Paul Newman

Paul Newman
Paul Newman in 1984
Geboortenaam	Paul Leonard Newman
Geboorte	(1925-01-26)26 Januarie 1925 Shaker Heights, Ohio, VSA
Sterfte	26 September 2008 (op 83) Westport, Connecticut
Nasionaliteit	Amerikaans
Beroep(e)	Akteur
Aktiewe jare	1949–2008
Internet-rolprentdatabasis-profiel

Paul Leonard Newman (26 Januarie 1925 – 26 September 2008)^[1] was ’n Amerikaanse akteur, rolprentregisseur en professionele renjaer. Hy het verskeie pryse gewen, onder meer ’n Oscar vir beste akteur sy rol in The Color of Money en nog agt Oscar-benoemings,^[2] ses Golden Globes (insluitende drie erepryse), ’n Bafta, Screen Actors Guild-prys, Cannes-rolprentfees-prys, Emmy en nog talle erepryse. Hy het ook as renjaer verskeie nasionale kampioenskappe gewen.

Newman is in Shaker Heights, Ohio, gebore as die seun van Arthur Sigmund Newman, eienaar van ’n sportwinkel,^[3][4] en Theresa Fetzer of Fetsko. Sy pa was Joods; sy ouers was immigrante uit Hongarye en Pole. Sy ma was die dogter van ’n Slowaakse egpaar van Homonna in Hongarye (nou Humenné in Slowakye).^[5][6] Newman het ’n broer, Arthur, gehad wat later ’n vervaardiger en produksiebestuurder geword het.^[7]

Newman het vroeg al belangstelling getoon in die teater en op sewe het hy sy debuut in ’n skoolopvoering van Robin Hood gemaak. Ná die voltooiing van sy skoolloopbaan aan die Hoërskool Shaker Heights in 1943 het hy vir ’n kort ruk aan die Ohio-universiteit in Athens, Ohio, studeer.^[7]

Tydens die Tweede Wêreldoorlog het Newman diens gedoen as radio-operateur en skutter. Hy wou ’n vlieënier word, maar hy is nie toegelaat nie toe uitgevind is hy is kleurblind.^[7][8]

Ná die oorlog het hy sy BA-graad in drama en ekonomie in 1949 aan die Kenyon-kollege in Gambier, Ohio, voltooi.^[9] Daarna het hy drie maande lank saam met die Woodstock Players getoer.^[10] Hy het later ook aan die Yale School of Drama studeer voor hy New York toe is om onder Lee Strasberg te studeer.^[7]

Newman het in 1951 in New York aangekom saam met sy eerste vrou, Jackie Witte.^[11] Hy het sy debuut op Broadway in 1953 gemaak in William Inge se Picnic en het in 1955 in die oorspronklike Broadway-produksie van The Desperate Hours gespeel. In 1959 was hy in die oorspronklike Broadway-produksie van Sweet Bird of Youth saam met Geraldine Page en drie jaar later saam met haar in die rolprentweergawe. Hy het in dié tyd ook in TV-programme opgetree.

In Februarie 1954 het Newman ’n skermtoets gedoen saam met James Dean vir East of Eden (1955). Dean het sy rol gekry, maar Newman nie. In dieselfde jaar het Newman saam met Eva Marie Saint en Frank Sinatra gespeel in ’n lewende TV-uitsending van Our Town, ’n musikale verwerking van Thornton Wilder se verhoogstuk. Newman het James Dean op die nippertjie vervang.^[12] Newman het ná James Dean se noodlottige motorongeluk nog twee keer rolle vertolk waar Dean die eerste keuse was: Billy the Kid in The Left Handed Gun en Rocky Graziano in Somebody Up There Likes Me.

Newman se eerste fliek vir Hollywood was The Silver Chalice (1954). Die prent het misluk.^[13] In 1956 het hy groter aandag getrek vir sy rol as die bokser Graziano in Somebody Up There Likes Me. Teen 1958 was hy een van die warmste sterre in Hollywood. Later in dié jaar het hy saam met Elizabeth Taylor in Cat on a Hot Tin Roof gespeel. Die prent was ’n groot sukses en Newman het sy eerste Oscar-benoeming gekry. Hy het in dié jaar ook in The Long, Hot Summer gespeel saam met Joanne Woodward, wat hy toe weer gesien het nadat hulle mekaar in 1953 die eerste keer ontmoet het. Hy het by die Cannes-rolprentfees van 1958 die prys vir beste akteur gewen vir dié rol.

Newman was een van die min sterre wat die oorgang gemaak het van die 1950's na die 1960's en 1970's. Sy rebelse persona was gewild by die volgende generasie. Hy het in Exodus (1960), The Hustler (1961), Hud (1963), Harper (1966), Hombre (1967), Cool Hand Luke (1967), The Towering Inferno (1974), Slap Shot (1977) en The Verdict (1982) gespeel. Hy het saam met sy mede-akteur Robert Redford en die regisseur George Roy Hill gewerk aan Butch Cassidy and the Sundance Kid (1969) en The Sting (1973).

Hy het saam met sy vrou, Joanne Woodward, gespeel in The Long, Hot Summer (1958), Rally 'Round the Flag, Boys!, (1958), From the Terrace (1960), Paris Blues (1961), A New Kind of Love (1963), What a Way to Go! (1964), Winning (1969), WUSA (1970), The Drowning Pool (1975), Harry & Son (1984) en Mr. and Mrs. Bridge (1990).

Benewens Harry & Son waarin hy gespeel en waarvan hy die regisseur was, het hy nog vier prente geregisseer waarin hy nie gespeel het nie, maar sy vrou wel: Rachel, Rachel (1968), The Effect of Gamma Rays on Man-in-the-Moon Marigolds (1972), die TV-weergawe van die toneelstuk The Shadow Box (1980) en ’n rolprentweergawe van Tennessee Williams se The Glass Menagerie (1987).

Altesaam 25 jaar ná The Hustler het Newman weer die rol van "Fast" Eddie Felson vertolk in die regisseur Martin Scorsese se The Color of Money (1986). Hy het daarvoor die Oscar vir beste akteur gewen.

In 2003 het hy in ’n Broadway-herhaling van Wilder se Our Town gespeel en ’n Tony-benoeming gekry. ’n Opgeneemde weergawe is op TV vertoon en Newman is benoem vir ’n Emmy.^[14]

Sy laaste rol was as ’n bendeleier in die 2002-prent Road to Perdition saam met Tom Hanks, waarvoor hy vir ’n Oscar benoem is vir beste manlike byspeler. Hy was daarna die verteller in die prent Dale (2007) en in die dokumentêr The Meerkats (2008).

Newman het op 25 Mei 2007 aangekondig dat hy finaal aftree.^[15]

Newman was van 1949 tot 1958 getroud met Jackie Witte.^[7] Hulle het twee dogters, Stephanie Kendall en Susan,^[7] en ’n seun, Scott, gehad. Scott, ook ’n akteur, is in 1978 weens ’n oordosis dwelms dood.^[16] Paul Newman het die Scott Newman-sentrum vir die voorkoming van dwelmmisbruik ter nagedagtenis van sy seun gestig.^[17]

Newman het die aktrise Joanne Woodward in 1953 ontmoet. Kort ná die verfilming van The Long, Hot Summer in 1957 is hy van Witte geskei. Hy is vroeg in 1958 met Woodward getroud. Hulle was 50 jaar lank getroud tot met sy dood in 2008.^[18] Hulle het drie dogters gehad: Nell, Melissa en Claire.

Newman was bekend vir sy toewyding aan sy gesin.^[19]

Newman het in motorresies begin belangstel tydens die verfilming van Winning (1969). Hy het later ’n groot geesdriftige geword en het in 1971 sy eerste TV-program Once Upon a Wheel aangebied oor die geskiedenis van die sportsoort.^[20][21] Newman het in 1972 aan sy eerste resies as ’n professionele jaer deelgeneem, in Thompson, Connecticut. Hy het eindelik vier nasionale kampioenskappe gewen. In 1979 het hy aan die 24-uur-ren van Le Mans deelgeneem in ’n Porsche 935 en tweede geëindig.^[22]

Van die middel 1970's tot die vroeë 1990's het hy vir die Bob Sharp-renspan gejaag, hoofsaaklik in Datsuns en later Nissans in die Trans-Am-reeks. Op 70 het hy die oudste jaer geword wat deel was van ’n wenspan ’n groot resies;^[23] hy het in sy klas gewen op 1995 se 24-uur-ren van Daytona.^[24] Onder sy laaste resiese was die Baja 1000 in 2004 en weer die 24-uur-ren van Daytona in 2005.^[25]

Newman het ook saam met Bill Freeman van die Porsche-renspan deelgeneem aan S.C.C.A.- en I.M.S.A.-byeenkomste, onder meer die Sebring 12-uur-sportmotoruithouren.

In Junie 2008 is berig dat Newman longkanker het en in die Sloan-Kettering-hospitaal in New York behandel word.^[26] Die skrywer A.E. Hotchner, wat saam met Newman die maatskappy Newman's Own gestig het, het aan Associated Press vertel Newman het hom 18 maande tevore van die siekte vertel.^[27] Newman se woordvoerder het daarna gesê dit gaan goed met hom, maar het nie die gerugte van sy siekte bevestig of ontken nie.^[28] In Augustus, nadat hy volgens berigte klaar was met sy chemoterapie, het Newman vir sy familie gesê hy wil tuis sterf.

Hy is op 26 September 2008 op die ouderdom van 83 oorlede, omring deur sy familie en goeie vriende.^[29] Hy is veras op ’n privaat begrafnisdiens naby sy huis in Westport.^[30]

Jaar	Rolprent	Rol	Notas
1954	The Silver Chalice	Basil
1955	(Producers' Showcase) Our Town	George Gibbs
1956	Somebody Up There Likes Me	Rocky Graziano	Cinema Writers Circle-prys vir beste buitelandse akteur
	The Rack	Kapt. Edward W. Hall Jr.
1957	The Helen Morgan Story	Larry Maddux
	Until They Sail	Kapt. Jack Harding
1958	The Long, Hot Summer	Ben Quick	Beste akteur (Cannes)
	The Left Handed Gun	Billy the Kid
	Cat on a Hot Tin Roof	Brick Pollitt	Oscar-benoeming vir beste akteur, Bafta-benoeming vir ’n hoofrol, Laurel-benoeming vir manlike dramarol
	Rally 'Round the Flag, Boys!	Harry Bannerman
1959	The Young Philadelphians	Anthony Judson Lawrence
1960	From the Terrace	David Alfred Eaton
	Exodus	Ari Ben Canaan
1961	The Hustler	Eddie Felson	Bafta vir beste akteur in ’n hoofrol, Laurel-prys vir beste dramarol, Mar del Plata-prys vir beste akteur, Oscar-benoeming vir beste akteur, Golden Globe-benoeming vir beste akteur, drama
	Paris Blues	Ram Bowen
1962	Sweet Bird of Youth	Chance Wayne	Golden Globe-benoeming vir beste akteur, drama
	Hemingway's Adventures of a Young Man	Ad Francis, "The Battler"	Golden Globe-benoeming vir beste manlike byspeler
1963	Hud	Hud Bannon	Oscar-benoeming vir beste akteur, Bafta-benoeming vir beste akteur in ’n hoofrol, Golden Globe-benoeming vir beste akteur, drama
	A New Kind of Love	Steve Sherman
	The Prize	Andrew Craig
1964	What a Way to Go!	Larry Flint
	The Outrage	Juan Carrasco
1965	Lady L	Armand Denis
1966	Harper	Lew Harper
	Torn Curtain	Prof. Michael Armstrong	Regisseur: Alfred Hitchcock
1967	Hombre	John Russell
	Cool Hand Luke	Luke Jackson	Oscar-benoeming vir beste akteur, Golden Globe-benoeming vir beste akteur, drama, Laurel-benoeming vir manlike rol
1968	The Secret War of Harry Frigg	Wmn. Harry Frigg
1969	Winning	Frank Capua
	Butch Cassidy and the Sundance Kid	Butch Cassidy	Bafta-benoeming vir beste akteur in ’n hoofrol, Laurel-benoeming beste dramarol
1970	WUSA	Rheinhardt
1971	Sometimes a Great Notion	Hank Stamper
	Once Upon a Wheel (TV-program, 1971)	Homself	World Television Festival-prys; beste internasionale sportdokumentêr
1972	Pocket Money	Jim Kane
	The Life and Times of Judge Roy Bean	Roy Bean
1973	The Mackintosh Man	Joseph Rearden
	The Sting	Henry Gondorff
1974	The Towering Inferno	Doug Roberts
1975	The Drowning Pool	Lew Harper
1976	Silent Movie	Homself
	Buffalo Bill and the Indians	William F. "Buffalo Bill" Cody
1977	Slap Shot	Reggie "Reg" Dunlop
1979	Quintet	Essex
1980	When Time Ran Out...	Hank Anderson
1981	Fort Apache, The Bronx	Murphy
	Absence of Malice	Michael Colin Gallagher	Oscar-benoeming vir beste akteur
1982	Come Along with Me		TV
	The Verdict	Frank Galvin	David di Donatello-prys vir beste buitelandse akteur, Oscar-benoeming vir beste akteur, Golden Globe-benoeming vir beste akteur, drama
1984	Harry & Son	Harry Keach
1986	The Color of Money	Fast Eddie Felson	Oscar vir beste akteur, National Board of Review-prys vir beste akteur, Golden Globe-benoeming vir beste akteur, drama, New York Film Critics Circle-benoeming vir beste akteur
1989	Fat Man and Little Boy	Genl. Leslie R. Groves
	Blaze	Earl K. Long
1990	Mr. and Mrs. Bridge	Walter Bridge
1993	La Classe américaine	Dave
1994	The Hudsucker Proxy	Sidney J. Mussburger
	Nobody's Fool	Donald J. "Sully" Sullivan	Silver Bear vir beste akteur, National Society of Film Critics-prys vir beste akteur, New York Film Critics Circle-prys vir beste akteur, Oscar-benoeming as beste akteur, Golden Globe-benoeming as beste akteur, drama, Screen Actors Guild-benoeming vir manlike hoofrol
1998	Twilight	Harry Ross
1999	Message in a Bottle	Dodge Blake	Blockbuster Entertainment-benoeming as gunsteling-byspeler – drama/romanse
2000	Where the Money Is	Henry Manning
2001	"The Blunder Years" (The Simpsons-episode)	Homself	Stem
2002	Road to Perdition	John Rooney	Phoenix Film Critics Society-benoeming vir beste manlike byspeler, Oscar-benoeming vir beste byspeler, Bafta-benoeming vir byspeler, Broadcast Film Critics Association-benoeming vir byspeler, Chicago Film Critics Association-benoeming vir byspeler, Golden Globe-benoeming vir byspeler, Online Film Critics Society-benoeming vir byspeler, Satellite-benoeming vir byspeler – rolprent
2003	Our Town	Verhoogbestuurder	Primetime Emmy-benoeming vir hoofrolspeler, Screen Actors Guild-benoeming vir akteur in ’n minireeks of TV-rolprent
2005	Empire Falls	Max Roby	Primetime Emmy vir byspeler, Golden Globe vir byspeler
	Magnificent Desolation: Walking on the Moon 3D	Dave Scott	Stem
2006	Cars	Doc Hudson/Hudson Hornet	Stem
2007	Dale	Verteller	Stem
2008	The Meerkats	Verteller	Stem

Jaar	Rolprent	Notas
1968	Rachel, Rachel	Golden Globe vir beste regisseur – rolprent, Oscar-benoeming vir beste prent, New York Film Critics Circle-prys vir beste regisseur
1969	Butch Cassidy and the Sundance Kid	Mede-vervaardiger, nie genoem
	Winning	Mede-vervaardiger, nie genoem
1970	WUSA	Mede-vervaardiger
1971	Sometimes a Great Notion	Regisseur en mede-vervaardiger
	They Might Be Giants	Vervaardiger
1972	The Effect of Gamma Rays on Man-in-the-Moon Marigolds	Regisseur en vervaardiger
	The Life and Times of Judge Roy Bean	Mede-vervaardiger, nie genoem
1980	The Shadow Box	Primetime Emmy-benoeming vir regie vir ’n minireeks, rolprent of spesiale program
1984	Harry & Son	Regisseur en vervaardiger
1987	The Glass Menagerie
2005	Empire Falls	Vervaardiger; Primetime Emmy-benoeming vir ’n minireeks

• Newman het ook in 1986 ’n ere-Oscar ontvang en in 1994 die Jean Hersholt- Humanitêre Prys vir sy welsynwerk.

• Hy het in 1992 saam met sy vrou, Joanne Woodward, die Kennedy Center Honors ontvang.

• Hy het die prys Golden Globe vir nuwe ster van die jaar vir The Silver Chalice (1957) gekry, die Henrietta-prys as rolprentgunsteling — manlik (1964 en 1966) en die Cecil B. DeMille-prys vir sy lewenslange bydrae (1984).

• Newman is nadoods opgeneem in die Connecticut Hall of Fame.

• Newman, Paul; Hotchner, A.E. Newman's Own Cookbook. Simon & Schuster, 1998. ISBN 0-684-84832-5.
• Newman, Paul; Hotchner, A.E. Shameless Exploitation in Pursuit of the Common Good. Doubleday Publishing, 2003. ISBN 0-385-50802-6.

• Dherbier, Yann-Brice; Verlhac, Pierre-Henri (2006). Paul Newman: A Life in Pictures. San Francisco, Kalifornië: Chronicle Books. ISBN 978-0-8118-5726-0. OCLC 71146543.
• Demers, Jenifer. Paul Newman: the Dream has Ended!. Createspace, 2008. ISBN 1-4404-3323-2
• Lax, Eric. Paul Newman: a Biography. Turner Publishing, Incorporated, 1999. ISBN 1-57036-286-6.
• Morella, Joe; Epstein, Edward Z. Paul and Joanne: A Biography of Paul Newman and Joanne Woodward. Delacorte Press, 1988. ISBN 0-440-50004-4.
• O'Brien, Daniel. Paul Newman. Faber & Faber, Limited, 2005. ISBN 0-571-21987-X.
• Oumano, Elena. Paul Newman. St. Martin's Press, 1990. ISBN 0-517-05934-7.
• Quirk, Lawrence J. The Films of Paul Newman. Taylor Pub., 1986. ISBN 0-8065-0385-8.
• Thomson, Kenneth. The Films of Paul Newman. 1978. ISBN 0-912616-87-3.

• Hinton, Susan (1967). The Outsiders. VSA: Viking Press, Dell Publishing. ISBN 0-670-53257-6. OCLC 64396432.
• Godfrey, Lionel (1979, ©1978). Paul Newman, Superstar: A Critical Biography. New York, NY: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-59819-8. OCLC 4739913. {{cite book}}: Gaan datum na in: |year= (hulp)
• Hamblett, Charles (1975). Paul Newman. Chicago, IL: H. Regnery. ISBN 978-0-8092-8236-4. OCLC 1646636.
• Landry, J. C. (1983). Paul Newman. New York, NY: McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-036189-8. OCLC 9556372.
• Lax, Eric (1996). Newman: Paul Newman, A Celebration. Londen, VK: Pavilion. ISBN 978-1-85793-730-5. OCLC 37355715.
• Lax, Eric (1996). Paul Newman: A Biography. Atlanta, GA: Turner Pub. ISBN 978-1-57036-286-6. OCLC 33667112.
• Morella, Joe; Epstein, Edward Z. (1988). Paul and Joanne: A Biography of Paul Newman and Joanne Woodward. New York, NY: Delacorte Press. ISBN 978-0-440-50004-9. OCLC 18016049.
• Netter, Susan (1989). Paul Newman and Joanne Woodward. Londen, VK: Piatkus. ISBN 978-0-86188-869-6. OCLC 19778734.
• O'Brien, Daniel (2004). Paul Newman. Londen, VK: Faber. ISBN 978-0-571-21986-5. OCLC 56658601.
• Oumano, Elena (1989). Paul Newman. New York, NY: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-02627-1. OCLC 18558929.
• Quirk, Lawrence J. (1971). The Films of Paul Newman. New York, NY: Citadel Press. ISBN 0-8065-0233-9. OCLC 171115.
• Quirk, Lawrence J. (1996). Paul Newman. Dallas, TX: Taylor Pub. Co. ISBN 978-0-87833-962-4. OCLC 35884602.
• Stern, Stewart (1989). No Tricks in My Pocket: Paul Newman Directs. New York, NY: Grove Press. ISBN 978-0-8021-1120-3. OCLC 18780705.
• Demers, Jenifer (2008). Paul Newman: The Dream has Ended!. California: Createspace. ISBN 978-1-4404-3323-8.
• Hotchner, A.E. (2010). Paul and Me: Fifty-three Years of Adventures and Misadventures with My Pal, Paul Newman. New York: Knopf Doubleday Publishing Group. ISBN 978-0-385-53233-4.

• Newman's Own
• Newman's Own-stigting
• Bio by h2g2
• Paul Newman by Emmys.com
• Paul Newman in die Internet-rolprentdatabasis
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Paul Newman.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia