Партугалія ў Першай сусветнай вайне

Партугалія ў пачатку Першай сусветнай вайны захоўвала палітычны нейтралітэт і не ўваходзіла ў ваенныя саюзы ні з адной з бакоў, нават нягледзячы на шматвяковы англа-партугальскі альянс.

Аднак цесныя гандлёвыя адносіны Партугаліі з Вялікабрытаніяй прывялі да таго, што Германія абвясціла гэтай краіне вайну з мэтай усталяваць блакаду Злучанага каралеўства. Баявыя сутыкненні паміж Германіяй і Партугаліяй, у асноўным, праходзілі на моры, на тэрыторыі Францыі, а таксама ў партугальскай калоніі Ангола.

23 лютага. Па патрабаванні Вялікабрытаніі Партугалія затрымала прышвартаваныя у яе партах нямецкія судны.

9 сакавіка. Германія абвясціла вайну Партугаліі.

9 чэрвеня. На Эканамічнай канферэнцыі Саюзнікаў прынялі ўдзел прадстаўнікі Партугаліі. У якасці ўмоў міру было названа вяртанне Эльзаса і Латарынгіі (акупаваныя з 1871 г.) на карысць Францыі, а таксама мазамбіцкай тэрыторыі Кіёнга (акупаваная з 1894 г.) на карысць Партугаліі.

15 ліпеня. Брытанскі ўрад афіцыйна прапанавала партугальскім войскам прыняць актыўны ўдзел у ваенных аперацыях Саюзнікаў.

22 ліпеня. Сфармаваны Португальскі экспедыцыйны корпус  (англ.) (бел. (парт.: Corpo Expedicionário Português, CEP) у складзе 30 000 салдат пад камандаваннем генерала Нортана дэ Матуша.

7 жніўня. Парламент Партугаліі ўхваліў удзел краіны ў вайне ў адпаведнасці з прапановай брытанскага ўрада. Войскі Партугаліі ўключалі ў сябе 55 000 салдат і 1000 артылерыстаў, якія накіроўваліся ў Францыю ў колькасці 4000 ваеннаслужачых за кожны месяц. У рэчаіснасці, толькі першыя дзве дывізіі дасягнулі Францыі, так як асноўныя намаганні былі накіраваны на транспарціроўку амерыканскіх войскаў. Значныя сілы былі накіраваны ў афрыканскія калоніі — Анголу і Мазамбік.

26 снежня. Урад Францыі папрасіў Партугалію накіраваць артылерыстаў для стварэння ад 20 да 30 батарэй цяжкай артылерыі.

3 студзеня. Пагадненне з Вялікабрытаніяй аб удзеле Партугаліі на Заходнім фронце, згодна якому войскі CEP інтэграваліся ў склад Брытанскіх экспедыцыйных сілаў (англ.: British Expeditionary Force, BEF).

7 студзеня. Створаны Незалежны корпус цяжкай артылерыі  (англ.) (бел. (парт.: Corpo de Artilharia Pesada Independente, CAPI) у складзе 25 батарэй у адпаведнасці з запытам Францыі.

2 лютага. Першы партугальскі ка��тынгент дасягнуў французскага порта Брэст.

23 лютага. У Францыю накіраваны другі кантынгент CEP.

4 красавіка. Першыя баявыя страты Партугаліі: забіты радавы Антоніу Гансалвеш Кураду.

30 мая. Першая пяхотная брыгада 1-й дывізіі CEP  (англ.) (бел. заняла сектар у раёне бою.

4 чэрвеня. Атака немцаў на дадзены сектар.

16 чэрвеня. 2-я пяхотная брыгада заняла яшчэ адзін сектар у раёне бою.

10 ліпеня. 1-я дывізія CEP устанавіла кантроль у сваіх сектарах і ўстала пад камандаванне брытанскага генерала Рычарда Хэкінга.

23 верасня. Фронта дасягнула 4-я брыгада (або Брыгада правінцыі Мінью) 2-й дывізіі CEP  (англ.) (бел..

17 кастрычніка. У Францыю прыбылі першыя артылерысты па праграме партугальскай падтрымкі.

5 лістапада. Партугальскае камандаванне цалкам заняла свае сектары фронту.

16 сакавіка. Партугальская артылерыя ўцягнулася ў баявыя дзеянні.

27 сакавіка. Нямецкія войскі акружылі партугальцаў, якія з-за знаходжання на перадавой панеслі вялікія страты.

6 красавіка. Жаласны стан партугальцаў прывёў да таго, што брытанскае камандаванне вырашыла накіраваць абедзве дывізіі ў рэзерв. Аднак атакі немцаў прымусілі саюзнікаў адмовіцца ад гэтых планаў.

9 красавіка. Бітва на Лісе. У выніку нямецкай артылерыйскай атакі і наземных баявых дзеянняў цалкам знішчана 2-я дывізія, забітыя 327 афіцэраў і 7098 салдат CEP, што складала каля 35 % агульнай моцы партугальскага корпуса. Тыя, што засталіся ў жывых былі накіраваныя ў рэзерв, альбо інтэграваныя ў склад брытанскіх войскаў. Падчас гэтай бітвы адбылося адно з самых гераічных дзеянняў у ваеннай гісторыі Партугаліі. Радавы Анібала Мільяіш (пазней празваны як Soldado Milhões ці «салдат, які стііць мільёны іншых») адзін з дапамогай толькі кулямёта абараніў адыходзячых таварышаў па службе, што дазволіла ім сысці ад атакі і перагрупавацца. Калі скончыліся патроны, ён пакінуў поле бою, па дарозе знішчыўшы некалькі немцаў на матацыклах. Пасля гэтага ён блукаў, страчаны сваім камандаваннем і знайшоўся толькі тады, калі выратаваў з багна аднаго шатландскага маёра, які прывеў яго ў баявы лагер саюзнікаў.

Ліпень. Генерал Томаш Антоніу Гарсія Разаду прызначаны новым галоўнакамандуючым застаўшыхся войскаў CEP.

4 ліпеня. 1-я дывізія CEP ўвайшла ў склад брытанскай 5-й арміі пад камандаваннем Уільяма Бідвуда.

25 жніўня. Генерал Гарсія Разаду прымае камандаванне падраздзяленнямі CEP ў Францыі.

14 кастрычніка. Узброены траўлер «Аўгуста дэ Касцільё»  (парт.) (бел. затоплены артылерыйскім агнем германскай падводнай лодкай U-139  (англ.) (бел..

11 лістапада. Германія згаджаецца на мір па ўмовах Саюзнікаў. Вайна скончана.

У гэтай вайне Партугалія панесла наступныя ахвяры: 8145 забітымі, 13 751 параненымі, 12 318 палоннымі або прапаўшымі без вестак. Нямецкія субмарыны патапілі 80 партугальскіх караблёў.

18 студзеня 1919 года партугальская дэлегацыя на чале з прафесарам Эгашам Манішам прыняла ўдзел у Мірнай канферэнцыі ў французскім Версалі. Па яе выніках быў заключаны Мірны дагавор, і Германія адмаўлялася ад правоў на порт Кіёнга на карысць Партугаліі.