Rooi Terreur

Die Rooi Terreur (Russies: красный террор, krasniij terror) verwys na die moorde, marteling en onderdrukking van burgerlikes en krygsgevangenes deur die Bolsjewistiese kommuniste tydens die Russiese Rewolusie en die Russiese Burgeroorlog. Skattings van die aantal sterftes wat deur die Rooi Terreur veroorsaak is, wissel van 50 000^[1] tot een en 'n half miljoen.^[2] Die Wittes het soortgelyke dade gepleeg, wat bekend staan as die Russiese Wit Terreur.

Onmiddellik na die Oktober-rewolusie het Wladimir Lenin geglo dat geweld teen die teenstanders van die Bolsjewiste gebruik moet word. Op 26 Oktober 1917 het Lev Kamenev voorgestel om die doodstraf af te skaf. Volgens Leon Trotsky het Lenin gesê: “Watter nonsens! Hoe kan jy 'n rewolusie voltooi sonder teregstellingsgroepe? So hoe is jy veronderstel om van jou vyande ontslae te raak? Deur hulle te ontwapen? Watter ander middele van onderdrukking is daar nou? Gevangenisse? Wat help dit tydens 'n burgeroorlog? "^[3]

In Desember 1917 het Lenin die artikel gepubliseer "Hoe om kompetisie te organiseer?" wat gesê het: “Op een plek sal die rykes, die skelms, die werkers wat nie wil werk nie, in die tronk beland. (...) Op 'n ander plek sal hulle gedwing word om die latrines skoon te maak. Maar elders sal hulle ná hul tronkstraf ’n geel merk kry, sodat almal weet hulle is skadelik en hulle kan dophou. Maar elders kan een uit tien leeglêers geskiet word.”^[4][5] Op 7 Desember is die Tsjeka gestig met Feliks Dzerzjinski as leier, wat ten tyde van sy stigting gesê het: “Moenie dink dat ek mik nie vir revolusionêre geregtigheid nie. Ons het nie nou geregtigheid nodig nie.”^[6]

Die Voorlopige Regering het die verkiesings van die Russiese Grondwetgewende Vergadering vir November 1917 geskeduleer. Teen Lenin se wense het die kommunistiese regering besluit om met die verkiesings voort te gaan. Die Bolsjewiste het 24% van die stemme gekry.^[6] Die liberale Grondwetlike Demokratiese Party is verbied. Tientalle liberale is gearresteer, insluitend verkose parlementslede. Kort daarna is leiers van die Sosiale Revolusionêre en Mensjewiste ook gearresteer. Later is lede van die Boere-Sowjet in die tronk gegooi. Dit het gelei tot 'n tekort aan selle en so het die Bolsjewiste diewe vrygelaat. Op 5 Januarie 1918 (ou styl) is die Grondwetgewende Vergadering geopen. Na raming het 50 000 betogers opgedaag om die Grondwetgewende Vergadering te ondersteun. Toe die betogers Litejny Prospekt genader het, is hulle vanaf die dakke deur Bolsjewiste geskiet. Meer as tien mense is dood. Dit was die eerste keer sedert die Februarie-rewolusie dat regeringsmagte op 'n ongewapende skare geskiet het. Die Grondwetgewende Vergadering is die volgende dag deur die kommuniste ontbind.^[6] Twee liberale leiers (Andrey Shingaryov en Fiodor Kokoshkin) is 'n dag later vermoor. Hulle het in die tronk siek geword en is na 'n hospitaal geneem waar hulle vermoor is. Die Bolsjewistiese direkteur van die hospitaal het die moord verdedig deur te beweer dat daar nou "twee minder bourgeois-monde is om te voed."^[6]

In Februarie 1918 publiseer Lenin die dekreet "Die Sosialistiese Vaderland is in gevaar", wat bepaal dat vyandelike agente, winsbejaers, plunderaars, vandale, oproeriges en spioene ter plaatse geskiet moes word. Sonder verhore en bewyse-insameling kan 'n mens tereggestel word. Bataljons burgerlikes moes georganiseer word om loopgrawe te grawe en diegene wat dit teëgestaan het, moes geskiet word.^[6][7] Die dekreet het gelei tot kritiek van die koalisievennoot Linkse Sosiale Revolusionêre Party. Volgens die linkse Sosialisties-Revolusionêre Volkskommissaris van Justisie Isaac Steinberg het hy self woedend na Lenin gegaan nadat hy die dekreet gelees het. Steinberg het teen die dekreet geprotesteer en aan Lenin gesê: “Waarvoor het ons dan 'n Kommissariaat van Justisie nodig? Kom ons noem dit dan maar eerlik die “Kommissariaat van Maatskaplike Uitwissing” en mors nie meer woorde daarop nie!” Volgens Steinberg het Lenin geantwoord: “Ja, dit is eintlik presies wat ons moet doen – net ons kan dit nie erken nie.”^[8]

Lenin het die slagspreuk "Plunder die Plunderaars" bekendgestel waarin die bevolking opgeroep is om die "bourgeoisie" aan te val en te beroof. In Taganrog is vyftig liberale lewendig in 'n staaloond gegooi.^[6] In Yevpatoria is matrose deur die Bolsjewistiese owerhede vrye teuels gegee om te plunder. Sowat 800 mense is in drie dae vermoor. Sulke vorme van geweld en plundering het ook in Maart en April 1918 in Jalta, Feodosija en Sewastopol voorgekom.^[6] Die monnike van Olonets is gearresteer en later deur die Tsjeka tereggestel.^[6] Die Bolsjewiste het 'n aparte belasting op ryk burgers gehef en gyselaars is geneem as betaling nie gemaak is nie. Nadat al hoe meer voormalige ryk mense se geld opgeraak het, is gyselaars al hoe meer tereggestel.^[6] Mense het ander vir hul eie gewin beskuldig. Byvoorbeeld, baie mense wat geld aan ander geleen het, is deur die leners beskuldig om van skuld ontslae te raak. Die Penza-departement van justisie het byvoorbeeld gekla dat die tronke “vol onskuldige mense is wat deur die Tsjeka gearresteer is op grond van een of ander valse beskuldiging van iemand anders.”^[6]

Op 9 Mei 1918 het troepe in Kolpino op betogende werkers geskiet, wat tot tien sterftes gelei het. Op dieselfde dag is ongeveer vyftien mense by 'n fabriek naby Jekaterinburg doodgeskiet na 'n betoging teen magsmisbruik deur Bolsjewistiese amptenare, en 'n dag later is veertien gearresteerde werkers doodgeskiet. Die moorde het gelei tot stakings by verskeie fabrieke.^[9] In die Moskou-sirkus was daar die nar Bim-Bom, wat grappies oor die Bolsjewiste gemaak het. Tydens 'n optrede het Tsjeka -polisiebeamptes die sirkus bestorm om die nar te arresteer. Die nar het probeer vlug en is deur die Tjeka-polisiebeamptes in die rug geskiet. Honderde mense het by die nar se begrafnis opgedaag, wat in 'n betoging ontaard het.^[10] Van Desember 1917 tot Julie 1918 is 884 berigte van kommunistiese teregstellings in die pers gemaak.^[10]

Op 17 Julie 1918 is die voormalige Tsaar en sy gesin deur die kommuniste vermoor. Nikolaas Romanof se vyf kinders het tussen 13 en 22 jaar oud gewissel. Die gesin se vier bediendes is ook vermoor. Slegs die teregstelling van Nikolaas Romanof is in Bolsjewistiese koerante genoem.^[10]

In 'n telegram van 11 Augustus 1918 aan kommuniste in Penza, beveel Lenin persoonlik die ophang van nie minder nie as 100 mense. In die telegram skryf Lenin: “Hang (en maak seker dat die ophanging plaasvind ten aanskoue van die mense) nie minder nie as honderd beroemde koelakke, ryk mans, bloedsuiers (...) Doen dit op so 'n manier dat honderde kilometers in die mense rondom sien, bewe, weet, skreeu: hulle wurg hulle, en hulle sal hulle doodwurg, daardie bloedsuiende kulakke.”^[11][12]

Die amptelike veldtog genaamd Rooi Terreur het begin as 'n vergelding vir die sluipmoord op Tsjeka-leier Mosei Uritsky op 17 Augustus 1918 en die mislukte sluipmoordpoging op Lenin op 30 Augustus 1918 deur Fanny Kaplan. Die kommunistiese regering het vyfhonderd lede van die "bourgeoisie" onmiddellik na die sluipmoordaanval op Uritsky tereggestel.^[13] Die Krasnaya Gazetta het op 1 September gepubliseer: “Ons sal ons vyande genadeloos hanteer. Ons sal hulle by die honderde doodmaak. Of laat daar duisende van hulle wees, laat hulle verdrink in hul eie bloed. Laat riviere van bourgeois bloed vloei in vergelding vir die bloed van Lenin en Uritsky – of meer bloed, soveel as moontlik.”^[14]

Die eerste amptelike aankondiging van die Rooi Terreur is in die Izvestia gepubliseer. Op 5 September 1918 is die "Besluit oor Rooi Terreur" uitgevaardig.^[15] Die kommunistiese regering het beveel dat Sosialistiese Revolusionêres in hegtenis geneem moet word en dat mense as gyselaar vermoor moet word in weerwraak vir aanvalle op Bolsjewiste.^[10] Tydens sy herstelperiode het Lenin opdrag gegee om 'n veldtog van terreur te begin.^[15][16] Martin Latsis, Oekraïense Tjeka-leier, het sy medewerkers die volgende instruksies via die "Rooi Terreur"-koerant gegee: "Moenie na bewyse soek dat die beskuldigde enigiets teen die Sowjets gedoen of gesê het nie. Vra hom eers aan watter klas hy behoort, wat sy sosiale agtergrond is, sy opleiding en sy beroep. Dit is die vrae wat die lot van die beskuldigde moet verseël. Dit is die ware betekenis van die Rooi Terreur.”^[17] Die kommunis Grigory Zinoviev het in September 1918 beweer dat die Bolsjewiste steun van ongeveer 90 miljoen van Rusland se 100 miljoen inwoners moes kry en dat die res uitgeroei moes word.^[18]

Volgens Tsjeka-dokumente is meer as 800 mense in September 1918 in Petrograd tereggestel, hoewel daar moontlik 1 300 teregstellings in Petrograd gedurende hierdie tydperk was.^[15] Onder leiding van Nikolai Boelganin is 141 gyselaars tereggestel in Nizjni Nowgorod ná 31 Augustus 1918. In Vyatka, in een week, 23 voormalige polisiebeamptes, 154 "teenrevolusionêres", 8 monargiste, 28 liberale, 186 weermagoffisiere en 186 weermagoffisiere sosialiste wat lede van die SRP of die Mensjewistiese party was tereggestel. Die Tsjeka van Ivanovo Voznesensk het berig dat hulle 181 gyselaars geneem het, 25 mense tereggestel het en meer as 1 000 mense in konsentrasiekampe geplaas het tydens die amptelike veldtog. Die Tsjeka van die dorpie Sebezh het die teregstelling van 17 kleinboere aangemeld. Die Tsjeka van die stad Tver het 130 gyselaars en 39 teregstellings aangemeld en die Tsjeka van Perm het 50 teregstellings aangemeld. Die Tsjeka-koerant van Tsaritsyn-oblast het die teregstelling van 103 mense in die week van 3 tot 10 September berig. Ander provinsiale koerante het duisende arrestasies en teregstellings in die herfs van 1918 berig.^[15]

Op 15 Oktober 1918, aan die amptelike einde van die veldtog, het Tsjeka-leier Gleb Bokii beweer dat 800 mense in Petrograd vermoor is, terwyl 6 229 mense gearresteer is.^[16] In die amptelike pers, o.a. die weekblad van die Tsjeka, het gesê dat tussen 10 000 en 15 000 mense in twee maande tereggestel is.^[15]

Deel van oorlogskommunisme was die konfiskering van graan van die boere. Die voedselrekwisisiebrigades het baie geweld gepleeg. In uiterste gevalle het hierdie brigades die magsorgane geword vir kommuniste wat soos grondeienaars gedra het, soos Margolin en Cheremuchin, wat verkragtings en moorde goedgekeur het. In Tambov moes boere self graan in 'n ander provinsie (oblast) koop om Margolin te betaal.^[19]

Trotsky het militêre diensplig ingestel om genoeg soldate te bekom. In 1918 het meer as 1 miljoen soldate van die Rooi Leër verlaat.^[20] Teen 1919 het ongeveer 2 miljoen soldate amptelik van die Rooi Leër verlaat.^[20] In 1921 was daar ongeveer 4 miljoen drosters van die Rooi Leër.^[20] Kommunistiese geweld teen boere tydens die onteiening van perde; beslagleggings van voedsel en insameling van dienspligtiges het tot boereopstande gelei. Die kommuniste het strafekspedisies teen die plaasdorpies gestuur. Gyselaars is geneem en dorpshoofde is doodgeskiet en 'n aantal dorpe is heeltemal deur die kommuniste afgebrand.^[20] Die Bolsjewistiese kommissaris van Tula het honderde kleinboere sonder verhoor laat skiet.^[20] In September 1918 is 48 735 drosters en 7 325 bandiete in twaalf provinsies gearresteer, met 1 826 mense wat op die plek geskiet is, terwyl 2 230 mense later tereggestel is. In 1919 is ongeveer 'n halfmiljoen drosters deur die Bolsjewiste gearresteer en in 1920 ongeveer 800 000, van wie duisende tereggestel is. Familielede van drosters is gyselaar geneem om drosters te dwing om te veg.^[21]

Lenin se dekreet van 15 Februarie 1919 het 'n beroep op plaaslike Tsjeka-agente gedoen om gyselaars uit die kleinboere te neem in streke waar die spoorweë nog nie in die verlangde mate van sneeu skoongemaak is nie, met die gyselaars om doodgemaak te word as die spoorweë nie bevredigend skoongemaak word nie.^[21] Lenin het in 1920 verklaar dat dit net was om enigiemand te skiet wat die belange van homself of sy dorpie bo die res stel.^[22]

Tydens die onderdrukking van die Tambov-opstand het die kommuniste gifgas gebruik. Konsentrasiekampe is gevestig waar ongeveer 50 000 burgerlikes gyselaar gehou is, insluitend duisende kinders. Hele dorpe is in kampe geplaas of doodgeskiet of na die Arktiese Sirkel gedeporteer. Ongeveer 15 000 mans is doodgeskiet ná arrestasie en sonder enige vorm van geregtelike proses.^[23] Die kommuniste het ook 'n amnestie belowe aan diegene wat hulself oorgegee het. Ongeveer 6 000 opstandelinge wat gehoor gegee het, is doodgeskiet of in die tronk gegooi.^[24] Die onderdrukking van die Tambov-opstand van 1920 en 1921 het daartoe gelei dat ongeveer 100 000 kleinboere in ballingskap aangehou of gedeporteer is.^[25] Konsentrasiekampe is opgerig, wat 'n geskatte 70 000 mense in September 1921 opgesluit het, hierdie syfer sluit nie gevangenes in opstandige provinsies soos Tambov in nie. Swak toestande in hierdie kampe het tot hoë sterftesyfers gelei.^[26]

In die herfs van 1918 is meer as honderd stakers sonder enige vorm van geregtelike proses doodgeskiet.^[21] Op 16 Maart 1919 is die Putilov-fabriek deur die Tsjeka bestorm. Meer as 900 stakers is gearresteer, waarvan ongeveer 200 mense sonder verhoor tereggestel is. Verskeie stakings het in die lente van 1919 plaasgevind. Hierdie stakings het eise soos gelyke voedselrantsoene ingesluit; afskaffing van voorregte vir Bolsjewiste; vryheid van die pers en vrye verkiesings van die Sowjets. Die Tsjeka het die stakings onderdruk deur arrestasies en teregstellings.^[21]

In Astrachan is stakers en Rooi Leër-soldate wat 'n staking ondersteun het, in drywende tronke gelaai en by honderde met swaar klippe om hul nek in die Wolga gegooi. Op 12, 13 en 14 Maart 1919 het tussen 2 000 en 4 000 mense in die stad gesterf deur verdrinking of teregstelling per koeël. Die moorde is gelei deur Sergei Kirof. Na hierdie tydperk is nog 600 tot 1 000 burgerlikes tussen Maart 1919 en 1922 in Astrachan vermoor.^[21] Lenin se sienings oor die hantering van stakers kan geïllustreer word deur Lenin se telegram van 29 Januarie 1920 wat aan Vladimir Smirnof gestuur is oor sy hantering van stakings in die Oeral, waarin Lenin sy verbasing uitgespreek het dat Smirnof nie op groot skaal stakers gefusilleer het nie.^[21]

In Charkif is tussen Februarie 1919 en Junie 1919 tussen 2 000 en 3 000 mense tereggestel, en nog 1 000 tot 2 000 mense is tereggestel toe Charkif in Desember 1919 deur die Bolsjewiste herower is.^[21] In Rostof aan die Don is ongeveer duisend mense vermoor in Januarie 1920. In Odesa is ongeveer 2 200 mense tussen Mei en Augustus 1919 tereggestel en tussen Februarie 1920 en Februarie 1921 is tussen 1 500 en 3 000 mense deur die Bolsjewiste tereggestel. Ten minste 3 000 mense is in die tydperk van Februarie 1919 tot Julie 1919 in Kiëf tereggestel.^[21] Toe Kiëf amper deur die Witbeweging magte herower is, het die kommuniste in Kiëf meer as 1 800 mense vermoor tussen 22 en 28 Augustus 1919. Dieselfde het in Yekaterinodar gebeur waar die Tsjeka tussen 17 en 19 Augustus sowat 1 600 mense vermoor het. Ten minste 3 000 mense is tussen Augustus 1920 en Februarie 1921 in Yekaterinodar tereggestel.^[21] In Armavir is tussen 2 000 en 3 000 summier tereggestel in Augustus tot Oktober 1920.^[21]

Die meeste teregstellings het plaasgevind ná die vlug van Pjotr Wrangel se Wit troepe. In Sewastopol is honderde hawewerkers op 26 November 1920 doodgeskiet omdat hulle gehelp het met die ontruiming van die Witbeweging-ondersteuners.^[21] In die Krim is 'n totaal van ongeveer 50 000 krygsgevangenes en burgerlikes sonder verhoor met Lenin se toestemming tereggestel ná die ontruiming van Wrangel aan die einde van 1920. Baie het oorgegee nadat hulle 'n amnestie by oorgawe belowe is.^[27]

Op 18 Maart 1921 het die Kronstadt-opstandelinge oorgegee en daardie nag is 500 gevangenes in opdrag van Zinovjef doodgeskiet. Oor die volgende maande is nog 2 000 gevangenes sonder verhoor tereggestel, terwyl talle ander na die konsentrasiekampe op die Solovetsky-eilande gestuur is. Sowat 8 000 opstandelinge het daarin geslaag om na Finland te vlug, maar hulle is daar gevange gehou. Baie is later terug na Rusland gelok met die belofte van amnestie, net om met hul terugkeer na 'n konsentrasiekamp geskiet te word.^[28]

Tussen 1921 en 1925 is ongeveer 800 sinagoges deur die kommuniste gesluit.^[29] In April 1921 is die eerste sinagoges in Vitebsk gesluit. Die plaaslike Joodse gelowiges het teen die sluiting geprotesteer deur die geboue te beset en daar gebedsdienste te hou. Gevolglik is die sinagoges deur die kommuniste aangeval en dosyne godsdienstige Jode is vermoor.^[29] In Februarie 1922 is 'n dekreet deur die kommunistiese regering uitgevaardig wat die konfiskering van alle waardevolle items van die kerke beveel het. Ongeveer 7 100 geestelikes is in die beslagleggings dood, maar boere en werkers wat kerke verdedig, is ook dood. Lenin het 'n nota opgestel wat sê: "Hoe meer lede van die reaksionêre bourgeoisie en geestelikes ons kan skiet, hoe beter."^[29]

Aan die einde van 1922 is 92 Tolstoja-pasifiste doodgeskiet omdat hulle geweier het om by die weermag aan te sluit.^[30] Onder leiding van Lawrenti Beria is 12 578 mense in Georgië doodgeskiet ná arrestasie tussen 29 Augustus en 5 September 1924.^[31]

Die Kosakke het baie gely tydens die Rooi Terreur as gevolg van die de-"Kosakisasie"-veldtog. Meer as 8 000 Kosakke is tussen middel Februarie 1919 en middel Maart 1919 vermoor.^[21][32] Die Tsjeka in Pyatigorsk het 'n dag van Rooi Terreur georganiseer en 300 mense op een dag doodgemaak. Om by die getal driehonderd uit te kom, is besluit om ook mense wat in die hospitaal was dood te maak.^[33] In totaal is tussen 300 000 en 500 000 Kosakke in 1919 en 1920 vermoor of gedeporteer.^[33] In Junie 1919 het Lenin beweer dat die buitensporighede te wyte was aan onvolwasse entoesiasme van plaaslike amptenare, maar die Orgburo het 'n geruime tyd van die moorde geweet.^[34]

In 1921 het die Tjeka ongeveer 200 000 lede gehad. Hierdie Tsjeka-afdelings het die konsentrasiekampe beman, op kos beslag gelê en opstande deur werkers en kleinboere onderdruk. Muitery in die Rooi Leër is ook deur die Tsjeka gestraf. Drosters is gestraf deur die teregstelling van hulself of van hul familielede wat deur die Bolsjewiste as gyselaar geneem is. Toestande in die konsentrasiekampe was swak, wat tot 'n hoë dodetal gelei het. Volgens Tsjeka-leier, Martin Latsis, het mense in die kampe soos vlieë gesterf weens die koue en voedseltekorte. Wagte het gearresteerde vroue as prostitute gebruik in ruil vir dinge wat die vroue toegelaat het om te oorleef.^[21]

Die metodes van die Tsjeka kan per streek verskil. In die Izvestia van Bryansk is verklaar dat mense wat nie die belasting kon betaal nie, dus kaal buite in die sneeu vasgeketting is. In Charkif het die Tsjeka die sogenaamde handskoentegniek gebruik, waarin hulle die hande van hul gevangenes in kookwater gedompel het totdat die verbrande vel verwyder kon word, wat die slagoffer met pynlike vel, bloeiende hande gelaat het, terwyl die martelaar gelaat is met " handskoene” gemaak van menslike vel. Die Tsjeka in Kiëf het ’n hok rotte op die liggame van hul slagoffers geplaas, waarna die hok verhit is sodat die rotte hul pad deur die slagoffer se liggaam gebaan het om die hitte te ontsnap.^[35] In Odesa is mense aan planke vasgeketting en stadig in 'n oond of 'n tenk vol kookwater gedruk. In Voronezh Oblast is slagoffers naak in vate wat met spykers besaai is, geplaas en teen 'n heuwel afgerol. In Armavir is slagoffers 'n leerband gegee met 'n ysterbal om hul koppe gedraai, wat styfgetrek is om hul skedels te vergruis. Op ander plekke is slagoffers kaal buite geplaas in temperature ver onder nul, waarna emmers water oor die slagoffers gegooi is, sodat die slagoffers op die duur niks meer as lewelose bevrore “standbeelde” was nie.^[35][36]