Zejnul-Abidin
Ali Zejnul-Abidin | |
|---|---|
علي السجاد | |
 Ali Zejnul-Abidin na sudu Jezida I, Osmanska manuskripta iz 16. ili 17. stoljeća | |
| Rođenje | عَلِيّ بْن الْحَسَنِ 658–659 (38. po hidžri) |
| Smrt | 712–714 (94-95. po hiždri) |
| Religija | Šiitski islam |
| Djeca | |
| Roditelji | Husejn ibn Ali i Šehrbenu |
Ali ibn el-Husejn el-Sedždžad (arapski: علي بن الحسين السجاد), također poznat kao Zejnul-Abidin (arapski: زين العابدين) bio je praunuk islamskog poslanika Muhammeda, i četvrti imam u šiitskom islamu, naslijedio je svog oca Husejna ibn Alija, svog strica Hasana ibn Alija i svog djeda Alija ibn Ebu-Taliba.
Zejnul-Abidin je preživio bitku na Kerbeli 680. godine, u kojoj su Husein i njegova mala karavana masakrirani na putu za Kufu od strane snaga Emevijskog halife Jezida I. Nakon bitke, Zejnul-Abidin i ostali preživjeli su bili maltretirani i odvedeni su u glavni grad Emevija, Damask. Zejnul-Abidinu je na kraju dozvoljeno da se vrati u svoj rodni grad, Medinu, gdje je vodio povučen i pobožan život, bez učešća u brojnim ustancima protiv Emevija. Umjesto toga, posvetio je svoj život ibadetu i učenju, i bio je veoma cijenjen, čak i među sunitskim muslimanima, kao vodeći autoritet u islamskoj tradiciji (hadis) i zakonu (fikh), a bio je poznat po svojoj pobožnosti i čestitosti. Budući da je bio neaktivan, Zejnul-Abidin je imao malo sljedbenika do kasnih godina života; i mnogi šiitski muslimani su u početku bili privučeni anti-Emevijskom pokretu Muhtara el-Sekafija.
Zejnul-Abidin je umro oko 712. godine, bilo prirodnom smrću ili trovanjem od strane Emevija. Nakon njegove smrti, glavni šiiti su prihvatili imamet njegovog najstarijeg sina, jednako mirnog Muhammeda el-Bakira. Neki drugi su slijedili Muhammedovog mnogo mlađeg polubrata, Zejda ibn Alija, čiju su pobunu ugušili Emevije 740. godine. Neke molitve (dove) koje se pripisuju Zejnul-Abidinu sakupljene su u zbirku, koju šiiti visoko cijene. Šiitska zajednica vidi Zejnul-Abidina kao primjer strpljenja i upornosti kada su brojčani izgledi protiv nekoga.
Život
[uredi | uredi izvor]Rođenje i rani život
[uredi | uredi izvor]Ali el-Sedždžad je rođen u Medini, ili možda u Kufi, 38. godine po Hidžri (658. – 659. n.e. ).[1] Šiitski muslimani svake godine slave ovaj događaj na peti ša'ban.[2]
El-Sedždžad je bio Muhammedov praunuk, i unuk prvog šiitskog imama, Alije ibn Ebu-Taliba, iz braka Alije sa Muhammedovom kćerkom Fatimom.[3] 661. godine njegov djed je ubijen. Zejnul-Abidina su tada odgajali njegov ujak Hasan i njegov otac Husejn, drugi i treći šiitski imami. [1] Husejn je također imao još dva sina po imenu Ali, koji su obojica poginuli u bici na Kerbeli 680. godine. Prvi je bio dijete, identificiran u šiitskoj literaturi kao Ali el-Asgar ('Ali mlađi'). Drugi je bio Ali el-Ekber ('Ali stariji'), iako neki vjeruju da je Zejnul-Abidin bio najstariji sin Husejna.[3]
Na Kerbeli
[uredi | uredi izvor]10. Muharrema 61. godine po Hidžri (10. oktobra 680.), Husejn i njegova mala karavana masakrirani su u bici na Kerbeli, na putu za Kufu, od strane snaga Emevijskog halife Jezida I, kojem je Husejn odbio zakleti se na vjernost.[4] Zejnul-Abidin je također bio prisutan na Kerbeli, ali je bio previše bolestan da bi se borio.[3] Nakon što su ubili Husejna i njegove muške rođake i pristaše, Emevijske trupe su opljačkale njegov kamp i pronašle Zejnul-Abidina kako leži smrtno bolestan u jednom od šatora.
U Kufi
[uredi | uredi izvor]Nakon bitke, Zejnul-Abidin i žene su zarobljeni i odvedeni u Kufu.[2] Usput su bili maltretirani. Kada su stigli u Kufu, vodani su ulicama u okovima, a žene su bile razotkrivene, zajedno sa glavama palih boraca.[5] Zarobljenici su zatim dovedeni do Emevijskog guvernera Ubejdullaha ibn Zijada, koji se hvalio ubojstvom Husejna i njegove rodbine,[6] nazivajući to božanskom kaznom.[7] Kada je Zejnul-Abidin odgovorio govoreći da je Ibn Zijad ubica,[7] guverner je naredio pogubljenje Zejnul-Abidina, ali je popustio kada je Zejnul-Abidina zaštitila njegova tetka Zejneb, koja je tražila da bude prva ubijena.[6] Ibn Zijad je zatvorio zarobljenike na neko vrijeme, a zatim ih poslao u glavni grad Emevijskog halifata, Damask.[2]
Putovanje u Damask
[uredi | uredi izvor]Kako su zarobljenici odvedeni u Damask,[8] oni su usput izloženi od "sela do sela".[9] Pismo Jezidu, koje se pripisuje Muhammedovom rođaku Abdullahu ibnul-Abbasu, osuđuje halifu što se loše odnosio prema zarobljenicima, sugerirajući da je takav tretman bio gori od samog masakra.[6]
U Damasku
[uredi | uredi izvor]Zarobljenici su paradirani ulicama Damaska,[10] a zatim zatvoreni.[11] Na kraju su izvedeni pred halifu. Sunitski historičar Ibn-Kesir piše da Jezid nije ukorio svog guvernera nakon masakra, što historičarima govori da se nije kajao. Tvrdnje o kajanju također su u suprotnosti s Jezidovim ranijim naredbama svom guverneru, da ili dobije zakletvu odanosti od Husejna ili da ga ubije.[12] Alternativni prikazi govore da su zarobljenici dovedeni, u ceremoniji, halifi, koji je likovao osvetom svojih paganskih rođaka ubijenih u bici na Bedru 624.[6] Po nekim izvještajima, Jezid je također osramotio odsječenu Husejnovu glavu udarcima štapom,[13] iako se to ponekad pripisuje Ibn Zijadu, u skladu sa sunitskom tendencijom da očisti ljagu s imena halife u ubistvu Huseina, okrivljujući Ibn Zijada.[14]
Oslobođenje
[uredi | uredi izvor]Zarobljenici su na kraju oslobođeni,[11] i vraćeni u Medinu.[11] Moguće je da se njihova karavana vraćala preko Kerbele, gdje su se zaustavili da oplakuju mrtve.[8] Sunitski izvori izvještavaju o Jezidovom kajanju zbog masakra i da je nadoknadio zarobljenike za imovinu koju su opljačkali njegovi vojnici.[15] Nasuprot tome, šiitske vlasti tvrde da je aktivizam zarobljenika bio taj koji je primorao halifu da se na kraju distancira od masakra.[6] Slične stavove iznijeli su i neki savremeni autori.
Nakon Kerbele
[uredi | uredi izvor]Dugi niz godina, Zejnul-Abidin je obilježavao masakr na Kerbeli na privatnim skupovima,[15] bojeći se Emevija.[16] Takva okupljanja bila su oblik protesta protiv režima Emevija,[17] i rani oblik šiitskih rituala za vrijeme Muharrema.[18] Lično, Zejnul-Abidin je bio duboko pogođen masakrom na Kerbeli, do te mjere da je dugi niz godina često plakao zbog toga. Svoju dugotrajnu tugu opravdao je pozivanjem na 84. Kur'anski ajet u suri Jusuf, koji opisuje ogromnu Jakubovu tugu tokom odsustva Jusufa.[1]
Ibn Zubejrova pobuna
[uredi | uredi izvor]Nakon masakra na Kerbeli, Abdullah, sin Zubejra, koji je bio istaknuti ashab, proglasio se halifom u Hidžazu. Postepeno je stekao podršku,[15] do te mjere da su Kufani 683. godine nasilno zamijenili svog emevijskog guvernera predstavnikom Ibn Zubejra.[2] Zejnul-Abidin je ostao neutralan prema Ibn Zubejru,[19] čak je napustio grad tokom nemira u Medini,[19] i nikada se nije zakleo na vjernost Ibn Zubejru,[20]
Ustanak tevvabina
[uredi | uredi izvor]Nakon masakra na Kerbeli, Tevvabini u Kufi prvi su tražili osvetu. Pobunili su se da bi se iskupili za napuštanje Husejna, predavanjem halifata njegovom sinu Zejnul-Abidinu;[21] ali ih je 684. slomila mnogo veća vojska Emevija.[2] Nema dokaza da je Zejnul-Abidin bio umiješan u ovaj ustanak.[12]
Mukhtarova pobuna
[uredi | uredi izvor]Ubrzo nakon Jezidove smrti 683. godine, Muhtar el-Sekafi se pojavio u Kufi,[19] gdje je vodio kampanju da osveti Husejna.[2] Prema nekim navodima, Mukhtar je u početku tražio podršku od Zejnul-Abidina, koji je to odbio.[12] Muhtarov pohod na Kufu je ipak bio uspješan i on je preuzeo kontrolu nad gradom 686,[2] nakon čega je ubio neke od onih za koje se smatralo da su odgovorni za masakr na Kerbeli,[22] uključujući Šimra, Ibn Sa'da i Ibn Zijada.[21] Mukhtar je možda čak poklonio Ibn Sa'dovu glavu Zejnul-Abidinu.[3] Kada su Ibn Zubejrove snage ubile samog Muhtara 687. godine,[21] oni nisu naudili Zejnul-Abidinu,[21] što sugerira da je Zejnul-Abidin imao slabe veze s Muhtarom.[3] Izvori su kontradiktorni u pogledu na to šta je Zejnul-Abidin mislio o Muhtaru,[22] iako šiitski izvori uglavnom nisu simpatični prema Muhtaru,[12] dijelom zato što se on zalagao za Ibnul-Hanefijju, jednog od sinova Alije, a ne za Zejnul-Abidina.[12] Zejnul-Abidin isto tako nije povrijeđen od strane emevijskog zapovjednika el-Hedždžadža,[2] koji je porazio i ubio Ibn Zubejra 692.[21]
Smrt
[uredi | uredi izvor]_and_other_Imams.JPG)
Ali Zejnul-Abidin je umro 94. ili 95. godine po Hidžri (712. – 714. n.e.) i sahranjen je pored svog strica Hasana na mezarju džennetul-bekije u Medini.[3] Šiiti muslimani svake godine obilježavaju ovu priliku jedanaestog safera.[2] Nad njegovim grobom je stajalo svetilište sve do njegovog rušenja 1806. godine; a zatim, nakon rekonstrukcije, ponovo je srušen 1925. ili 1926. godine, oba rušenja su izvršile vehabije.[23]
Zejnul-Abidin je ili umro prirodnom smrću [24] ili je otrovan na poticaj vladajućeg emevijskog halife El-Velida ili možda njegovog brata Hišama, kako su izvijestile šiitske vlasti.[2] Šiitski izvori dodaju da su siromašni u Medini nakon njegove smrti otkrili da je Zejnul-Abidin bio dobročinitelj koji im je noću redovno donosio hranu, pokrivajući lice kako bi održao svoju anonimnost.[3]
Imamet
[uredi | uredi izvor]Nasljeđivanje Husejna
[uredi | uredi izvor]Mišljenje većine šiita je da je imamet prešao sa Husejna na njegovog sina Zejnul-Abidin,[25] čiji se imamet poklopio sa halifatom Jezida, Mu'avije II, Mervan I, Abdul-Melik ibn Mervan, i El-Velid I.[7]
Kao jedini preživjeli Husejnov sin, Zejnul-Abidin je bio prirodni kandidat za imamet.[12] Postoje i neke šiitske tradicije koje navode da je Husejn odredio Zejnul-Abidina za svog nasljednika.[12] U to vrijeme, međutim, mnogi šiiti su smatrali da, poput Husejna, njihov imam treba ustati protiv tiranije Emevija. S obzirom na mirni stav Zejnul-Abidina, ovi šiiti su se okupili iza Muhtara, koji se pobunio pod okriljem Ibnul-Hanefijje.[1] Muhtar je tako u početku skrenuo veliku podršku sa Zejnul-Abidina,[2] koji je nakon Kerbele vodio povučen, pobožan život.[2] Zaista, iako je Zejnul-Abidin bio široko poštovan,[24] imao je malo pristalica sve do kolapsa Zubejridskog halifata 692. Njegov mirni stav je bio takav da su neki historičari nesigurni da je on uopšte iznio ikakve tvrdnje da je preuzeo imamet.[2] Ipak, poznato je da su neke šiitske ličnosti prešle na vjernost Zejnul-Abidinu umjesto Ibnul-Hanefijji.[20]
Većina Zejdija ne ubraja Zejnul-Abidina kao jednog od imama.[20]
Nasljednik
[uredi | uredi izvor]Kada je Zejnul-Abidin umro, većina njegovih sljedbenika prihvatila je imamet njegovog najstarijeg sina Muhammeda,[26] koji je često poznat po počasnom imenu El-Bakir.[20] Popularni šiitski izvori izvještavaju da je, prije svoje smrti, Zejnul-Abidin odredio El-Bakira za svog nasljednika.
Zejd, mnogo mlađi polubrat Muhammeda El-Bakira,[26] također je iznio pravo na imamet.[2] Za razliku od mirnog El-Bakira,[2] Zejd je bio politički aktivan. Pobunio se protiv Emevija 740. godine, ali je ubrzo ubijen.[2] Možda da bi proširio svoju podršku,[2] Zejd je udovoljavao nekim većinskim stavovima muslimana tog vremena.[2] Na primjer, on nije demantovao prve dvije halife: Ebu-Bekra i Omera.[15] Takvi stavovi su, međutim, koštali Zejda dijela njegove podrške među šiitima, gdje je većina vidjela Ebu-Bekra i Omera kao uzurpatore Alijinog prava na halifat.[27]
Zejdova pobuna označava početak Zejdijtskog (Šijitskog) pokreta.[15] Posebno za rane Zejdije, svaki (vjerski) učeni potomak Alija ibn Ebu-Taliba i Fatime bio je kvalifikovan za vodstvo sve dok se digao protiv nepravedne vlade.[24]
Čuda
[uredi | uredi izvor]Šiitski izvori pripisuju neka čuda Zejnul-Abidinu: razgovarao je s gazelom u pustinji, vratio mladost starici, a sveti Crni kamen u Mekki svjedočio je o njegovom imametu u prisustvu Ibnul-Hanefijje.[3]
Karakter
[uredi | uredi izvor]Zejnul-Abidin je bio mršav i ličio je na svog djeda, Alija ibn Ebu-Taliba, i izgledom i ponašanjem.[7] Provodio je mnogo vremena u ibadetu i učenju, do te mjere da mu je lice bilo u modricama, a noge otekle od dugih molitvi.[25] On je također bio vodeći autoritet u islamskoj tradiciji (hadis) i zakonu (fikh), a bio je poznat po svom vrlinskom karakteru i pobožnosti. Zbog svih ovih razloga, Muhammedov praunuk je bio veoma cijenjen, čak i među sunitskim muslimanima.[24] Ovo je posebno bio slučaj unutar učenih krugova Medine, tako da su među njegovim saradnicima i obožavateljima bili neki vrhunski sunitski učenjaci tog vremena.[2] [12] Ovi i neki drugi učenjaci hadisa prepisivali su od Zejnul-Abidina u sunitskim izvorima.[20] Pjesma koja veliča Zejnul-Abidina, a pripisuje se poznatom pjesniku, opisuje bijes Hišama, prije njegovog halifata, kada je masa pokazivala više poštovanja prema Zejnul-Abidinu nego prema Hišamu tokom hadžskog hodočašća.
Postoje i brojne priče o velikodušnosti ejnul-Abidin au šiitskim izvorima.[3] Kupio je i oslobodio desetine robova u svom životu, [7] i potajno opskrbio siromašne Medinjane.[3] Među pričama o njegovoj strpljivosti i velikodušnosti se kaže da je dao utočište Mervanovoj porodici tokom pobune protiv Emevija u Medini.[12] Zejnul-Abidin je također spriječio zlostavljanje Hišama ibn Ismaila kada je bio smijenjen sa dužnosti guvernera Medine, iako je Hišam redovno vrijeđao Zejnul-Abidina.[20] Šiitska zajednica vidi Zejnul-Abidina kao primjer strpljenja i upornosti.[28]
Porodica
[uredi | uredi izvor]Zejnul-Abidin je imao između osam i petnaest djece,[20] možda jedanaest dječaka i četiri djevojčice.[1]
Djela
[uredi | uredi izvor]Sahifa Sedždžadijja
[uredi | uredi izvor]Sahifa Sedždžadijja ('Sedždžadova skripta') je najstarija zbirka islamskih dova. Šiitska tradicija ovu knjigu gleda sa velikim poštovanjem, stavljajući je iza samo Kur'ana i Nehdžu-l-belage, koja se pripisuje Aliju ibn Ebu-Talibu. Pedeset četiri dove čine jezgro knjige, koja također uključuje dodatke od četrnaest dova i još petnaest šaputanih dovi. Ova knjiga, koja se pripisuje Zejnul-Abidinu, često se smatra autentičnom, iako su njene šaputane molitve možda umjetnički uredili drugi.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Refernece
[uredi | uredi izvor]- ^ a b c d e Chittick 1987.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Momen 1985.
- ^ a b c d e f g h i j Madelung 1985.
- ^ Veccia Vaglieri 2012.
- ^ Qutbuddin 2019.
- ^ a b c d e Osman 2015.
- ^ a b c d e Baghestani i Emadi Haeri 2017.
- ^ a b Pinault 2001.
- ^ Aghaie 2004a.
- ^ Esposito 2022.
- ^ a b c Qutbuddin 2005.
- ^ a b c d e f g h i Jafri 1979.
- ^ Pinault 1998.
- ^ Madelung 2004.
- ^ a b c d e Haider 2014.
- ^ Hussain 2005.
- ^ Ayoub 1978.
- ^ Gordon Melton 2010.
- ^ a b c Lalani 2000.
- ^ a b c d e f g Kohlberg 2012.
- ^ a b c d e Donaldson 1933.
- ^ a b Dakake 2007.
- ^ Werner 2010.
- ^ a b c d Amir-Moezzi i Jambet 2018.
- ^ a b Pierce 2016.
- ^ a b Daftary 2013.
- ^ Kohlberg 2012b.
- ^ Esposito 2003.