Κυβέρνηση

Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 19/09/2021.

Κατά το Συνταγματικό Δίκαιο, κυβέρνηση ονομάζεται το ανώτατο "συλλογικό" όργανο, το οποίο ασκεί δημόσια διοίκηση σ΄ένα Κράτος. Είναι το έτερο των κυρίων οργάνων, δια μέσω των οποίων ασκείται η εκτελεστική εξουσία. Οι υποχρεώσεις και τα καθήκοντα της κυβέρνησης απορρέουν από τον θεμελιώδη και προσδιοριστικό Νόμο του πολιτεύματος της Πολιτείας, που είναι το Σύνταγμα της, όπως αυτό διαμορφώνεται και ισχύει ανάλογα. Κάθε χώρα έχει δικό της τύπο ανώτατης μορφής συλλογικής διοίκησης, που θα πρέπει να είναι νόμιμη και προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις και ανάγκες του λαού της.

Η Κυβέρνηση απαρτίζεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή τον Πρωθυπουργό και το Υπουργικό Συμβούλιο. Η σύνθεση και η λειτουργία του υπουργικού συμβουλίου ορίζονται πάντα με ειδικό νόμο.

Στην περίπτωση του ευρέως ορισμού της, η κυβέρνηση αποτελείται από τη νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική εξουσία. Η κυβέρνηση είναι μέσο από το οποίο επιβάλλονται οργανωτικές πολιτικές και μηχανισμός ορισμού της πολιτικής. Κάθε κυβέρνηση έχει ένα είδος συντάγματος, μια δήλωση αρχουσών διατάξεων και φιλοσοφίας.

Ενώ όλα τα είδη οργανώσεων έχουν κάποιο είδος διακυβέρνησης, ο όρος κυβέρνηση αναφέρεται πιο συχνά στις 200 περίπου ανεξάρτητες εθνικές κυβερνήσεις και τους οργανισμούς των κυβερνήσεων.

Η κυβέρνηση είναι το σύστημα διακυβέρνησης ενός κράτους ή μιας κοινότητας. Η λέξη είναι ελληνικής προέλευσης.

Η εγκυκλοπαίδεια Κολούμπια (Columbia) ορίζει την κυβέρνηση ως "ένα σύστημα κοινωνικού ελέγχου το οποίο έχει το δικαίωμα να θεσπίζει νόμους και το δικαίωμα εφαρμογής τους δίνεται σε μια ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα".^[1]

Στα δημοκρατικά πολιτεύματα, η κυβέρνηση αποτελεί το κεντρικό συλλογικό όργανο της εκτελεστικής εξουσίας. Η εκτελεστική εξουσία περιλαμβάνει τόσο την κεντρική κυβέρνηση, όσο και τη δημόσια διοίκηση. Αυτή μπορεί να είναι κεντρικές ή περιφερειακές υπηρεσίες στις οποίες περιλαμβάνονται υπουργεία, νομαρχίες, οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς και αυτόνομοι οργανισμοί που εποπτεύονται από τα "καθ' ύλην" αρμόδια υπουργεία.

Γενικά όμως διαφέρουν οι υπηρεσίες αυτές στην οργάνωση της κρατικής διοίκησης, αφού για παράδειγμα σε ένα απολυταρχικό ή ολιγαρχικό (δικτατορικό ή ολοκληρωτικό) καθεστώς, η κυβέρνηση (ανώτατος άρχων με ειδικά συμβούλια) είναι δυνατόν να συγκεντρώνει και τις τρεις διακριτές εξουσίες.

Η στιγμή και το μέρος που το φαινόμενο της ανθρώπινης κυβέρνησης αναπτύχθηκε χάθηκε στα βάθη της ιστορίας. Ωστόσο η γραπτή ιστορία έχει καταγράψει πολλά παραδείγματα πρώιμων κυβερνήσεων. Περίπου 5.000 χρόνια πριν άρχισαν να σχηματίζονται οι πρώτες πόλεις-κράτη.^[2] Από την τρίτη και τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. κάποια από αυτά είχαν μετεξελιχθεί σε μεγαλύτερες κυβερνώμενες περιοχές: οι Σουμέριοι, η Αρχαία Αίγυπτος, ο πολιτισμός της κοιλάδας του Ινδού και ο πολιτισμός του Κίτρινου Ποταμού.^[3]Αντίστοιχες πόλεις-κράτη συναντάμε στον Ελληνικό χώρο.

Η ανάπτυξη της γεωργίας και του ελέγχου των υδάτων ήταν καταλύτης για την ανάπτυξη του μηχανισμού των κυβερνήσεων.^[4] Οι φύλαρχοι εκλέγονταν από διάφορα τελετουργικά με στόχο να εκλεγεί ο ικανότερος, μερικές φορές μαζί με μια ομάδα γερόντων ως κριτές. Η ανθρώπινη ικανότητα να επικοινωνεί αφηρημένα, η εκμάθηση της γνώσης οδήγησε τους ανθρώπους να γίνουν πιο αποτελεσματικοί στη γεωργία, ^[5] επιτρέποντας μεγαλύτερες πληθυσμιακές πυκνότητες.^[2] Ο Ντέιβιντ Κρίστιαν εξηγεί πως αυτό οδήγησε σε κράτη με νόμους και κυβέρνηση.

Καθώς οι αγροτικοί πληθυσμοί συγκεντρώνονταν σε μεγαλύτερες και πυκνότερες κοινότητες, οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των διαφορετικών ομάδων ανέβηκαν και η κοινωνική πίεση επίσης αυξήθηκε μέχρι τη δημιουργία ενός παράλληλου με σχήμα αστεριού. Νέες δομές εμφανίστηκρ ξαφνικά με νέο επίπεδο πολυπλοκότητας. Όπως τα αστέρια, οι πόλεις και τα κράτη αναδιοργανώνουν και ενεργοποιούν τα μικρότερα αντικείμενα στο βαρυτικό τους πεδίο.^[2]

Ξεκινώντας από το τέλος του 17ου αιώνα, η κυριαρχία δημοκρατικών μορφών διακυβέρνησης αυξήθηκε. Η Ένδοξη Επανάσταση στην Αγγλία, η Αμερικανική Επανάσταση και η Γαλλική Επανάσταση συνέβαλαν στην άνοδο αντιπροσωπευτικών μορφών διακυβέρνησης. Η Σοβιετική Ένωση έγινε η πρώτη μεγάλη χώρα με κομμουνιστικό πολίτευμα και κυβέρνηση.^[6] Έπειτα από την πτώση του τείχος του Βερολίνου, η φιλελεύθερη δημοκρατία έχει γίνει η κυρίαρχη μορφή διακυβέρνησης.^[7]

Στον 19ο και 20ό αιώνα υπήρξε σημαντική αύξηση στο μέγεθος και την κλίμακα της κυβέρνησης σε εθνικό επίπεδο.^[8] Αυτό περιλαμβάνει τον έλεγχο των επιχειρήσεων και την ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας.^[7]

Στην πολιτική επιστήμη ένας μακροχρόνιος στόχος είναι η δημιουργία μιας τυπολογίας ή ταξινόμησης των πολιτευμάτων καθώς οι τυπολογίες των πολιτικών συστημάτων δεν είναι προφανείς.^[9] Είναι εξαιρετικά σημαντικό στα πεδία της συγκριτικής πολιτικής και των διεθνών σχέσεων. Όπως όλες οι κατηγορίες που αναφέρονται εντός των μορφών κυβέρνησης, τα όρια των ταξινομήσεων των κυβερνήσεων είναι είτε ρευστά ή ανεπαρκώς ορισμένα.

Όλες οι κυβερνήσεις έχουν μια επίσημη ή ιδανική μορφή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια συνταγματική δημοκρατία και η Σοβιετική Ένωση ήταν μια σοσιαλιστική δημοκρατία. Ωστόσο ο αυτοπροσδιορισμός δεν είναι αντικειμενικός, και όπως σημειώνουν οι Κόπσταϊν και Λίχμπαχ, ο ορισμός των καθεστώτων μπορεί να κρύβει κάποιες παγίδες.^[10] Για παράδειγμα, ο Βολταίρος έγραφε ότι "η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν είναι ούτε Αγία, ούτε Ρωμαϊκή αλλά ούτε και Αυτοκρατορία".^[11]

Η ταυτοποίηση μιας μορφής κυβέρνησης μπορεί να είναι δύσκολη καθώς πολλά πολιτικά συστήματα πηγάζουν ως κοινωνικοοικονομικά κινήματα και μετά γίνονται κυβερνήσεις από κόμματα που ονομάζονται από τέτοια κινήματα, ανταγωνιζόμενα αντίπαλες πολιτικές ιδεολογίες. Η εμπειρία με αυτά τα κινήματα στην εξουσία και οι ισχυροί δεσμοί που μπορεί να έχουν με ιδιαίτερες μορφές διακυβέρνησης μπορεί να τα οδηγήσει στο να θεωρηθούν μορφές διακυβέρνησης από μόνα τους.

Άλλες πολυπλοκότητες είναι για παράδειγμα η γενική έλλειψη συναίνεσης ή η σκόπιμη "παραμόρφωση ή προκατάληψη" διαφόρων λογικών τεχνικών ορισμών για πολιτικές ιδεολογίες και σχετιζόμενες μορφές διακυβέρνησης, λόγω της φύσης της πολιτικής στη σύγχρονη εποχή. Για παράδειγμα: Η σημασία του "συντηρητισμού" στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει λίγα κοινά στοιχεία με τον ορισμό της λέξης όπως χρησιμοποιείται στον υπόλοιπο κόσμο. Όπως ο Ριμπούφο σημειώνει, "αυτό που οι Αμερικανοί αποκαλούν συντηρητισμό ο περισσότερος κόσμος το αποκαλεί φιλελευθερισμός ή νεοφιλελευθερισμός", ένας "συντηρητικός" στη Φινλανδία θα ονομαζόταν "σοσιαλιστής" στις Ηνωμένες Πολιτείες.^[12] Από τη δεκαετία του 1950 ο συντηρητισμός στην Αμερική συνδέεται κυρίως με το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Ωστόσο στην εποχή των φυλετικών διακρίσεων πολλοί Νότιοι Δημοκράτες ήταν συντηρητικοί και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον Συντηρητικό Συνασπισμό που ήλεγχε το Κογκρέσο από το 1937 έως το 1963.^[13]

Οι άνθρωποι έχουν διαφορετικές απόψεις για τους τύπους και της ιδιότητες των υπαρχουσών κυβερνήσεων. Οι "αποχρώσεις του γκρι" είναι κοινές σε κάθε κυβέρνηση και την αντίστοιχη ταξινόμηση της. Ακόμη και οι πιο φιλελεύθερες δημοκρατίες περιορίζουν την αντίπαλη πολιτική δραστηριότητα σε κάποια έκταση ενώ οι περισσότερες τυραννικές δικτατορίες πρέπει να οργανώσουν μια ευρεία βάση υποστήριξης για να δημιουργήσουν δυσκολίες για την "κατάταξη" των κυβερνήσεων σε στενές κατηγορίες. Ένα παράδειγμα είναι οι αξιώσεις ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πλουτοκρατία και όχι δημοκρατία καθώς ένα μέρος των Αμερικανών πιστεύει ότι οι εκλογές χειραγωγούνται από τους πλούσιους.^[14]

Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Πλάτων σχολιάζει πέντε είδη πολιτευμάτων: την αριστοκρατία, την τιμοκρατία, την ολιγαρχία, τη δημοκρατία και την τυραννία. Ο Πλάτων αναθέτει σε πέντε άνδρες να βρουν τι ακριβώς εκπροσωπούν τα πολιτεύματα. Ο τυραννικός άνθρωπος θα εκπροσωπούσε την τυραννία για παράδειγμα. Αυτά τα πέντε πολιτεύματα σταδιακά εκφυλίζονται ξεκινώντας με την αριστοκρατία από πάνω και φτάνοντας στην τυραννία προς τα κάτω.

Μια μέθοδος ταξινόμησης των κυβερνήσεων είναι με βάση το ποιος έχει το δικαίωμα να κυβερνήσει. Αυτό μπορεί να είναι είτε ένα άτομο (σε ένα αυτοκρατικό καθεστώς όπως η μοναρχία), μια επίλεκτη ομάδα ανθρώπων (αριστοκρατία), ή ο λαός στο σύνολό του (δημοκρατία).

Ο Τόμας Χομπς γράφει τα εξής για την κατάταξη των κυβερνήσεων:

Μια απολυταρχία είναι το σύστημα κυβέρνησης όπου η ανώτατη εξουσία είναι συγκεντρωμένη στα χέρια ενός ατόμου, όπου οι αποφάσεις δεν υπόκεινται σε νομικό έλεγχο ή σε μηχανισμούς λαϊκού ελέγχου τους (εκτός πιθανότατα για την απειλή ενός πραξικοπήματος ή μαζικής εξέγερσης).^[15]

Η αριστοκρατία είναι μια μορφή κυβέρνησης όπου η εξουσία ανατίθεται σε μια μικρή ομάδα, την προνομιούχα άρχουσα τάξη.^[16]

Πολλές μοναρχίες ήταν αριστοκρατίες, αν και σήμερα στις, σύγχρονες συνταγματικές μοναρχίες ο μονάρχης είναι κυρίως διακοσμητικός. Ο όρος αριστοκρατία μπορεί να αναφέρεται και στις πληθυσμιακές ομάδες που δεν ήταν αγρότες, υπηρέτες και κάτοικοι πόλεων στο φεουδαρχικό σύστημα.

Η δημοκρατία είναι το σύστημα κυβέρνησης όπου οι πολίτες ασκούν την εξουσία μέσω της ψηφοφορίας. Σε μια άμεση δημοκρατία, οι πολίτες ως σύνολο αποτελούν διοικητικό όργανο και να ψηφίζουν άμεσα για κάθε θέμα. Σε μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία, οι πολίτες ψηφίζουν τους εκπροσώπους τους μεταξύ τους. Οι εκπρόσωποι αποτελούν μέλος ενός κοινοβουλευτικού σώματος όπως το νομοθετικό σώμα. Σε μια συνταγματική δημοκρατία οι εξουσίες της πλειοψηφίας ασκούνται στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, αλλά το σύνταγμα περιορίζει την πλειοψηφία και προστατεύει τη μειοψηφία, συνήθως περιορίζοντας την απόλαυση κάποιων δικαιωμάτων σε όλους, όπως π.χ. την ελευθερία του λόγου ή του συνεταιρίζεσθαι.^[17][18]

Η δημοκρατία είναι μια μορφή πολιτεύματος που πρωτοεμφανίστηκε στην Αρχαία Αθηνα όπου η χώρα θεωρείται "δημόσιο ζήτημα" (λατινικά: res publica) και όχι ιδιωτικό ζήτημα ή κτήμα των αρχόντων και όπου τα αξιώματα των κρατών εκλέγονται άμεσα ή έμμεσα και δεν είναι κληρονομικά. Ο λαός, ή έστω ένα σημαντικό τμήμα του, έχουν τον ανώτατο έλεγχο πάνω στην κυβέρνηση και όπου τα αξιώματα εκλέγονται ή επιλέγονται από τους εκλεγμένους πολιτευτές.^[19] Ένας γνωστός, απλός ορισμός είναι αυτός: Η δημοκρατία είναι μια μορφή κυβέρνησης όπου ο αρχηγός του κράτους δεν είναι ο μονάρχης.^[20][21] Ο Μοντεσκιέ συμπεριλάμβανε τόσο τις δημοκρατίες, όπου ο λαός έχει μερίδιο στην εξουσία, αλλά και τις αριστοκρατίες ή ολιγαρχίες ως δημοκρατικές μορφές διακυβέρνησης.

Άλλοι όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράφουν τα διάφορα είδη δημοκρατιών είναι η λαϊκή δημοκρατία, η κοινοβουλευτική δημοκρατία, η ημιπροεδρική δημοκρατία, η προεδρική δημοκρατία, η ομοσπονδιακή δημοκρατία και η ισλαμική δημοκρατία.

Ο φεντεραλισμός είναι μια πολιτική έννοια όπου μια ομάδα μελών είναι ενωμένα μεταξύ τους και έχουν ένα κοινό αρχηγό. Ο όρος "φεντεραλισμός" χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα σύστημα διακυβέρνησης όπου η κυριαρχία χωρίζεται συνταγματικά μεταξύ μιας κεντρικής πολιτικής αρχής και των πολιτικών συστατικών μονάδων της χώρας αυτής (π.χ. κρατίδια, επαρχίες, κ.ο.κ.). Ο φεντεραλισμός είναι ένα σύστημα που βασίζεται σε δημοκρατικές αρχές και τα θεσμικά όργανα που έχουν το δικαίωμα κυβέρνησης μοιράζονται μεταξύ των εθνικών και τοπικών/κρατιδιακών κυβερνήσεων, κάτι που συχνά αποκαλείται ομοσπονδία. Οι υποστηρικτές συχνά ονομάζονται φεντεραλιστές.

Ιστορικά, τα περισσότερα πολιτικά συστήματα προέρχονται από κοινωνικοοικονομικές ιδεολογίες. Η εμπειρία με αυτά τα κινήματα στην εξουσία και οι ισχυροί δεσμοί που μπορεί να έχουν με ιδιαίτερες μορφές κυβέρνησης μπορεί να τα κάνει να θεωρούνται μορφές κυβέρνησης από μόνα τους.

• Ειδικά για τον τρόπο άσκησης εξουσίας μιας κυβέρνησης χρησιμοποιείται ο όρος "διακυβέρνηση". Ο ίδιος όρος ως επίθετο, "διακυβερνητικός", αποδίδεται περισσότερο ως διεθνής, σε διακρατική σχέση μεταξύ κυβερνήσεων διαφορετικών χωρών, σε συγκεκριμένη εποχή ή επί συγκεκριμένης συνθήκης που έχει συνομολογηθεί.
• Επίσης με τον όρο κυβέρνηση χαρακτηρίζεται και η δια της πηδαλιουχίας διεύθυνση ενός σκάφους.

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   κυβέρνηση

• Θεωρία των δύο άκρων
• Κυβέρνηση της Ελλάδας
• Κυβέρνηση Συνασπισμού
• Οικουμενική κυβέρνηση
• Υπηρεσιακή κυβέρνηση
• Κατοχική κυβέρνηση, ή Κυβέρνηση Μαριονέτα
• Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας