Efiopiya təqvimi
| Təqvim | |||
|---|---|---|---|
| Təqvim haqqında | |||
| Təqvim tipi |
|||
| Təqvim dövrü | Uzun illərin daxil edilməsi |
||
|
| |||
| Digər təqvimlər | |||
| Armelin · Assuriya · Astek · Benqal · Berber · Bəhai · Budda · Babil · Bizans · Vyetnam · Gilburd · Hind · Holosen · Qafqaz Albaniyası · Qriqori · Gürcü · Qədim yunan · Qədim Misir · Qədim hind · Qibti · Qədim Çin · Qədim fars · Qədim slavyan · Yəhudi · Zərdüşt · Hindistan · İnk · Hicri-qəməri ·Hicri-şəmsi · İrland · Çin · Kont · Malay · Mayya · Nepal · Yuli · Roma · Rumi · Simmetrik · Tamil · Tay Günəş · Tibet · Üçmövsümlü · Türkmən · Universal · Fransız · Xanaane · Xani · Çuçxe · İsveç · Şumer · Efiopiya · Yava · Yapon | |||
Efiopiya təqvimi (amh. የኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር — ye'Ītyōṗṗyā zemen āḳoṭaṭer) və ya Həbəşə təqvimi[1] — Efiopiyada və Efiopiya Pravoslav Kilsəsində istifadə edilən təqvim.
Misirdəki Qipti xristianlarının istifadə etdiyi təqvimə bənzəyən bu təqvim Günəşə əsaslanır. Həbəşə təqvimi və ya digər adı ilə Efiopiya təqvimi olan təqvimə əsasən Efiopiyada yeni ilin ilk günü Enkutataş (እንቁጣጣሽ) adlanır. Ölkədə həmin gün qeyri-rəsmi iş günü elan edilir. Paytaxt Əddis-Əbəbədə Yeni il mərasimləri keçirilir, məhkumlarla bağlı əfv sərəncamı verilir.
Efiopiya təqviminə əsasən il 13 aydan ibarətdir. Ayların adları Efiopiya xalqına məxsus Amhar dilində yazılır. 12 ayın hər biri bizim işlətdiyimiz təqvimdəki aylara ekvivalentdir, lakin onların hər biri 30 gündən ibarətdir. 13-cü ay isə "Pagume"(ጳጉሜ) adlanır ki, bu da yunancadan tərcümədə “qalıq, artıq” deməkdir. 13-cü ay 5 gündən və hər 4 ildən bir isə 6 gündən ibarət olur.
Həbəşə təqvimi Qriqori təqvimindən 7 il 8 ay geridədir. Ona görə də, məsələn, Qriqori təqvimi ilə 2018-ci ildə Efiopiyada 2011-ci ilin gəlişini qeyd ediblər. Bu fərqin səbəbi isə Efiopiya xristianlarının dini inancları ilə - İsa peyğəmbərin dünyaya gəlişi ilə bağlı olan fərqliliklərlə əlaqədardır. Öz əcdadlarına hörmətlə yanaşan konservativ efiopiyalılar onların inanclarını indi də davam etdirirlər.
Təqvimdə 13 ayın olmasının səbəbi kimi isə Efiopiya təqviminin Misir təqvimindən istifadə edilərək yaradılması göstərilir. Bu təqvimə görə, Efiopiyada yeni ilin hər il 11 və ya 12 sentyabr tarixlərində başlanması heç də təsadüfi deyil, belə ki, məhz ilin həmin günlərində Nil çayı özünün ən bol sulu dövrünü yaşayır və efiopiyalıların görə bu hadisə ölkəyə “yeni həyat” gətirir.
Efiopiya təqviminin ilk günü eramızın 8-ci ili 29 avqust tarixinə təsadüf edir.[2]
Gün ərzində saatların hesablanması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Efiopiya ərazisi Şərqi Afrika vaxtının qəbul edildiyi saat qurşağına aiddir UTC+3. Ölkənin dövlət qurumlarında və nəqliyyat şirkətlərində isə rəsmi vaxt bu vaxta görə hesablanır. Amma digər ərazilərdə Efiopiya sakinləri günəş çıxandan sonra yeni bir günün başladığı vaxtdan istifadə edirlər[3][4]. Beləliklə, məsələn, yerli vaxtla 1:00 Şərqi Afrika vaxtı ilə səhər saat 7:00 uyğun gəlir, yerli vaxtla günorta günəşin doğuşu, gecə yarısı isə qürub ilə müəyyən edilir[2].
Ayların adı
[redaktə | mənbəni redaktə et]መስከረም (Məskərəm)
ጥቅምት (Tıkımt)
ኅዳር (Hıdar)
ታኅሳስ (Tahsas)
ጥር (Tırr)
የካቲት (Yəkatit)
መጋቢት (Məqabit)
ሚያዝያ (Miyazya)
ግንቦት (Qınbot)
ሰኔ (Səne)
ሐምሌ (Hamle)
ነሐሴ (Nəhase)
ጳጉሜ (Paqume)
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Efiopiya Pravoslav Kilsəsinin təqvimiArxivləşdirilib 2012-06-03 at the Wayback Machine
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Afrika ölkəsində 2011-ci ilin gəlişi qeyd edilir Arxivləşdirilib 2021-10-22 at the Wayback Machine. qafqazinfo.az, 10.09.2018 (az.)
- ↑ 1 2 "Эфиопский календарь". PlanetCalc. 26-Dek-2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31-Iyul-2024.
- ↑ "Необычный эфиопский календарь: не тот год, не тот месяц и даже время суток другое Источник: https://travelask.ru/blog/posts/13707-neobychnyy-efiopskiy-kalendar-ne-tot-god-ne-tot-mesyats-i-da?ysclid=lz9q8p9rg462756196". Travel Ask. 31-Iyul-2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31-Iyul-2024.
- ↑ "Какой сейчас год? Календари разных стран мира". Ассоциация Туроператоров. 15-May-2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31-Iyul-2024.