Марыя Магдалена Радзівіл

Марыя Магдалена Завіша

Марыя Магдалена Радзівіл
Герб «Лебедзь»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася	8 ліпеня 1861 Варшава, Царства Польскае
Памерла	6 студзеня 1945 Фрыбур, Швайцарыя
Пахаваная	Касьцёл Сьвятых Сымона і Алены
Род	Завішы
Бацькі	Ян Казімер Завіша Марыя з Квілецкіх
Муж	Людвік Юзэф Красінскі Вацлаў Мікалай Радзівіл
Дзеці	Марыя Людвіка Красінская
Дзейнасьць	арыстакратка, мэцэнатка

Марыя Магдалена Радзівіл (у дзявоцтве Завіша; 8 ліпеня 1861, Варшава — 6 студзеня 1945, Фрыбур) — дзяячка беларускага культурнага руху, мэцэнатка. Кавалер ордэна «Вялікі крыж Гедзіміна(lt)».

Прадстаўніца шляхецкага роду Завішаў гербу «Лебедзь», дачка Яна Казімера, археоляга і этнографа, і Марыі з Квілецкіх. Дзяцінства прайшло ў родавых маёнтках Жарноўцы і Кухцічы ў І��уменскім павеце. Выхоўвалася ў духу беларускай культуры, сымпатызавала хрысьціянскім дэмакратам. Для размоваў у сяброўскім коле абірала альбо беларускую, альбо францускую мову.

У 1881 годзе выйшла замуж за графа Людвіка Красінскага, у шлюбе зь якім мела дачку Марыю Людвіку. Па сьмерці бацькі (1884 год) атрымала ў спадчыну ягоныя маёнткі на Беларусі і ў Вялікай Польшчы. У 1895 годзе па сьмерці мужа выехала ў Заходнюю Эўропу. Другі раз выйшла замуж за князя Вацлава Мікалая Радзівіла (Лёндан, 1906 год).

У 1912 годзе на старонках газэты «Minske Russkae Slovo» («Мінскае рускае слова») абвясьціла:

	Лічу сябе беларускай, паходжаньня літоўскага. Як і муж мой, за польку сябе не лічу[1].

Прычым адным з аргумэнтаў, якія пацьвярджалі яе думку, прыводзіла тое, што «…муж мой ніколі не ажаніўся б з полькай»^[1].

Фінансавала выдавецтва «Загляне сонца і ў наша аконца», Беларускае выдавецкае таварыства, газэту «Беларус», таварыствы цьвярозасьці, шпіталі, сельскія крамы і інш. Адкрыла беларускія школы ў сваіх ўладаньнях у Кухцічах, Узьдзе, Каменцы.

Асаблівую ўвагу надавала праблеме падрыхтоўкі нацыянальна-сьвядомай беларускай інтэлігенцыі. Яе маёнтак у Кухцічах наведвалі В. Іваноўскі, І. і А. Луцкевічы, Р. Скірмунт, А. Уласаў і іншыя дзеячы беларускага нацыянальна-культурнага руху. Надавала матэрыяльную падтрымку ў выданьні першых кнігаў М. Багдановіча, К. Буйло і інш.; у знак удзячнасьці ёй В. Іваноўскі і І. Луцкевіч зьмясьцілі герб Завішаў «Лебедзь» на тытульным аркушы зборніка вершаў М. Багдановіча «Вянок».

Шырока ангажавалася ў беларускае рэлігійнае жыцьцё. Прыхільніца ідэі адраджэньня ў Беларусі вуніяцкай царквы^[3].

Па 1917 годзе ў эміграцыі ў Польшчы, Летуве, Нямеччыне, з 1932 году ў Швайцарыі. Дапамагала беларускім арганізацыям у Заходняй Беларусі, летувіскім і габрэйскім культурным рухам^[4].

Апошнія трынаццаць гадоў свайго жыцьця правяла ў кляштары сясьцёр-дамініканак у месьце Фрыбур.

• Дом Абрампольскага

• Багадзяж М. Я — беларуска... (Марыя Магдалена Радзівіл) // Беларуская мінуўшчына. № 1, 1996.
• Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.: Жыццярысы, мартыралогія, успаміны. — Менск-Мюнхэн: Беларускі кнігазбор, 1999. ISBN 985-6318-65-3
• Піхура Г.. Княгіня Магдалена Радзівіл // «Грунвальд» № 1, 1991.
• Смалянчук А. «Мы Вас не забудзем ніколі…»: Нататкі з эксьпедыцыі ў былы маёнтак Кухцічы Марыі Магдалены Радзівіл // Дзеяслоў. № 34, 2008.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8

Марыя Магдалена Радзівіл — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Асветніца і мецэнатка (да 150–годдзя з дня нараджэння Магдалены Радзівіл) : віртуальная выстава на сайце Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Я.Коласа НАН Беларусі