Salomón

Salomón
Rey de Israel (es) 970 edC - 931 edC ← David - Roboam (es) , Jeroboam I (es) → profeta
Vida
Nacimientu	Palestina, circa 990 de edC[1]
Nacionalidá	Reinu d'Israel
Grupu étnicu	israelites
Muerte	Xerusalén, 931 de edC (58/59 años)
Sepultura	Xerusalén
Causa de la muerte	valor desconocíu[2]
Familia
Padre	David
Madre	Betsabé
Casáu con	Naamah (en) la hija de Faraón (es) valor desconocíu
Pareyes	Reina de Saba valor desconocíu
Fíos/es	Roboam (es) [3] Menelik I (es) Basemath (en) Tafat
Hermanos/es	Natán (es) Adonías (es) Amnón (es)
Pueblu	Casa de David (es)
Estudios
Llingües falaes	hebréu bíblicu
Oficiu	monarca, gobernante, profeta del islam
Llugares de trabayu	Palestina
Trabayos destacaos	Templu de Jerusalén
Creencies
Relixón	xudaísmu[4] xudaísmu

El texto bíblicu referir a Salomón como'l tercer y últimu monarca del reinu xuníu d'Israel (esto ye, enantes de la separación del territoriu israelita nos reinos de Xudá ya Israel).^[5] Fíu del rei David, Salomón llogró reinar sobre un estensu territoriu mientres casi cuatro décades,^[6] posiblemente ente los años 965 y 928 e.C.^[7]

Mientres el reináu de Salomón construyó'l primer Templu de Xerusalén y a él atribúyese-y l'autoría de los testos bíblicos titulaos Llibru de Eclesiastés, Llibru de los Proverbios y Cantar de los Cantares.

Nel Tanak y la Biblia hebrea conocer tamién como Jedidías.

Na Biblia dicir del rei Salomón que:

• Heredó un considerable imperiu conquistáu pol so padre'l rey David, que s'estendía dende'l Valle Enchente na frontera con Exiptu, hasta'l ríu Éufrates, en Mesopotamia.^{[8][9][10][11][12]}
• Tenía una gran riqueza y sabiduría.^[13]
• Alministró'l so reinu al traviés d'un sistema de 12 distritos.^[14]
• Tuvo un gran harén, que incluyía a «la fía del faraón».^[15][16][17]
• Honró a otros dioses na so vieyera.^[18][19]
• Consagró'l so reináu a grandes proyeutos de construcción.^[20]

Nel Corán, Salomón ye consideráu unu de los más importantes profetes. Los musulmanes refiérense xeneralmente a él cola variante árabe, Sulayman.

Salomón foi'l segundu de los fíos que tuvieron el rei David y Betsabé. Na Biblia, el profeta Natán informa a David de que Dios ordenó la muerte al so primer fíu como castigu pol pecáu del rei, quien unviara a la muerte a Urías, home de Betsabé, pa casase cola so esposa (2Samuel 12:14: «Fixisti bocayar a los enemigos de Dios» (lliteralmente: 'despreciasti los preceptos de Dios'). Tres una selmana d'oración y ayunu, David supo la noticia de la muerte del so fíu y «consoló» a Betsabé, quien darréu quedó embarazada, esta vegada de Salomón.

La historia de Salomón narrar nel Primer Llibru de los Reis, 1-11, y nel Segundu Llibru de les Cróniques, 1-9. Asocedió al so padre, David, nel tronu d'Israel hacia l'añu 970 e.C..^[21] El so padre escoyer como socesor a instancies de Betsabé y Natán, anque tenía fíos de más edá habíos con otres muyeres. Foi alzáu al tronu enantes de la muerte del so padre, yá que'l so hermanascu Adonías proclamárase rei.

Adonías foi más tarde executáu por orde de Salomón, y el sacerdote Abiatar, partidariu so, foi depuestu del so cargu, nel que foi sustituyíu por Sadoc. Tamién foi asesináu'l xeneral Joab ensin respetar el derechu d'asilu del templu. Del rellatu bíblicu paez deducise qu'a l'ascensión de Salomón al poder tuvo llugar una purga nos cuadros dirixentes del reinu, que fueron reemplazaos por persones lleales al nuevu rei.

Na Biblia diz:

Yahvé apaecer a Salomón… y díxo-y: Pide lo que quixeres que yo te dea. Y Salomón dixo:… Da pos al to siervu un corazón dondu pa xulgar al to pueblu, pa discernir ente lo bono y lo malo [pa poder gobernar....]

1Reis 3:5,9

Y respondió Dios: facer conforme a les tos pallabres: he equí que te di corazón sabiu y entendíu

1Reis 3:11,12

Hai de solliñar que dicha sabiduría taba basada en siguir los mandamientos" [estatutos]:

Salomón amó a Yahvé, andando nos estatutos del so padre David

1Reis 3:3

Él tenía bien claro que "La Llei de Yahvé… fai sabiu al inocente"^[22]

A esi tipu de sabiduría referíase'l profeta Baruc:

Él [Dios] topó tolos caminos de la sabiduría, y dar a Jacob, el so siervu, a Israel, a quien ama. Asina apaeció na tierra la sabiduría y vivió colos homes.

Baruc 3:37-38

Tamién l'apóstol Pablo fala d'ella:

Falamos sabiduría ente los qu'algamaron maduror; y sabiduría, non d'esti sieglu, nin de los príncipes d'esti sieglu, que perecen. Mas falamos sabiduría de Dios en misteriu, la sabiduría oculta,...la que nengún de los príncipes d'esti sieglu conoció; porque si haber conocíu, nunca habríen crucificáu al Señor

1Corintios 2:6-8

Esa "derechura" y "xusticia" que s'espublizaba na sociedá al aplicar la Llei de Dios llograba la prosperidá del so reinu, algamando la mayor rellumanza de la monarquía israelita. Caltuvo polo xeneral la paz colos reinos vecinos, y foi aliáu del rei Hiram I de Tiru, quien lo aidó en munches de les sos empreses.

Entamó numberoses obres arquiteutóniques, ente les que destaca percima de toes la construcción del Templo de Xerusalén como llugar pa la permanencia del arca de l'Alianza,^[23] anque destaca tamién la ereición d'un fabulosu palaciu, la construcción d'un terremplén que xunía'l templu cola ciudá de Xerusalén.

Nes sos construcciones participó un gran númberu de téunicos estranxeros, como arbañiles y broncistas de Tiru o carpinteros de Gebal. Ente toos ellos destaca l'arquiteutu Hiram,^[24] ya importáronse luxosos materiales procedentes de Fenicia.

Mientres l'intre del so reináu la monarquía hebrea tuvo'l so momentu de mayor prosperidá y la rellumanza de la so nación llamó l'atención de la reina de Saba. Falábase tamién del llamáu Xuiciu de Salomón.^[25]

Gobernante y pueblu rexir so la Llei de Yahvé. (El pueblu enteru obedecer^[26]). Finalmente... estableciérase'l Reinu de Dios na tierra:

Salomón...nel tronu del reinu de Yahvé sobre Israel

1Cróniques 28:5

Y sentóse Salomón por rei nel tronu de Yahvé en llugar de David el so padre, y foi espolletáu; y obedecer tou Israel.

1Cróniques 29:23

Dempués de termináu'l templu, nuna oración que Salomón-y fai a Yahvé recuérda-y la promesa fecha al so padre David la cual foi “…non te faltara varón delantre de mi, que se siente nel tronu d'Israel, namás que los tos fíos guarden el mio camín… ”^[27] Dios concedía-yos tranquilidá nes sos fronteres.^[28][29] L'orde y l'allegría primaben.^[30]

Sicasí, pa consolidar el poder político d'Israel na rexón, casóse con una de les fíes del faraón del Antiguu Exiptu Siamón. Salomón foise arrodiando de tolos luxos y foi adquiriendo'l grandor esternu d'un monarca oriental. Esto fixo, sicasí, que na segunda metá del so reináu cayera na idolatría, inducíu poles sos numberoses esposes estranxeres. Acordies con 1Reis 11:3, «tuvo -contrariando la Llei^[31]- setecientes muyeres reines y trescientes concubinas, y eses muyeres esviáron-y el corazón»^[32]

La seguridá interna y el control de les víes de comunicación facilitaren una amplia espansión del comerciu hebréu. Dicir na Biblia^[34] que les sos naves llegaron hasta Ofir, en dalgún llugar del mar Roxu, onde cargaron 14.300 kg d'oru. Tanto'l rei como'l pueblu dedicar a comerciar;^[35] fueron atrapaos pol enganía de riqueces y cayeron nel materialismu.^[36] Equí diose'l puntu d'inflexón escontra una manera de vida que darréu sería causa de reproches per parte de los profetes:

“anden esquiciaos, toos malváronse. Nun hai quien practique'l bien, nun hai nin unu”^[37] En cuenta de alministrar xusticia, los mesmos hebreos… “primíen a los probes” “acesmaben… a les persones. Les sos cases taben llenes de fraudes; con esos fraudes hanse engrandecido y fixéronse ricos…”^[38][39][40]

Nes transaiciones, el rei demostraba que yá nun yera xustu.^[41] Alicó la tema de la esclavitú nos infieles.^[42] Dexó sacerdotes qu'en munchos casos yeren indignos.^[43] Cubrir d'elementos de guerra (xarrés y caballos).^[44]

Aquél pecáu de Salomón (priorizar el llogru de riqueza per sobre la Llei de Dios) foi la causa de que a la so muerte estremara'l reinu d'Israel. [La división d'Israel yera inesorable, pero asocedería na xeneración del so fíu].^[45]

Pero anque cometió esti pecáu (cayer na vanidá, la soberbia...), penóse y depués escribió'l Llibru de Eclesiastés p'aconseyar a otros a que nun siguieren el so exemplu. Ellí menta «vanidá de vanidaes, tou ye vanidá» y esto refierse a la so vida inicua. Salomón escribe esti llibru como un testimoniu y exemplu de que les coses d'esti mundu nun son duraderes.

Asoceder el so fíu Roboam, que la so madre yera Naamá, ammonita. Pero puestu, la parte norte apaecería como 'rebelde' ([10 de les dolce tribus d'Israel (toes sacante Xudá y Benjamín). Asina quedaría estremáu'l reinu.

Mientres la primer metá del so reináu, rexir so la Llei de Yahvé (y el pueblu enteru obedecer^[46]). Pero na segunda metá del so reináu les sos esposes estranxeres esviáron-y el corazón”.^[47]

Al poco tiempu abandonó la "derechura" y "xusticia" que lo caracterizara y tol reinu foi copiando la forma de vida de les naciones vecines (priorizando les ganancies materiales, esto ye, el materialismu.^[48]

Les construcciones entamaes pol rei y el parabuxel de la so corte esixíen enormes contribuciones en dineru y mano d'obra, que la parte más próspera del pueblu -tamién yá imbuyíu d'acobicia- nun quería apurrir.^[49] Los privilexos concedíos a Xudá fixeron crecer el descontentu ente les diez tribus del Norte (les más fanegueres), onde Jeroboam fíxose ecu d'esti descontentu y púnxose al frente del llevantamientu que va llevar más tarde a la separación de los reinos d'Israel y de Xudá.

Na tradición de la Ilesia ortodoxa etíope, señálase que Salomón tuvo un fíu cola reina de Saba, llamáu Menelik I, quien sería futuru rei d'Etiopía, y de quien la tradición diz que sacó l'Arca de l'Alianza d'Israel, llevándola al so reinu y depositándola na Ilesia de Santa María de Sion, Esta historia vien nel llibru Kebra Nagast.

En Les mil y una nueches, dellos cuentos árabes señalenlu como un poderosu rei, que tenía cualidaes de bruxería que-y dexaron consolidar un imperiu y encarcelar a los numberosos demonios del desiertu (ifrit). A los ifrit (xenios), zarrar en vasíes de folla sellaes col nome de Dios, por negase estos a siguir los mandatos del Peraltu y sometese a los homes. Nel rellatu ye llamáu Sulaymán, fíu de Daud (David).

Nel cine

Delles películes onde'l protagonista ye Salomón son les siguientes:

• Templu de Xerusalén
• Ars Goetia
• La Llave Menor de Salomón
• Primer guerra israelita-aramea
• Kebra Nagast

• Dubnow, Simón (1977). Manual de la Historia Xudía. Buenos Aires: Sigal.
• Kochav, Sarah (2005). Grandes civilizaciones del pasáu: Israel. Barcelona: Foliu.
• Sei-Rajna, Gabrielle (2000). L'abecedaire du Judaïsme. París: Flammarion.
• Wilkinson, Philip (2011). Religiões. Rio de Janeiro: Zahar.
• Wilkinson, Philip (2008). Religions.

• Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Salomón.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Salomón.
• Ficha de «Salomón» na revista ArteHistoria.
• Jewish Encyclopedia: King Solomon y Temple of Solomon