Aristoteles

Dr Aristoteles (altgriech. Ἀριστoτέλης, Aristotélēs), 384–322 vor dr Ziitwändi, isch eine vo de bekanntischte und iiflussriichschte europäische Philosophe gsi. Er het vili wüsseschaftligi Diszipline entweder selber begründet oder doch schdark beiiflusst, under ihne d Wüsseschaftstheorii, d Logik, d Biologii, d Physik, d Ethik, d Dichtigstheorii und d Schtaatslehr. Us siiner Philosophii het sich dr Aristotelismus entwicklet. Siini physikalische Theorie si am Afang vo dr Neuziit es grosses Hindernis gsi in dr Entwicklig vo dr moderne Physik. In dr Logik isch er mit siinere Syllogistik bis in s 19. Johrhundert wichtig gsi.

Dr Aristoteles isch 384 vor dr Ziitewändi z Stageira (Stagira) uf dr Halbinsle Chalkidike uf d Wält cho. Wäge däm het men em dr Biiname dr Stagirit gä. Won er 17 gsi isch, isch er uf d Akademii vom Plato z Athen cho. Im Johr 347, wo dr Plato gschdorben isch, isch dr Aristoteles vo Athen furt. 343/2 het er em Sohn vom mazedonische König Philipp II., em Alexander, wo denn driizäh gsi isch, z Mieza Unterricht gä. 334 isch er uf Athen zrugggange. Er het si eigeni Schuel, s Lykeion, ufgmacht. Nach ihre Wandelgäng, de peripatoi, het män erä au die peripatetisch Schuel gsait. Nach em Dod vom Alexander em Groosse het s politischi Schbannige z Athen gä, und dr Aristoteles het müesse d Schdadt verlo. Er isch uf Chalkis uf dr Insle Euboia gange, won er im Johr 322 gschdorben isch.

Siini wichtiggschde Wärk si in dr Dabälle undenoch zsämmegfasst: