D Tang-Dünastii

D Tang-Dünastii (chin. 唐朝, táng cháo) isch e chinesischi Kaiserdünastii gsi, wo vo 618 bis 907 an dr Macht gsi isch. Si isch noch dr Sui-Dünastii choo. Noch iire isch d Zit vo de fümf Dünastie aabroche. D Tang-Dünastii isch vom Wu Zetian sinere Zhou-Dünastii (chin. 武周, Wǔ Zhōu, 690–705) underbroche worde. D Zit vo de Tang-Kaiser gältet in dr historische Forschig as e Höhepunkt in dr chinesische Gschicht.

D Dünastii isch vom chinesische General Li Yuan gründet worde, wo 617 Chang'an erooberet het. Er het as Kaiser Gaozu ghäisse het 626 zugunste vo sim Soon Li Shimin müesse abdanke. D het dr Naame Taizong aagnoo und 626/30 d Osttürke besigt, und d Tang häi iiri Macht dr Siidestrooss nooch afo erwitere. Viili Fremdi si denn ins Land choo und häi d Stadtkultur afo brääge. Dr Kalif Uthman het e Gsandschaft gschiggt und 643 Byzanz en anderi.

Chang’an (hüte Xi’an, öbbe 1 Million Iiwooner) isch d Hauptstadt vo China worde.

D Verwaltig under de Tang het bestande us

• dr Kaiserlige Kanzlei (門下省 ménxià shěng): Si het dr Kaiser bi Audiänze und Zeremonie understützt, und und Bricht und Memorande für en gsammlet.
• s Kaiserlige Sekretariat (chin. 中書省, zhōngshū shěng): Es het d Erlass vom Kaiser bearbäitet und zämmen mit dr Kaiserlige Kanzlei d Politik kontrolliert.
• d Staatskanzlei (尚書省 shàngshū shěng): Si het us de klassische säggs Ministerie bestande (Beamti, Finanze, Rite, Armee, Justiz und Öffentligi Arbäite), isch die grössti Regierigsabdäilig gsi und isch vo zwäi Bresidänte gläitet worde.
• dr Staatsroot: im Allgemäine isch er mit de Schef vo dr Staatskanzlei bsetzt gsi.
• Zuesätzligi Amtsstelle mit begränzte Funkzioone: s Zensorat (御史台 yùshǐtái) wo seet wichdig worde isch, wil es die Beamte politisch/moralisch überwacht het.

D Beamteschaft isch in nüün Rangklasse iidäilt gsi, die staatlige Beamtebrüefige in Gschicht, konfuzianische Klassiker, Lyrik und Verwaltigsaspäkt si wider iigfüert worde; aber die Aadlige häi au witerhii die höggste Böste bsetzt. D Stroofgsetz si äifacher und milder worde und mä het s Schuelwääse gförderet.

D Kaisere Wu Zhao het woorschinlig iire Maa umbrocht und iire erste Soon ermordet und zwäi anderi Söön iigsperrt. 690 het si dr Kaiserditel aagnoo, het vili Mord lo usfüere, het mit Beamtebrüefige nöiji Lüt in d Verwaltig brocht, zum d Macht vo dr alte Elite z bräche, isch aber schliesslig gstürzt worde.

Under em Kaiser Xuanzong (reg. 713–756) het für China zerst e Goldigs Zitalter aagfange, wo Friide gherrscht het und d Kultur und d Gleersamkäit ufblüit si. Dr Kaiser het denn aber d Staatsgschäft em Li Linfu, em Yang Guozhong und ere Nääbefrau, dr Yang Guifei, überloo. Es het die ganz Zit Chrieg dr Siidestrooss nooch ge, d Stüüre häi müesse uufedoo wärde, und d Verwaltig isch paralysiert gsi. S Milidäär het mee und mee Macht überchoo und het au die zivili Verwaltig übernoo.

Dr An Lushan het e Machtkampf gege dr nöi erst Minister Yang Guozhong am Hoof verloore und en Ufstand aazeddlet, het 755/56 Luoyang und Chang’an erooberet, und isch denn ermordet worde. Dr Kaiser Xuanzong († 762) isch uf Chengdu gflüchdet und het abdankt. Si Soon Suzong (reg. 756–762) het d Hauptstedt 757 mit Hilf vo de Uigure zruggerooberet, aber dr Ufstand isch witergange. 36 Millione Lüt sige ums Lääbe choo, fast drei Viertel vo dr Bevölkerig denn, aber öb s woor isch, isch nid sicher. D Kaiser si vo denn aa schwach bliibe und d Tang-Dünastii isch noch em Ufstand vom Huang Chao 876–884 undergange.

• Charles Benn: China's Golden Age. Everyday Life in the Tang Dynasty. Oxford University Press, New York/NY 2004, ISBN 0-19-517665-0.
• Peter K. Bol: “This Culture of Ours.” Intellectual Transitions in T'ang and Sung China. Stanford University Press, Stanford/CA 1992, ISBN 0-8047-1920-9.
• Otto Franke: Geschichte des chinesischen Reiches. Band 2. De Gruyter, Berlin/Leipzig 1936.
• Charles Hartmann: Han Yü and the T'ang Search for Unity. Princeton University Press, Princeton/NJ 1986.
• Dieter Kuhn (Hrsg.): Chinas Goldenes Zeitalter. Die Tang-Dynastie (618–907 n. Chr.) und das kulturelle Erbe der Seidenstraße. Edition Braus, Heidelberg 1993, ISBN 3-89466-069-4.
• Colin Mackerras: The Uighur Empire according to the T'ang dynastic Histories. A Study in Sino-Uighur Relations 744-840. Canberra 1972
• David McMullen: State and Scholars in T'ang China. Cambridge University Press, Cambridge 1988, ISBN 0-521-32991-4.
• Stephen Owen: The Great Age of Chinese Poetry. The High T'ang. Yale University Press, New Haven 1981, ISBN 0-300-02367-7.
• Denis C. Twitchett: Financial Administration under the T'ang Dynasty. 2. Auflage. Cambridge University Press, Cambridge 1970, ISBN 0-521-07823-7.
• Denis C. Twitchett: The Writing of Official History under the T'ang. Cambridge University Press, Cambridge 1992, ISBN 0-521-41348-6.
• Denis C. Twitchett, John K. Fairbank (Hrsg.): The Cambridge History of China, Vol. 3. Sui and T'ang China, 589–906. Cambridge University Press, Cambridge 1979, ISBN 0-521-21446-7.
• Arthur F. Wright, Denis C. Twitchett (Hrsg.): Perspectives on the T'ang. Yale University Press, New Haven 1973, ISBN 0-300-02674-9.
• Howard Wechsler: Offerings of Jade and Silk. Ritual and Symbol in the Legitimation of the T'ang Dynasty. Yale University Press, New Haven 1985, ISBN 0-300-03191-2.
• Stanley Weinstein: Buddhism under the T'ang. Cambridge University Press, Cambridge 1987, ISBN 0-521-25585-6.

 Commons: Tang-Dynastie – Sammlig vo Multimediadateie

• Teggst über d Tang-Dünastii 1
• Ostasiesite (änglisch)

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Tang-Dynastie“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.