin kontraŭ la grandega osmana atako. Tio estis la unua granda malvenko por la turkoj kaj Eŭropo povis malpeziĝinte ekspiri. En 1596 estis Eger tamen okupita kaj restis tra 100 jarojn posedo de la osmanidoj. Tiutempe oni konstruis la moskeojn kaj banejojn - la ankoraŭ nun straranta minareto estas la plej norda reprezentanto de la osmanida konstruo. Nur en 1687 estis Eger fare de la Habsburgoj kaj la hungaroj reokupita. La ora epoko de la urbo estis de mezo de la 18-a jarcento. Tiam la Schola Medicinalis estis la unua memstara medicina altlernejo en Hungara reĝlando, nome en Eger. Laŭ kelkaj hungaraj fontoj ĝi estis kio estas en nuntempa senco universitato.

La historio de la urbo komenciĝas antaŭ la tempoj de reĝo Stefano la 1-a (Hungario), kiu fondigis la unuan el la kvin hungarajn episkopujojn en Eger. La urbo mem estis scenejo de diversaj gravaj eventoj en sia historio, sed la nomo de la urbo tamen estas fama por ĉiuj popoloj okaze de la heroa luktado gardante la fortikaĵon kontraŭ la turkaj armeoj en la mezepoko. En 1552 du grandegaj turkaj armeoj unuiĝis antaŭ la muroj de la fortikaĵo de Eger. La gardantoj batalis heroe ĝis jaroj, fine la fortikaĵo forfalis en 1596 - kiam ĉefe fremdaj solduloj gardis la fuortejon.

La hodiaŭa aspekto de Eger elformiĝis ĉefe en la 18-a jarcento. La malnova kvartalo montras pramezaĝan aspekton, ĝi estas preskaŭ unika en Hungario. Eger estas la urbo de preĝejoj, ties nombro estas pli ol dekdu.

Ĝi estas la centro de la urbo, situante antaŭ la muroj de la fortikaĵo. La nomo de la placo devenas el la heroa kapitano de la fortikaĵo, István Dobó. En la placo troveblas la preĝejo Minorita, kio estas la plej bela kaj riĉenhavanta preĝejo en Centra Eŭropo. Ĉirkaŭ la placo estas vendejoj, trinkejoj, en la placo finiĝas kelkaj mallongaj stratetoj de la nova kvartalo.

Ĝi estas altega turo por turka preĝestro, el la pinto de tiu ĉi konstruaĵo la preĝestro vokis je komuna preĝo la verkredantulojn, kiam estis bezonata. La konstruaĵon oni povas alproksimiĝi facile kaj rapide el la placo Dobó. La minareto estas la plej norda turka historia memoraĵo en Eŭropo.

Tiu ĉi strato estas la ĉefstrato de la urbo. En ĝia malgranda parto ne estas veturila trafiko, oni povas promenadi sur la tuta strato. Apud la promenadejo multe da biertrinkejoj, restoracioj, sukeraĵejoj kaj aliaj vendejoj atendas kaj logas la gastojn.

Tiu ĉi preĝejego estas la dua plej granda katedralo de Hungario. Ĝi konstruiĝis je la iniciato de János Pyrker, episkopo de Eger. La konstruado daŭris dum mallonga tempo, nur kvin jarojn [1831-1836]. Vidu:Baziliko-ĉefkatedralo de Eger!

La proksima preĝejo estas pilgrimloko.

Kontraŭ la katedralo oni trovas la Liceon. Ĝi estis konstruigata pere de grafo Károly Eszterházy fine de la 18-a jarcento por estigi universitaton. Sur la unua etaĝo estas vizitebla la landfama episkoplanda libraro, kiu havas multajn malnovegajn kodeksojn, manuskriptojn kaj la unike malkovrite originalan Mozart-leteron. En la turo de la konstruaĵo funkcias Astronomia Muzeo.

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Altlernejo Eszterházy Károly.

La fama, historia fortikaĵo, kiu longe rezistis la sieĝon de la pli multnombraj turkaj armeoj. La vizitantoj povas atingi la fortikaĵon el kie ajn el la historia urbocentro.

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Fortikaĵo de Eger.

.

Proksimume kvindek metrojn de la norda pordo de la fortikaĵo situas la memoraĵdomo de grandioza kaj fama hungara verkisto, Géza Gárdonyi. Li estas la verkisto ankaŭ de la romano "Steloj de Eger" [Egri csillagok]. Tiu ĉi verko temas pri la turka sieĝo kontraŭ la fortikaĵo.

• romkatolika Baziliko-ĉefkatedralo Sankta Johano la Evangeliisto kaj Sankta Mikaelo
• cisterciana Preĝejo de Bernardo de Clairvaux (Eger)
• franciskana Preĝejo de Senmakula Koncipiĝo (Eger)
• minoritana Preĝejo de Sankta Antonio (Eger)
• serba grekokatolika Preĝejo de Sankta Nikolao (Eger)
• romkatolika Preĝejo de Ludoviko la 9-a (Francio) en Eger
• romkatolika Preĝejo de Sankta Sebastiano (Eger)
• servita Preĝejo de Sankta Johano la Evangeliisto (Eger)
• Kalvinana preĝejo (Eger)
• Luterana preĝejo (Eger)
• Ĉefepiskopa palaco (Eger)
• Ĉefpreposta palaco (Eger)
• Vicpreposta palaco (Eger)
• Teologia Altlernejo (Eger)
• Malgranda Sinagogo de Eger
• Ortodoksa Sinagogo (Eger)

• Teatro Gárdonyi Géza
• Urbodomo de Eger
• Departementa domo (Eger)

• Universitato Károly Eszterházy
• Ĉefepiskopa Jura Akademio (Eger) (en 1949 ĉesis)
• Teologia Altlernejo (Eger)
• Malsanulejo Ferenc Markhot

• Esslingen am Neckar, Germanio
• Ĉeboksari, Rusio
• Dolný Kubín, Slovakio
• Gainesville (Georgio), Usono
• Gheorgheni, Rumanio
• Kutná Hora, Ĉeĥio
• Mâcon, Francio
• Pamukkale, Turkio
• Pori, Suomio
• Przemyśl, Pollando
• Sarzana, Italio
• Arezzo, Italio
• Bedford, Britio
• Mukaĉeve, Ukrainio

• en Eger naskiĝis kaj mortis:
  • Sándor Hevesi (arkitekto)
  • kirurgo Gyula Sebestény
  • ĉefepiskopo László Gábor Kádár
  • nobela juĝisto Géza Gáspárdy
  • prokuroro Sándor Babocsay
  • vitisto, vinfaristo Jenő Grőber
• en Eger naskiĝis:

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de famuloj naskiĝintaj en Eger.

• • aktoro Armand Kautzky
  • János Kovács (edukisto)
  • ekonomikisto Tamás Mészáros
  • episkopo Ignác Szepesy
  • fizikisto Balázs Győrffy
  • Zoltán Kovács (geografo)
  • juristo Ákos Timon
  • kameraisto György Illés
  • kuracisto István Besznyák
  • ministro János Vass
  • poeto Mihály Vitkovics
• en Felnémet (nuntempa urboparto de Eger) naskiĝis: pentristo Alajos Kiss
• en Eger mortis:

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de famuloj mortintaj en Eger.

• • abato Remig Békefi
  • arthistoriisto István Genthon
  • astronomoj Ferenc Albert kaj János Madarassy
  • ĉefepiskopoj Béla Bartakovics, Ferenc Fuchs kaj József Samassa
  • episkopoj János Danielik, György Jakusics, István Telekessy kaj Károly Eszterházy
  • Rajmund Rapaics (kanoniko)
  • komponistoj Endre Zsasskovszky kaj Ferenc Zsasskovszky
  • kuracistoj Ferenc Markhot kaj Károly Hibay
  • ministro Olivér Markos
  • pentristoj Pál Balkay, Alajos Kiss kaj Alajos Sajósy
  • poeto-pastro Béla Tárkányi
  • poeto József Zalár
  • prioro József Szvorényi
  • restaŭristo Margit Haraszti
  • titulara episkopo György Foglár

• József Egry, pentristo (Egry-n aŭ Egri-n komprenu: Eger-a)
• András Egri, emajlisto
• Gábor Egri, historiisto
• István Egri (aktoro)
• János Egri, kontrabasisto
• Kati Egri, voĉoaktoro
• Márta Egri, aktoro
• Mária Egri (aktorino)
• Kálmán Egri, aktoro
• Lajos Egri, agronomo
• László Egri (artisto)
• László Egri (priturisma verkisto)
• Péter Egri
• kratero en Marso
• asteroido 3103 Egero

Pri la heroa defendo de la urbo en 1552, verkis belegan, tre ŝatatan romanon Gárdonyi Géza kun la titolo: Steloj de Eger (hungare Egri csillagok). Ĝi aperis en Esperanto kiel bildstrio (Verkis Tibor Cs. Horváth. El la hungara trad. Vilmos Benczik. Desegnoj de Pál Korcsmáros. - Budapest : Hungara E-Asocio, 1979. - 51 p. ; bildrakonto. - ISBN 9635710542 ).

En 2012 aperis la kompleta verko Esperante el la plumo de Jozefo Horváth en la eldono de Hungaria Esperanto-Asocio (ISBN 978-963-571-476-6).

En Eger, profesoro Viktória Balogh multe laboris por Esperanto. Nuntempe estas delegito de UEA tie.

Inter la 27-a de decembro 2015 kaj la 3-a de januaro 2016, okazos la 7a Junulara E-Semajno^[1], la unua JES kiu ne estas organizata en Germanio aŭ en Pollando.

• urba retejo en la hungara kaj angla Arkivigite je 2005-08-31 per la retarkivo Wayback Machine
• plia retejo pri la urbo (hungare) Arkivigite je 2004-07-04 per la retarkivo Wayback Machine