Saltar al conteníu

Cambéu climáticu

De Wikipedia
Imaxe actual de la superficie de Venus, un planeta qu'enantes se paeció en munchos aspeutos a la Tierra actual.[1]

El cambéu climáticu ye un cambéu na distribución estadística de los patrones meteorolóxicos mientres un periodu enllargáu de tiempu (décades a millones d'años). Puede referise a un cambéu en #condicionar permediu del tiempu o na variación temporal meteorolóxica de #condicionar permediu al llargu plazu (por casu, más o menos fenómenos meteorolóxicos estremos). Ta causáu por factores como procesos bióticos, variaciones na radiación solar recibida pola Tierra, tectónica de plaques y erupciones volcániques. Tamién s'identificaron ciertes actividaes humanes como causa principal del cambéu climáticu recién, de cutiu llamáu calentamientu global.[2]

Los científicos trabayen viviegamente pa entender el clima pasáu y futuru por aciu observaciones y modelos teóricos. Arrexuntóse un rexistru climáticu, que s'estiende fondamente nel pasáu de la Tierra y sigue construyéndose, basáu na evidencia xeolóxica a partir de perfiles térmicos de perforaciones, nucleos removíos de fondes acumuladures de xelu, rexistru de la flora y fauna, procesos glaciares y peri glaciares, isótopos estables y otros analises de les capes de sedimentu y rexistros de los niveles del mar del pasáu. El rexistru instrumental aprove de datos más recién. Los modelos de circulación xeneral, sofitaos poles ciencies físiques, úsense de cutiu nos enfoques teóricos pa corresponder a los datos del clima pasáu, realizar proyeiciones futures y acomuñar les causes y efeutos del cambéu climáticu.

Terminoloxía

[editar | editar la fonte]

La definición más xeneral de cambéu climáticu ye un cambéu nes propiedaes estadístiques (principalmente'l so permediu y dispersión) del sistema climáticu al considerase mientres periodos llargos de tiempu, independiente de la causa.[3][4] Poro, les fluctuaciones mientres periodos más curtios qu'unes cuantes décades, como por casu El Neñu, nun representen un cambéu climáticu.

El términu dacuando úsase pa referise específicamente al cambéu climáticu causáu pola actividá humana, en llugar de cambeos nel clima que pueden resultar como parte de los procesos naturales de la Tierra.[5] Nesti sentíu, especialmente nel contestu de la política medioambiental, cambéu climáticu convirtióse en sinónimu de calentamientu global antropogénico. Nes publicaciones científiques, calentamientu global #referir a aumentu de les temperatures superficiales ente que cambéu climáticu inclúi al calentamientu global y tou lo demás que l'aumentu de los niveles de gases d'efeutu ivernaderu produz.[6]

La Convención Marco de la Naciones Xuníes sobre'l Cambéu Climáticu, define al cambéu climáticu nel so artículu 1 párrafu segundu, como un cambéu de clima atribuyíu direuta ya indireutamente a l'actividá humana qu'alteria la composición de l'atmósfera y que se suma a la variabilidá natural del clima reparaes mientres periodos de tiempos comparables.[7] Los cambeos de clima del Planeta Tierra son de gran esmolición y responsabilidá de tolos seres humanos.

Causes de los cambeos climáticos

[editar | editar la fonte]
Temperatura na superficie terrestre al empiezu de la primavera de 2000.

El clima ye un permediu a una escala de tiempu dau del tiempu atmosféricu. Los distintos tipos climáticos y el so llocalización na superficie terrestre obedecen a ciertos factores, siendo los principales, la llatitú xeográfica, l'altitú, la distancia al mar, la orientación del relieve terrestre con al respective del solazu (aguaes de solana y avesida) y a la direición de los vientos (aguaes de Sotaventu y barloventu) y a lo último, les corrientes marines. Estos factores y les sos variaciones nel tiempu producen cambeos nos principales elementos constituyentes del clima que tamién son cinco: temperatura atmosférico, presión atmosférica, vientos, mugor y precipitaciones.

Un cambéu na emisión de radiaciones solares, na composición de l'atmósfera, na disposición de los continentes, nes corrientes marines o na órbita de la Tierra puede modificar la distribución d'enerxía y l'equilibriu térmicu, alteriando asina fondamente'l clima cuando se trata de procesos de llarga duración.

Estes influencies pueden clasificase n'esternes ya internes a la Tierra. Les esternes tamién reciben el nome d'esforzamientos, yá que de normal actúen de manera sistemática sobre'l clima, anque tamién les hai aleatories como ye'l casu de los impautos de meteoritos (astroblemas). La influencia humana sobre'l clima en munchos casos considérase esforzamientu esternu una y bones la so influencia ye más sistemática que caótica pero tamién ye ciertu que'l Homo sapiens pertenez a la mesma biosfera terrestre pudiéndose considerar tamién como esforzamientos internos según el criteriu que s'use. Nes causes internes atópense una mayoría de factores non sistemáticos o caóticos. Ye nesti grupu onde s'atopen los factores amplificadores y moderadores qu'actúen en respuesta a los cambeos introduciendo una variable más al problema yá que non solo hai que tener en cuenta los factores qu'actúen sinón tamién les respuestes que diches cambeos pueden traer. Por tou eso al clima considérase-y un sistema complexu. Según qué tipu de factores apoderen la variación del clima va ser sistemática o caótica. Nesto depende enforma la escala de tiempu na que se repare la variación yá que pueden quedar patrones regulares de baxa frecuencia ocultos en variaciones caótiques d'alta frecuencia y viceversa. Puede dase'l casu de que delles variaciones caótiques del clima nun lu sían en realidá y que sían catalogaes como tales por un desconocimientu de les verdaderes razones causantes de les mesmes.

Les investigaciones feches por dellos científicos apunten que la razón principal del aumentu de temperatura nel Planeta ye debíu al procesu de industrialización empecipiáu va sieglu y mediu ysobremanera la combustión de cantidaes cada vez mayores de petroleu, gasolina y carbón, #baltar d'árboles y dellos métodos d'esplotación agrícola. Estes actividaes aumenten el volume de gases d'efeutu ivernaderu (GEI) na atmósfera, principalmente de dióxidu de carbonu, metanu y óxidu-nitroso.[8] Lo anterior, provocó que los rayos del Sol queden atrapaos na atmósfera del Planeta Tierra, provocando asina un aumentu de temperatura.

Influencies esternes

[editar | editar la fonte]

Variaciones solares

[editar | editar la fonte]
Variaciones de la lluminosidá solar a lo llargo del ciclu de les manches solares.

El Sol ye una estrella que presenta ciclos d'actividá d'once años. Tuvo periodos nos cualos nun presenta manches solares, como'l mínimu de Maunder que foi de 1645 a 1715 nos cualos producióse una mini yera de Xelu.

La temperatura medio de la Tierra depende, en gran midida, del fluxu de radiación solar que recibe. Sicasí, por cuenta de que esi apurra d'enerxía apenes varia nel tiempu, nun se considera que seya una contribución importante pa la variabilidá climática al curtiu plazu (Crowley y North, 1988). Esto asocede porque'l Sol ye una estrella de tipu G en fase de secuencia principal, resultando bien estable. El fluxu de radiación ye, amás, el motor de los fenómenos atmosféricos yá que apurre la enerxía necesaria a l'atmósfera por que estos prodúzanse.

Sicasí, munchos astrofísicos consideren que la influencia del Sol sobre'l clima ta más rellacionada col llargor de cada ciclu, l'amplitú del mesmu, la cantidá de manches solares, la fondura de cada mínimu solar, y l'escurrimientu de dobles mínimos cortiles separaes per pocos años. Sería la variación nos campos magnéticos y la variabilidá nel vientu solar (y la so influencia sobre los rayos cósmicos que lleguen a la Tierra) que tienen una fuerte aición sobre distintos componentes del clima como les diverses oscilaciones oceániques, los fenómenos del Neñu y La Neña, les corrientes de remexu polares, la oscilación cuasi biañal de la corriente estratosférica sobre l'ecuador, etc. Per otru llau, al llargu plazu les variaciones fáense apreciables una y bones el Sol aumenta la so lluminosidá a razón d'un 10 % cada 1000 millones d'años. Por cuenta de esti fenómenu, na Tierra primitiva que sofitó la nacencia de la vida, fai 3800 millones d'años, el rellumu del Sol yera un 70 % del actual.

Les variaciones nel campu magnético solar y, por tanto, nes emisiones de vientu solar, tamién son importantes, una y bones la interaición de l'alta atmósfera terrestre coles partícules provenientes del Sol puede xenerar reaiciones químiques nun sentíu o otru, modificando la composición del aire y de les nubes según la formación d'estes. Delles hipótesis planteguen inclusive que los iones producíos pola interaición de los rayos cósmicos y l'atmósfera de la Tierra xueguen un rol na formación de nucleos de condensación y un correspondiente aumentu na formación de nubes. D'esta miente, la correlación ente la ionización cósmica y formación de nubes #reparar fuertemente nes nubes a baxa altitú y non nes nubes altes (cirrus) como se creía, onde la variación na ionización ye muncho más grande.(Svensmark, 2007)

Variaciones orbitales

[editar | editar la fonte]

Magar la lluminosidá solar caltiénse práuticamente constante a lo llargo de millones d'años, nun asocede lo mesmo cola órbita terrestre. Esta bazcuya dacuando, faciendo que la cantidá media de radiación que recibe cada hemisferiu fluctúe a lo llargo del tiempu, y estes variaciones provoquen les pulsaciones glaciares a manera de branos ya iviernos de llargu periodu. Son los llamaos periodos glaciares y interglaciares. Hai tres factores que contribúin a modificar les carauterístiques orbitales faciendo que'l solazu mediu n'unu y otru hemisferiu varie anque nun lo faiga'l fluxu de radiación global. #Tratar de la precesión de los equinoccios, la escentricidá orbital y l'oblicuidá de la órbita o enclín de la exa terrestre.

Impautos de meteoritos

[editar | editar la fonte]

En rares ocasiones asoceden acontecimientos de tipu catastróficu que camuden la cara de la Tierra pa siempres. El postreru de tales acontecimientos catastróficos asocedió hai 65 millones d'años. #Tratar de los impautos de meteoritos de gran tamañu. Ye induldable que tales fenómenos pueden provocar un efeutu devastador sobre'l clima al lliberar grandes cantidaes de CO2, polvu y cenices a l'atmósfera por cuenta de la quema de grandes estensiones montiegues. De la mesma manera, tales sucesos podríen intensificar l'actividá volcánica en ciertes rexones. Nel sucesu de Chicxulub (en Yucatán, Méxicu) hai quien rellaciona'l periodu de fuertes erupciones en volcanes de la India col fechu de qu'esti continente asítiese cerca de les antípodes del cráter d'impautu. Tres un impautu abondo poderosu l'atmósfera camudaría rápido, al igual que l'actividá xeolóxica del planeta y, inclusive, les sos carauterístiques orbitales.

Influencies internes

[editar | editar la fonte]

#Derivar continental

[editar | editar la fonte]
Pangea.

La Tierra sufrió munchos cambeos dende'l so orixe fai 4600 millones d'años. Fai 225 millones d'años tolos continentes taben xuníos, formando lo que se conoz como Pangea, y había un océanu universal llamáu Panthalassa. La tectónica de plaques dixebró los continentes y #poner na situación actual. L'Océanu Atlánticu foise formando dende hai 200 millones d'años.

Ye un procesu por demás lentu, polo que la posición de los continentes afita'l comportamientu del clima mientres millones d'años. Hai dos aspeutos a tener en cuenta. Per una parte, les llatitúes nes que se concentra la masa continental: si les mases continentales tán asitiaes en llatitúes baxes va haber pocos glaciares continentales y, polo xeneral, temperatures medies menos estremes. Asina mesmu, si los continentes tópense bien estazaos va haber menos continentalidad.

Un procesu que demuestra fehacientemente la influencia al llargu plazu de #derivar de los continentes (o otramiente, la tectónica de plaques) sobre'l clima ye la esistencia de xacimientos de carbón nes islles Svaldbard o Spitbergen, nuna llatitú onde agora nun esisten árboles pol clima demasiáu fríu: la idea qu'esplica estos xacimientos ye que'l movimientu de la placa onde s'atopen diches islles #producir escontra'l norte dende un allugamientu más meridional con un clima más templáu.

La composición atmosférica

[editar | editar la fonte]

L'atmósfera primitiva, que la so composición yera paecida a la nebulosa inicial, perdió los sos componentes más llixeros, l'hidróxenu diatómico (H2) y l'heliu (He), pa ser sustituyíos por gases procedentes de les emisiones volcániques del planeta o los sos derivaos, especialmente dióxidu de carbonu (CO2), dando llugar a una atmósfera de segunda xeneración. En dicha atmósfera son importantes los efeutos de los gases d'ivernaderu emitíos de manera natural en volcanes. Per otru llau, la cantidá d'óxidos d'azufre (SO, SO2 y SO3) y otros aerosoles emitíos polos volcanes contribúin a lo contrario, a esfrecer la Tierra. Del equilibriu ente dambos efeutos resulta un balance radiativo determináu.

Cola apaición de la vida na Tierra sumóse como axente incidente'l total d'organismos vivos, la biosfera. Primeramente, los organismos autótrofos por fotosíntesis o quimiosíntesis prindaron gran parte del abondosu CO2 de l'atmósfera primitiva, al empar qu'empezaba a atropase osíxenu (a partir del procesu abiótico de la fotólisis de l'agua). L'apaición de la fotosíntesis oxigénica, que realicen les cianobacteries y los sos descendientes los plastos, dio llugar a una presencia masiva d'osíxenu (O2) como la que caracteriza l'atmósfera actual, y entá mayor. Esti cambéu de la composición de l'atmósfera favoreció l'apaición de formes de vida nueves, aeróbicas que s'aprovechaben de la nueva composición del aire. Aumentó asina'l consumu d'osíxenu y menguó el consumu netu de CO2 llegándose al equilibriu o clímax, y formándose asina l'atmósfera de tercer xeneración actual. Esti delicáu equilibriu ente lo que s'emite y lo que s'absuerbe faise evidente nel ciclu del CO2, la presencia del cual fluctúa a lo llargo del añu según les estaciones de crecedera de les plantes.

Les corrientes oceániques

[editar | editar la fonte]
Temperatura de l'agua na Corriente del Golfu.

Les corrientes oceániques, o marines, son factores reguladores del clima qu'actúen como moderador, anidiando les temperatures de rexones como Europa y les costes occidentales de Canadá y Alaska. La climatoloxía estableció nítidamente les llendes térmiques de los distintos tipos climáticos que se caltuvieron al traviés de too esi tiempu. Nun se fala tantu de les llendes pluviométriques de dichu clima porque los cultivos mediterráneos tradicionales son ayudaos pol regadío y cuando se trata de cultivos de secanu, #presentar en parceles más o menos planes (cultivu en terraces) col fin de faer más efeutives les agües favoreciendo la infiltración nel suelu. Amás los cultivos típicos de la carba mediterránea tán afechos a cambeos meteorolóxicos muncho más intensos que los que se rexistraron nos últimos tiempos: si nun fuera asina, los mapes de los distintos tipos climáticos tendríen que refaese: un aumentu d'unos 2 graos celsius na cuenca del mediterraneu significaría la posibilidá d'aumentar la llatitú de munchos cultivos unos 200 km más al norte (como sería'l cultivu de la naranxa yá citáu). En concencia, esta idea sería invidable dende'l puntu de vista económicu, una y bones la producción de naranxa ye, dende hai abondo tiempu, excedentaria, non pol aumentu del cultivu a una mayor llatitú (lo qu'acotaría en ciertu mou la idea del calentamientu global) sinón pol desenvolvimientu de dichu cultivo n'árees reclamaes al desiertu (Marruecos y otros países) gracies al riego en pinga y otres téuniques de cultivu.

El campu magnético terrestre

[editar | editar la fonte]

De la mesma manera que'l vientu solar puede afectar al clima direutamente, les variaciones nel campu magnético terrestre pueden afectalo de manera indireuta yá que, según el so estáu, detién o non les partícules emitíes pol Sol. Comprobóse qu'en dómines pasaes hubo inversiones de polaridá y grandes variaciones na so intensidá, llegando a tar cuasi anuláu en dellos momentos. Sábese tamién que los polos magnéticos, magar tienden a atopase próximos a los polos xeográficos, en delles ocasiones averáronse al Ecuador. Estos sucesos tuvieron qu'influyir na manera na que'l vientu solar llegaba a l'atmósfera terrestre.

Los efeutos antropogénicos

[editar | editar la fonte]

Una hipótesis diz que'l ser humanu podría convertise n'unu de los axentes climáticos, incorporándose a la llista fai relativamente pocu tiempu. La so influencia empezaría cola deforestación de montes pa convertilos en tierres de cultivu y llendo, pero anguaño la so influencia sería enforma mayor al producir la emisión abondosa de gases que, según #dellos autores,[cita [ensin referencies] producen un efeutu ivernaderu: CO2 en fábriques y medios de tresporte y metanu en granxes de ganadería intensiva y arrozales. Anguaño les emisiones amontáronse hasta tal nivel que paez difícil que s'amenorguen a curtiu y mediu plazu, poles implicaciones téuniques y económiques de les actividaes arreyaes.

Los aerosoles d'orixe antrópico, especialmente los sulfatos provenientes de los combustibles fósiles exercen una influencia reductora de la temperatura (Charlson et al., 1992). Esti fechu, xuníu a la variabilidá natural del clima, sería la causa qu'esplica'l valle" que se repara nel gráficu de temperatures na zona central del sieglu XX.

L'alta demanda d'enerxía per parte de los países desenvueltos ye la principal causa del calentamientu global, por cuenta de que les sos emisiones contaminantes son les mayores del planeta. Esta demanda d'enerxía fai que cada vez más s'estrayigan y consuman los recursos enerxéticos como'l petroleu.

Retroalimentaciones y factores moderadores

[editar | editar la fonte]
La Tierra vista dende'l Apollo 17.
Emisiones globales de dióxidu de carbonu discriminaes según el so orixe.

Munchos de los cambeos climáticos importantes #dar por pequeños desencadenantes causaos polos factores que se citaron, yá sían esforzamientos sistemáticos o sucesos imprevistos. Dichos desencadenantes pueden formar un mecanismu que se refuerza a sigo mesmu (retroalimentación o «feedback positivu») amplificando l'efeutu. Coles mesmes, la Tierra puede responder con mecanismos moderadores («feedbacks negativos») o colos dos fenómenos al empar. Del balance de tolos efeutos va salir dalgún tipu de cambéu más o menos sópitu pero siempres impredicible al llargu plazu, una y bones el sistema climáticu ye un sistema caóticu y complexu.

Un exemplu de feedback positivu ye l'efeutu albedu, un aumentu de la masa xelada qu'amonta la reflexón de la radiación direuto y, poro, amplifica l'enfriamientu. Tamién puede actuar a la inversa, amplificando'l calentamientu cuando hai una desapaición de masa xelada. Tamién ye una retroalimentación la fusión de los casquetes polares, yá que crean un efeutu d'estancamientu pol cual les corrientes oceániques nun pueden cruciar esa rexón. Nel momentu que empieza a #abrir el pasu a les corrientes #contribuyir a homogeneizar les temperatures y favorez la fusión completa de tol casquete y a anidiar les temperatures polares, llevando'l planeta a un mayor calentamientu al amenorgar el albedu.

La Tierra tuvo periodos templaos ensin casquetes polares y apocayá viose qu'hai una llaguna nel Polu Norte mientres el branu boreal, polo que los científicos noruegos predicen qu'en 50 años l'Árticu va ser navegable nesa estación. Un planeta ensin casquetes polares dexa una meyor circulación de les corrientes marines, sobremanera nel hemisferiu norte, y mengua la diferencia de temperatura ente l'ecuador y los Polos.

Tamién hai factores moderadores del cambéu. Unu ye l'efeutu de la biosfera y, más concretamente, de los organismos fotosintéticos (fitoplancton, algues y plantes) sobre l'aumentu del dióxidu de carbonu na atmósfera. Envalórase que la medría de dichu gas va traer un aumentu na crecedera de los organismos que faigan usu d'él, fenómenu que se comprobó esperimentalmente en llaboratoriu. Los científicos creen, sicasí, que los organismos van ser capaces d'absorber solo una parte y que l'aumentu global de CO2 va prosiguir.

Hai tamién mecanismos retroalimentadores pa los cualos ye difícil esclariar en que sentíu van actuar. Ye'l casu de les nubes. El climatólogo Roy Spencer (escépticu del cambéu climáticu venceyáu a grupos evanxélicos conservadores) llegó a la conclusión, por aciu observaciones dende l'espaciu, de que l'efeutu total que producen les nubes ye d'enfriamientu.[9][10] Pero esti estudiu solo refierse a les nubes actuales. L'efeutu netu futuru y pasáu ye malo de saber yá que depende de la composición y formación de les nubes.

Incertidume de predicción

[editar | editar la fonte]

Tien de #destacar la esistencia d'incertidume (errores) na predicción de los modelos. La razón fundamental pa la mayoría d'estos errores ye que munchos procesos importantes a pequeña escala nun pueden representase de manera esplícita nos modelos, pero tienen d'incluyise de manera averada cuando interactúan a mayor escala. Ello debe en parte a les llimitaciones de la capacidá de procesamientu, pero tamién ye la resultancia de llimitaciones en cuanto a la conocencia científica o la disponibilidad d'observaciones detallaes de dellos procesos físicos.[11][12] En particular, esisten niveles d'incertidume considerables, acomuñaos cola representación de les nubes y coles correspondientes respuestes de les nubes al cambéu climáticu.[13]

Edward N. Lorenz, un investigador del clima, atopó una teoría revolucionaria de caos qu'anguaño s'aplica nes árees d'economía, bioloxía y finances (y otros sistemes complexos).[14] Nel modelu numbéricu calcúlase l'estáu del futuru con insumos d'observaciones meteorolóxiques (temperatura, precipitación, vientu, presión) de güei y usando'l sistema d'ecuaciones diferenciales. Según Lorenz, si hai pequeñes tolerancies na observación meteorolóxica (datos de insumo), nel procesu del cálculu de predicción crez la tolerancia drásticamente. Dizse que la predictibilidad (duración confiable de predicción) ye máximu siete díes p'aldericar cuantitativamente in situ (a escala local). Cuántu más aumenta la llongura de les integraciones (7 díes, 1 añu, 30 años, 100 años) entós la resultancia de la predicción tien mayor incertidume. Sicasí, la téunica de “ensamble” (cálculu del permediu de delles salíes del modelu con insumos distintos) mengua la incertidume y según la comunidá científica, al traviés d'esta téunica puede aldericase l'estáu del permediu mensual cualitativamente. Cuando s'alderica sobre la cantidá de precipitación, temperatura y otros, hai que tener la idea de la esistencia d'incertidume y la propiedá caótica del clima. Coles mesmes, pa #tomar de decisiones polítiques rellacionaes cola temática del cambéu climáticu ye importante considerar un criteriu de multimodelo (permediu de les salíes de dellos modelos: un tipu d'ensamble).

Cambeos climáticos nel pasáu

[editar | editar la fonte]

Los estudios del clima pasáu (paleoclima) realícense estudiando los rexistros fósiles, les acumuladures de sedimentos nos llechos marinos, les burbuyes d'aire prindaes nos glaciares, les marques erosives nes roques y les marques de crecedera de los árboles. Con base en toos estos datos púdose iguar una historia climática recién relativamente precisa, y una historia climática prehistórica con non tan bona precisión. A midida que recúlase nel tiempu los datos amenórguense y llegáu un puntu la climatoloxía sírvese solo de modelos de predicción futura y pasada.

La paradoxa del Sol débil

[editar | editar la fonte]

A partir de los modelos d'evolución estelar puede calculase con relativa precisión la variación del rellumu solar al llargu plazu, polo cual sábese que, nos primeros momentos de la esistencia de la Tierra, el Sol emitía'l 70 % de la enerxía actual y la temperatura d'equilibriu yera de –41 °C. Sicasí, hai constancia de la esistencia d'océanos y de vida dende hai 3800 millones d'años, polo que la paradoxa del Sol débil solo puede esplicase por una atmósfera con muncha mayor concentración de CO2 que l'actual y con un efeutu ivernaderu más grande.

L'efeutu ivernaderu nel pasáu

[editar | editar la fonte]
Variaciones na concentración de dióxidu de carbonu.

L'atmósfera inflúi fundamentalmente nel clima; si nun esistiera, la temperatura na Tierra sería de –20 °C, pero l'atmósfera #portar de manera distinta según la llonxitú d'onda de la radiación. El Sol, pola so alta temperatura,emite radiación a un máximu de 0,48 micrómetros (llei de Wien) y l'atmósfera dexa pasar la radiación. La Tierra tien una temperatura enforma menor, y reemite la radiación absorbida a un llargor muncho más llargu, infrarroxa, d'unos 10 a 15 micrómetros, a la que l'atmósfera yá nun ye tresparente. El CO2, qu'en marzu de 2017 superó na atmósfera les 405 ppm, absuerbe dicha radiación.[15] Tamién lo fai, y en mayor midida, el vapor d'agua. La resultancia ye que l'atmósfera calezse y devuelve a la Tierra parte d'esa enerxía, polo que la temperatura superficial ye d'unos 15 °C, y falta enforma del valor d'equilibriu ensin atmósfera. A esti fenómenu llámase-y l'efeutu ivernaderu y el CO2 y el H2O son los gases responsables d'ello. Gracies al efeutu ivernaderu podemos vivir.

La concentración nel pasáu de CO2 y otros importantes gases ivernaderu, como'l metanu, púdose midir a partir de les burbuyes atrapaes nel xelu y en muestres de sedimentos marinos, observandose qu'hai fluctuado a lo llargo de les eres. Desconócense les causes exactes poles cualos produciríense estos amenorgamientos y aumentos, anque hai delles hipótesis n'estudiu. El balance ye complexu yá que, magar se conocen los fenómenos que prinden CO2 y los que lo emiten, la interaición ente estos y el balance final ye difícilmente calculable. Conócense bastantes casos nos que'l CO2 xugó un papel importante na historia del clima. Por casu nel proterozoicu una baxada importante nos niveles de CO2 atmosféricu condució a los llamaos episodios Tierra bola de nieve. Asina mesmu aumentos importantes nel CO2 conducieron nel periodu de la estinción masiva del Permianu-Triásicu a un calentamientu escesivu de l'agua marino, lo que llevó a la emisión del metanu atrapáu nos depósitos d'hidratos de metanu que se topen nos fondos marinos; esti fenómenu aceleró'l procesu de calentamientu hasta la llende y condució a la Tierra a la peor estinción en masa que careció.

El CO2 como regulador del clima

[editar | editar la fonte]
Echuca: Temperatura diario permediu del aire en caxellu meteo, de 1881 a 1992; según la NASA.

Mientres les últimes décades les midíes nes distintes estaciones meteorolóxiques indiquen que'l planeta foise caleciendo. Los postreros 10 años fueron los más calorosos desque se lleven rexistros y dellos científicos predicen que nel futuru van ser entá más calientes. Dellos espertos tán d'alcuerdu en qu'esti procesu tien un orixe antropogénico, xeneralmente conocíu como l'efeutu ivernaderu. A midida que el planeta calezse, mengua globalmente'l xelu nos montes y les rexones polares; por casu #facer el de la banquisa ártica o'l casquete glaciar de Groenlandia. Paradojicamente la estensión del xelu antártico, según predicen los modelos, aumenta llixeramente.

Puesto que la nieve tien un eleváu albedu devuelve al espaciu la mayor parte de radiación qu'incide sobre ella. L'amenorgamientu de dichos casquetes tamién va afectar, pos, al albedu terrestre, lo que va faer que la Tierra se caliente entá más. Esto produz lo que se llama «efeutu amplificador». De la mesma manera, un aumentu de la nubosidad por cuenta de una mayor evaporación va contribuyir a un aumentu del albedu. La fusión de los xelos puede cortar tamién les corrientes marines del Atlánticu Norte provocando una baxada llocal de les temperatures medies nesa rexón. El problema ye de mala predicción yá que, como se ve, hai retroalimentaciones positives y negatives.

Apaez la vida na Tierra

[editar | editar la fonte]

Cola apaición de les cianobacteries, na Tierra #poner en marcha la fotosíntesis oxigénica. Les algues, y depués tamién les plantes, absuerben y afiten CO2, y emiten O2. La so acumuladura na atmósfera favoreció l'apaición de los organismos aerobios que lu usen p'alendar y devuelven CO2. L'O2 nuna atmósfera ye la resultancia d'un procesu vivu y non al aviesu. Dizse frecuentemente que los montes y selves son los pulmones de la Tierra", anque esto apocayá púnxose en dulda yá que dellos estudios afirmen qu'absuerben la mesma cantidá de gas qu'emiten polo que quiciabes solo seríen meros intercambiadores d'esos gases. Sicasí, estos estudios nun tienen en cuenta que l'absorción de CO2 nun se realiza solamente na crecedera y producción de la biomasa vexetal, sinón tamién na producción d'enerxía que fai posible les funciones vitales de les plantes, enerxía que pasa a l'atmósfera o al océanu en forma de calor y que contribúi al procesu del ciclu hidrolóxicu. Sía que non, nel procesu de creación d'estos grandes ecosistemes forestales asocede una abondosa fixación del carbonu que sí contribúi apreciablemente al amenorgamientu de los niveles atmosféricos de CO2.

Máximu Xurásicu

[editar | editar la fonte]

Anguaño los montes tropicales ocupen la rexón ecuatorial del planeta y ente l'Ecuador y el Polu hai una diferencia térmica de 50 °C. Fai 65 millones d'años la temperatura yera bien cimera a l'actual y la diferencia térmica ente l'Ecuador y el Polu yera d'unos pocos graos. Tol planeta tenía un clima tropical y apto pa quien formaben el cumal de los ecosistemes entós, los dinosaurios. Los xeólogos creen que la Tierra esperimentó un calentamientu global nesa dómina, mientres el Xurásicu inferior con elevaciones medies de temperatura que llegaron a 5 °C. Ciertes investigaciones indiquen qu'esto foi la causa de que s'acelerara la erosión de les roques hasta nun 400%, un procesu nel que tardaron 150 000 años en volver los valores de dióxidu de carbonu a niveles normales.[16] Darréu producióse tamién otru episodiu de calentamientu global conocíu a lo más térmicu del Paleocenu Eocenu.

Les glaciaciones del Pleistocenu

[editar | editar la fonte]

L'home modernu apaeció, probablemente, hai unos trés millones d'años. Dende hai unos dos millones, la Tierra sufrió glaciaciones nes que gran parte d'América del Norte, Europa y el norte d'Asia quedaron cubiertes so grueses capes de xelu mientres munchos años. Depués rápido los xelos sumieron y dieron llugar a un periodu interglaciar nel cual vivimos. El procesu repite cada cien mil años aproximao. La última dómina glaciar acabó hai unos quince mil años y dio llugar a un cambéu fundamental nos vezos del home, que desenvolvió la conocencia necesaria p'adomar plantes (agricultura) y animales (ganadería) como'l perru. La meyora de les condiciones térmiques facilitó'l pasu del Paleolíticu al Neolíticu hai unos diez mil años. Aquel día, l'home yá yera capaz de construyir pequeñes aldegues dientro d'un marcu social bastante complexu.

Nun foi hasta 1941 que'l matemáticu y astrónomu serbiu Milutin Milanković propunxo la teoría de que les variaciones orbitales de la Tierra causaron les glaciaciones del Pleistocenu.

Calculó'l solazu en llatitúes altes del hemisferiu norte a lo llargo de les estaciones. La so tesis afirma que ye necesaria la esistencia de branos fríos, en cuenta de iviernos severos, pa empecipiase una edá del xelu. La so teoría nun foi almitida nel so tiempu, hubo qu'esperar a principios de los años cincuenta, Cesara Emiliani que trabayaba nun llaboratoriu de la Universidá de Chicago, presentó la primer historia completa qu'amosaba la meyora y retrocesu de los xelos mientres les últimes glaciaciones. #Llograr d'un llugar insólitu: el fondu del océanu, comparando'l conteníu del isótopu pesáu osíxenu–18 (O–18) y d'osíxenu–16 (O–16) nes conches fosilizaes.

El mínimu de Maunder

[editar | editar la fonte]

Desque en 1610 Galileo inventara'l telescopiu, el Sol y les sos manches fueron reparaos con avezamientu. Nun foi sinón hasta 1851 que l'astrónomu Heinrich Schwabe reparó que l'actividá solar variaba según un ciclu d'once años, con máximos y mínimos. L'astrónomu solar Edward Maunder decatóse que dende 1645 a 1715 el Sol ataya'l ciclu d'once años y apaez una dómina onde cuasi nun apaecen manches, denomináu mínimu de Maunder. El Sol y les estrelles suelen pasar un terciu de la so vida nestes crisis y mientres elles la enerxía qu'emite ye menor y correspuéndese con periodos fríos nel clima terrestre.

Les aurores boreales o les australes causaes pola actividá solar sumen o son rares.

Hubo 6 mínimos solares similares al de Maunder dende'l mínimu exipciu del 1300 a. C. hasta'l postreru que ye'l de Maunder. Pero la so apaición ye bien irregular, con ralos de solu 180 años, hasta 1100 años, ente mínimos. Por permediu los periodos d'escasa actividá solar duren unos 115 años y #repitir aproximao cada 600. Anguaño tamos nel Máximu Modernu qu'empezó en 1780 cuando vuelve remanecer el ciclu de 11 años. Un mínimu solar tien qu'asoceder como mui tarde nel 2900 y un nuevu periodu glaciar, que'l so ciclu ye d'unos cien mil años, puede apaecer hacia l'añu 44 000, si les aiciones del home nun lu torguen.

El cambéu climáticu actual

[editar | editar la fonte]
Esquema ilustrativu de los principales factores que provoquen los cambeos climáticos actuales de la Tierra. L'actividá industrial y les variaciones de l'actividá solar #atopar ente los más importantes.

Combustibles fósiles y calentamientu global

[editar | editar la fonte]

A finales del sieglu XVII l'home empezó a utilizar combustibles fósiles que la Tierra atropara nel sosuelu mientres la so historia xeolóxica.[17] La quema de petroleu, carbón y gas natural causó un aumentu del CO2 na atmósfera qu'últimamente ye de 1,4 ppm al añu y produz el consiguiente aumentu de la temperatura. Envalórase que desque l'home mide la temperatura hai unos 150 años (siempres dientro de la dómina industrial) esta aumentó 0,5 °C y prevese un aumentu de 1 °C nel 2020 y de 2 °C nel 2050.

Amás del dióxidu de carbonu (CO2), esisten otros gases d'efeutu ivernaderu responsables del calentamientu global, tales como'l gas metanu (CH4) óxidu nitroso (N2O), Hidrofluorocarbonos (HFC), Perfluorocarbonos (PFC) y Hexafluoruro d'azufre (SF6), que tán contemplaos nel Protocolu de Kioto.

Los últimos años del sieglu XX #carauterizar por tener temperatures medies que son siempres les más altes del sieglu.[cita [ensin referencies]

Rachel Kyte, vicepresidente pa Desarrollu Sostenible del Bancu Mundial anunció nel añu 2013, que'l costu económicu polos desastres naturales aumentó cuatro veces dende 1980.[18]

Planteamientu de futuru

[editar | editar la fonte]

Seique'l mecanismu de compensación del CO2 funcione nun plazu de cientos d'años, cuando'l Sol ente nun nuevu mínimu. Nun plazu de miles d'años, seique amenórguese la temperatura, desencadenándose la próxima glaciación, o pue que a cencielles nun llegue a producise esi cambéu.

Nel Cretácicu, ensin intervención humana, el CO2 yera más eleváu qu'agora y la Tierra taba 8 °C más templada.

Agricultura

[editar | editar la fonte]

El cambéu climáticu y l'agricultura son procesos rellacionaos ente sigo, una y bones dambos tienen escala global. Proyéctase que'l calentamientu global va tener impautos significativos qu'afectaren a l'agricultura, la temperatura, dióxidu de carbonu, destemples, precipitación y la interaición ente estos elementos. Estes condiciones determinen la capacidá de carga de la biosfera pa producir abondu alimentu pa tolos humanos y animales adomaos. L'efeutu global del cambéu climáticu na agricultura va depender del balance d'esos efeutos. L'estudiu de los efeutos del cambéu climáticu global podría ayudar a prevenir y afaer afechiscamente'l sector agrícola pa maximizar la producción de l'agricultura.

Clima de planetes vecinos

[editar | editar la fonte]

Como se dixo, el dióxidu de carbonu cumple un papel regulador fundamental nel nuesu planeta. Sicasí, el CO2 nun puede conxugar #cualquier esviadura ya inclusive dacuando puede fomentar un efeutu ivernaderu esbocáu por aciu un procesu de retroalimentación.

  • Venus tien una atmósfera que la so presión ye 94 vegaes la terrestre, y ta compuesta nun 97 % de CO2. La inesistencia d'agua torgó la estraición del anhídridu carbónico de l'atmósfera, esti atropóse y provocó un efeutu ivernaderu intensu qu'aumentó la temperatura superficial hasta 465 °C, capaz de fundir el plomu. Probablemente la menor distancia al Sol fuera determinante pa sentenciar al planeta a les sos condiciones infernales que vive anguaño. Hai que recordar que pequeños cambeos pueden desencadenar un mecanismu retroalimentador y si esti ye abondo poderosu puede llegase a descontrolar apoderando percima de tolos #demás factores hasta dar unes condiciones estremes como les de Venus, toa una alvertencia sobre'l posible futuru que podría depara-y a la Tierra.
  • En Marte l'atmósfera tien una presión de solu seis hectopascales y anque ta compuesta nun 96 % de CO2, l'efeutu ivernaderu ye escasu y nun puede torgar nin una oscilación diurna del orde de 55 °C na temperatura, nin les baxes temperatures superficiales qu'algamen mínimes de –86 °C en llatitúes medies. Pero paez ser que nel pasáu goció de meyores condiciones, llegando a correr l'agua pola so superficie como demuestren l'ensame de canales y valles d'erosión. Pero ello foi por cuenta de una mayor concentración de dióxidu de carbonu na so atmósfera. El gas provendría de les emanaciones de los grandes volcanes marcianos que provocaríen un procesu de desgasificación asemeyáu al acaecíu nel nuesu planeta. La diferencia sustancial ye que'l diámetru de Marte mide la metá que'l terrestre. Esto quier dicir que'l calor interno yera enforma menor y esfrecióse fai yá enforma tiempu. Ensin actividá volcánica Marte taba condergáu y el CO2 foise escapando de l'atmósfera con facilidá, yá que amás tien menos gravedá que na Tierra, lo que facilita'l procesu. Tamién ye posible que dalgún procesu de tipu mineral absorbiera'l CO2 y al nun trate compensáu poles emanaciones volcániques provocara'l so amenorgamientu drásticu. De resultes el planeta esfrecióse progresivamente hasta conxelar el pocu CO2 nos actuales casquetes polares:)

Materia multidisciplinar

[editar | editar la fonte]

Nel estudiu del cambéu climáticu hai que considerar cuestiones pertenecientes a los más diversos campos de la ciencia: meteoroloxía, física

, química, astronomía, xeografía, xeoloxía y bioloxía tienen munches coses que dicir, constituyendo esta tema un campu multidisciplinar. Les consecuencies d'entender o non dafechu les cuestiones relatives al cambéu climáticu tienen fondes influencies sobre la sociedá humana teniendo d'encetase estes dende puntos de vista bien distintos a los anteriores, como l'económicu, sociolóxicu o'l políticu.

Nesti mapa, les zones amosaes en púrpura son aquelles zones vulnerables a la xubida del nivel del mar

El papel de los océanos nel calentamientu global ye complexu. Los océanos sirven de “estanque” pal CO2, absorbiendo parte de lo que tendría que tar na atmósfera. La medría del CO2 dio llugar a la acidificación del océanu. Amás, a midida que la temperatura de los océanos xube, vuélvese más complicada l'absorción del escesu de CO2.

El calentamientu global ta proyeutáu pa causar distintos efeutos nel océanu, como por casu, l'ascensu del nivel del mar, el destemple de los glaciares y el calentamientu de la superficie de los océanos. Otros posibles efeutos inclúin los cambeos na circulación del océanu.

Col ascensu de la temperatura global l'agua nos océanos espándese. L'agua de la tierra o de los glaciares pasa a tar nos océanos, como por casu el casu de Groenlandia o les capes de xelu del océanu Antárticu. Les predicciones amuesen qu'antes del 2050 el volume de los glaciares va menguar nun 60%. Mientres, l'envaloráu total del destemple glacial sobre Groenlandia ye –239 ±23 km³/añu (sobremanera nel este de Groenlandia).

Comoquier, les capes de xelu de L'Antártida prevese van #aumentar nel sieglu XXI por cuenta de un aumentu de les precipitaciones. Según l'Informe Especial sobre los pronósticos de Misión del IPCC, el pronósticu A1B pa mediaos del 2090 por casu, el nivel global del mar va algamar 25 a 44 cm sobre los niveles de 1990. Ta aumentando 4 mm/añu. Dende 1990 el nivel del mar aumentó una media de 1,7 mm/añu; dende 1993, los altímetros del satélite TOPEX/Poseidon indiquen una media de 3 mm/añu.

El nivel del mar aumentó más de 120 m dende'l máximu de la última glaciación alredor de 20000 años tras. La mayor parte d'ello asocedió hai 7000 años. La temperatura global baxó dempués del Holocenu Climáticu, causando un descensu del nivel del mar de 70 cm (±10 cm ente'l 2000 y el 500 a. C.

Dende'l 1000 a. C. hasta'l principiu del sieglu XIX, el nivel del mar yera cuasi constante, con solo pequeñes fluctuaciones. Sicasí, el periodu templáu medieval puede causar cierta medría del nivel del mar: atopáronse pruebes nel océanu Pacíficu d'un aumentu d'aproximao 90 cm sobre'l nivel actual nel añu 1300 d. C. (700 antes del presente).

Nun artículu publicáu en 2007, el climatólogo James Hansen (Hansen et al., 2007) afirmaba que'l xelu de los polos nun se funde d'una manera gradual y llinial sinón que bazcuya de secute d'un estáu a otru según los rexistros xeolóxicos. Ye esmolecedor que los pronósticos de GEI colos que'l IPCC trabaya davezu (BAU GHG o business as avezáu greenhouse gases nes sos sigles n'inglés) puedan causar unos aumentos del nivel del mar considerables.

L'aumentu de la temperatura

[editar | editar la fonte]

Dende 1961 hasta 2003 la temperatura global del océanu xubió 0,1 °C dende la superficie hasta una fondura de 700 m. Hai una variación ente añu y añu y sobre escales de tiempu más llargues con observaciones globales de conteníu de calor del océanu amosando altos índices de calentamientu ente 1991 y 2003, pero daqué d'enfriamientu dende 2003 hasta 2007. La temperatura del océanu Antárticu alzóse 0,17 °C ente los años cincuenta y ochenta. Cuasi'l doble de la media pal restu de los océanos del mundu. Amás de tener efeutos pa los ecosistemes (por ex. fundiendo'l xelu del mar, afectando a la crecedera de les algues so la so superficie), el calentamientu amenorga la capacidá del océanu d'absorber el CO2.

Sumidorios de carbonu y acidificación

[editar | editar la fonte]

Comprobóse que los océanos del mundu absuerben aproximao un terciu de les medríes de CO2 atmosféricu (Siegenthaler y Sarmiento, 1993), lo que fai que constituyan el sumidoriu de carbonu más importante. El gas incorpórase bien como gas disuelto o bien nos restos de diminutes criatures marines que cayen al fondu pa convertise en creta o piedra caliar. La escala temporal de dambos procesos ye distintu, y tien el so orixe nel ciclu del carbonu. La incorporación de dichu gas al océanu plantega problemes ecolóxicos pola acidificación del mesmu (Dore et al., 2009). Pero ¿cómo s'anicia esa acidificación?

L'orixe del mecanismu ye que l'agua de mar y l'aire tán en constante equilibriu tocantes a la concentración de CO2. El gas #incorporar a l'agua en forma de anión carbonatu, según la siguiente reaición (Dore et al., 2009):

La lliberación de dos protones (H+) ye la que provoca'l cambéu de pH na agua. Asina, una medría de dichu gas na atmósfera va portar un aumentu de la so concentración nel océanu (y una rebaxa del pH), ente que un descensu de la so concentración na atmósfera va provocar la lliberación del gas dende l'océanu (y un aumentu del pH). Ye un mecanismu de tampón que templa los cambeos na concentración de dióxidu de carbonu producíos por factores esternos, como pueda ser el vulcanismu, l'aición humana, l'aumentu de quemes, etc.[19]

A una escala bien de más lenta, el ion carbonatu disueltu nel océanu acaba bastiando, acomuñáu con un catión de calciu, formando piedra caliar. Esta piedra caliar acaba incorporándose a la corteza terrestre, y al cabu del tiempu torna a l'atmósfera poles emisiones volcániques, en forma de CO2 una vegada más, dientro del ciclu xeoquímicu del carbonatu-silicatu. Otra posibilidá ye que remaneza a la superficie terrestre por procesos tectónicos.

La acidificación tien el so orixe, pos, nel rápidu tamponamiento del aumentu atmosféricu de CO2. A lo llargo de la historia de la Tierra, el ciclu xeoquímicu del carbonu permedió esta acidificación, pero actúa más amodo y nada puede faer pa moderar acidificaciones intenses provocaes por aumentos sópitos del dióxidu de carbonu nel aire.

El zarru de la circulación térmica

[editar | editar la fonte]

Especúlase que'l calentamientu global podría, vía cierre o amenorgamientu de la circulación térmica, provocar un enfriamientu alcontráu nel Atlánticu Norte y llevar al enfriamientu o menor calentamientu a esa rexón. Esto afectaría en particular a árees como Escandinavia y Gran Bretaña, que son calecíes pola corriente del Atlánticu Norte. Más significativamente, podría llevar a una situación oceánica de anoxia.

La posibilidá d'esti colapsu na circulación nun ye clara; hai ciertes pruebes pa la estabilidá de la corriente del Golfu y posible debilitamientu de la corriente del Atlánticu Norte. Sicasí, el grau de debilitamientu, y si va ser abondu pal zarru de la circulación, ta n'alderique inda. Sicasí nun s'atopó nengún enfriamientu nel norte d'Europa y los mares cercanos.

Impautu nos pueblos indíxenes

[editar | editar la fonte]

Los pueblos indíxenes van ser los primeres en sentise afeutaos pol cambéu climáticu, yá que la so sobrevivencia depende de los recursos naturales de la so redolada, y #cualquier cambéu, como por casu seques estremes, pueden amenaciar la so vida. Pol amenorgamientu de l'agua estos pueblos pierden el so terrén cultural y forma de vida por xeneraciones, onde múltiples cultures crearon formes sociales, culturales y artístiques en redol al ecosistema. causando un desplazamientu de pueblos indíxenes a ciudaes desenvueltes.[20]

Nun informe publicáu en 2009, la ONG Survival International denunciaba l'impautu de les midíes de mitigación del cambéu climáticu sobre los pueblos indíxenes, como los biocombustibles, la enerxía hidroeléctrica, el caltenimientu de los montes y la compensación de les emisiones de carbonu.[21] Según l'informe, felicidaes midíes faciliten a gobiernos y empreses violar los sos derechos y reclamar y esplotar les sos tierres.

[editar | editar la fonte]
  • Una verdá incómoda: El políticu d'Estaos Xuníos Al Gore trata la tema del cambéu climáticu, concretamente'l calentamientu global nesta película documental, basada nuna serie de conferencies que dio per tol mundu.
  • La última hora: L'actor estauxunidense Leonardo DiCaprio produz y narra esti documental que trata la tema de la crisis ambiental actual, y de cómo establecer soluciones pa salvar el planeta pa les futures xeneraciones.
  • La gran estafa del calentamientu global: Documental de Martin Durkin producíu pola cadena británica Channel 4 que cuestiona la influencia del home y el CO2 nel calentamientu global.[22] La obra recibió crítiques por dellos sectores como'l Ofcom (el regulador de los medios de comunicación británicos) por determinar que nun cumplió les regles d'imparcialidá y veracidá básiques.[23]
  • El día dempués de mañana: Amás del documental d'Al Gore, hai películes de ciencia ficción que marcaron un impautu na cultura popular sobre'l cambéu climáticu. Tal ye'l casu d'esti filme presentáu en 2004 so la direición de Roland Emmerich. Recibió crítiques de #dellos autores como Myles Allen pola so falta de rigor científico.[24]
  • Home ("Llar" n'español): ye un documental empobináu por Yann Arthus-Bertrand y estrenáu en 2009. La película ta dafechu compuesta por vistes aérees de diversos llugares alredor del mundu al pie de la voz d'un narrador. Amuesa la diversidá de la vida en La Tierra y cómo les actividaes humanes convirtiéronse nuna amenaza pal equilibriu ecolóxicu del planeta.

Información cinematográfica sobre'l cambéu climáticu

[editar | editar la fonte]
  • La era de la babayada (The Age of Stupid). Franny Armstrong, GB, 2009.
Amuesa una descarnada visión del desenvolvimientu de la humanidá nel contestu de la catástrofe global.
  • Algol: la traxedia del poder (Algol – Tragödie der Macht). Hans Werckmeister, Alemaña, 1920.
La película muda alemana analiza'l cultu al progresu carauterísticu de la modernidá como una de les causes fundamentales del cambéu climáticu.
  • Sobre l'agua (Über das Wasser). Udo Maurer, Austria/Luxemburgu, 2007.
Documental dedicáu a trés distintos llugares de la Tierra, sobre'l significáu esistencial del elementu agua pa la humanidá.
  • Recetes pal desastre (Recipes for disaster). John Webster, Finlandia, 2008.
Esmolecíu pola adicción de la nuesa civilización al petroleu y los sos catastróficos efeutos sobre'l cambéu climáticu, el cineasta convenció a la so familia de faer mientres un añu una dieta petrolífera”. Coles mires de amenorgar el so apurra a les emisiones de CO2, fixo grandes descubrimientos tresformándose nun home con una misión.
  • Wall-E'. Andrew Stanton, Walt Disney Pictures y Pixar Animation Studios. Estaos Xuníos, 2008. El mediu ambiente puede deteriorase y sufrir un cambéu climáticu si nun curiamos la naturaleza. Al traviés d'imáxenes y voces, práuticamente ensin diálogu, esta película motívanos a cavilgar que tenemos d'esmolecenos, venceyanos y ocupanos pel mediu ambiente.
  • 2012 (2012). Adrian Hemsley (Chiwetel Ejiofor) ye un xeólogu estauxunidense que visita al astrofísicu indiu Satnam Tsurutani (Jimi Mistry) y afaya que los neutrinos d'una enorme erupción solar mutaron y causen que la temperatura de la corteza terrestre aumente.
  • La hora 11 (The 11th hour). Leonardo Di Caprio, Warner Independet Picture. Estaos Xuníos, 2007. Describe'l momentu precisu en que ye posible camudar la crisis ecolóxica actual, #centrar en fenómenos como la seca, la fame, los llenes o l'agua acedo, dalgunes de les consecuencies que sufre'l planeta pola mor del cambéu climáticu. Presenta soluciones práutiques p'ayudar a camudar la situación actual ya inclusive restaurar los ecosistemes del nuesu planeta.
  • La Era de Xelu 4(ICE AGE Continental drift) The Century Fox. Esta película amuésanos un exemplu de como ye que se desenvolvió'l cambéu climáticu nel nuesu planeta al traviés de distintes etapes, esto solo fai referencia al cambéu climáticu natural que se deriva por factores como, la llatitú , altitú, temperatura atmosférico, presión atmosférica, mugor y precipitaciones. Lo que nos dexa ver que'l nuesu planeta por naturaleza va sufrir cambeos constantes na so redolada, d'hai la importancia de curialo yá que si a estos cambeos sumámoslu los factores humanos como contaminación, l'agua acedo, y el calentamientu global, xenérense cambeos que llograr alteriar en gran manera'l nuesu ecosistema.

Lliteratura

[editar | editar la fonte]
  • Estáu de mieu: Novela tecno-thriller de Michael Crichton que'l so filo conductor ye'l cambéu climáticu como arma política. Recibió crítiques de #dellos autores como Myles Allen pola so falta de rigor científico.[25]

Ver tamién

[editar | editar la fonte]
  • Llista de ciudaes próximes al nivel del mar
  • Grupu Intergubernamental d'Espertos sobre'l Cambéu Climáticu
  • Guerra climática
  • Fenómenu meteorolóxicu estremu
  • Escurecimientu global

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. «Venus se parecía mucho a la Tierra.» 14 de xunetu de 2009. Qué. Consultáu'l 29 de xunetu de 2009.
  2. America's Climate Choices: Panel on Advancing the Science of Climate Change; National Research Council (2010). Advancing the Science of Climate Change. Washington, D.C.: The National Academies Press. ISBN 0-309-14588-0. «(p1) ... there is a strong, credible body of evidence, based on multiple lines of research, documenting that climate is changing and that these changes are in large part caused by human activities. While much remains to be learned, the core phenomenon, scientific questions, and hypotheses have been examined thoroughly and have stood firm in the face of serious scientific debate and careful evaluation of alternative explanations. * * * (páxs. 21-22) Some scientific conclusions or theories have been so thoroughly examined and tested, and supported by so many independent observations and results, that their likelihood of subsequently being found to be wrong is vanishingly small. Such conclusions and theories are then regarded as settled facts. This is the case for the conclusions that the Earth system is warming and that much of this warming is very likely due to human activities.»America's Climate Choices: Panel on Advancing the Science of Climate Change; National Research Council (2010). Advancing the Science of Climate Change. Washington, D.C.: The National Academies Press. ISBN 0-309-14588-0. «(p1) ... there is a strong, credible body of evidence, based on multiple lines of research, documenting that climate is changing and that these changes are in large part caused by human activities. While much remains to be learned, the core phenomenon, scientific questions, and hypotheses have been examined thoroughly and have stood firm in the face of serious scientific debate and careful evaluation of alternative explanations. * * * (páxs. 21-22) Some scientific conclusions or theories have been so thoroughly examined and tested, and supported by so many independent observations and results, that their likelihood of subsequently being found to be wrong is vanishingly small. Such conclusions and theories are then regarded as settled facts. This is the case for the conclusions that the Earth system is warming and that much of this warming is very likely due to human activities.»
  3. [1]
  4. «Glossary – Climate Change». Education Center – Arctic Climatology and Meteorology. NSIDC National Snow and Ice Data Center. Archiváu dende l'orixinal, el 2010-01-18.; Glossary Archiváu 2018-03-07 en Wayback Machine, in IPCC TAR WG1 2001.
  5. «The United Nations Framework Convention on Climate Change» (21 de marzu de 1994). «Climate change means a change of climate which is attributed direutly or indirectly to human activity that alters the composition of the global atmosphere and which is in addition to natural climate variability observed over comparable time periods.»
  6. «What's in a Name? Global Warming vs. Climate Change». NASA. Archiváu dende l'orixinal, el 2010-08-09. Consultáu'l 23 de xunetu de 2011.
  7. Naciones Unidas. «Convención Marco de las Naciones Unidas sobre el Cambio Climático». Consultáu'l 10 de marzu de 2016.
  8. Santiago Hernández de Córdova, Cecilia Valdés Canales (Junio-2009). «Contra el Cambio Climático». Consultáu'l 10 de marzu de 2016.
  9. Kintisch, Eli (24 de febreru de 2006). «EvangScientists Reach Common Ground on Climate Change» (n'inglés). Science (AAAS) 311 (5764). doi:10.1126/science.311.5764.1082a. ISSN 0028-0836. http://www.sciencemag.org/cgi/reprint/311/5764/1082a.pdf. Consultáu'l 6 de xunetu de 2009. 
  10. «Desaparición de los cirros: el calentamiento podría adelgazar las nubes que atrapan el calor.» Archiváu 2009-06-07 en Wayback Machine RAM, Revista del Aficionado a la Meteorología. Consultáu'l 29 de xunetu de 2009.
  11. IPCC, 2007a Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change.
  12. IPCC, 2007b: Climate Change 2007: Adaptation, and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change.
  13. ARAKAWA, A. y W. H. Schubert, 1974: «Interaction of a cumulus cloud ensemble with the large scale environment (part I)», en J. Atmos. Sci., nᵘ 31, páxs. 674-701.(en inglés)
  14. LORENZ, E. (1963): «Deterministic nonperiodic flow», en J. Atmos. Sci., nᵘ 20, páxs. 130-141.
  15. Trends in Atmospheric Carbon Dioxide, Up-to-date weekly average CO2 at Mauna Loa. Earth System Research Laboratory. Consultáu'l 21 de marzu de 2015
  16. Open.ac.uk/Earth-Sciences
  17. «L'agua jaquea a las ciudades y sus hombres». Margarita Gascon (15 d'abril de 2013). Consultáu'l 15 d'abril de 2013.
  18. «Aumenta cuatro veces el costu económico por los desastres naturales». Archiváu dende l'orixinal, el 2013-11-21. Consultáu'l 21 de payares de 2013.
  19. Jaramillo, Víctor J.. «El ciclo global del carbono». Méxicu: Instituto Nacional de Ecología. Consultáu'l 1 d'agostu de 2009.
  20. [2]
  21. Informe de Survival International sobre los impautos en los pueblos indígenas
  22. Channel 4. «The Great Global Warming Swindle from Channel4.com» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 4 de mayu de 2009. Consultáu'l 12 de xunetu de 2009. «A film that challenges the commonly-held view that mankind is responsible for global warming and argues it may be all down to the effect of the sun's radiation.»
  23. PÚBLICO (21 de xunetu de 2008 20:35). «El timo de 'El gran timo del calentamiento global'». Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'abril de 2009. Consultáu'l 12 de xunetu de 2009. «El regulador de los medios de comunicación británicos ha determinado que el documental no fue objetivo ni imparcial.»
  24. Allen, Myles (27 de mayu de 2004). «Film: Making heavy weather» (n'inglés). Nature (McMillan) 429 (6990). doi:10.1038/429347a. ISSN 0028-0836. http://www.nature.com/nature/journal/v429/n6990/full/429347a.html. Consultáu'l 6 de xunetu de 2009. 
  25. Allen, Myles (20 de xineru de 2005). «A novel view of global warming» (n'inglés). Nature (McMillan) 433 (7023):  p. 198. doi:10.1038/433198a. ISSN 0028-0836. http://www.nature.com/nature/journal/v433/n7023/full/433198a.html. Consultáu'l 6 de xunetu de 2009. 

Bibliografía

[editar | editar la fonte]

Bibliografía complementaria

[editar | editar la fonte]

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]