Louis Brandt

Louis Ernst Brandt
Ds. L.E. Brandt
Naam	Louis Ernst Brandt
Geboorte	21 Oktober 1873 Zoeterwoude, Zuid-Holland, Nederland
Sterfte	23 Junie 1939 Johannesburg, Suid-Afrika
Kerkverband	Nederduitsch Hervormd
Gemeente(s)	Niezijl (Nederland, 1901–'07) Zoutpansberg/Wateberg (1904–'08) Johannesburg (1908–'23) Vereeniging (1923–'30) Turffontein/Kensington (1930–'39)
Jare aktief	1901–'39
Kweekskool	Rijksuniversiteit van Utrecht

Ds. Louis Ernst Brandt (Zoeterwoude, Zuid-Holland, 21 Oktober 1873 – Johannesburg, Suid-Afrika, 23 Junie 1939) was predikant in die Nederduitsch Hervormde Kerk.

Die familie Brandt kom oorspronklik uit Denemarke en was ’n welvarende en gesiene familie in Nederland. Louis Brandt het teologie aan die Rijksuniversteit van Utrecht studeer en was ’n leier in studenteorganisasies en op sportgebied. Onder andere het hy twee maal ’n wêreldkampioenskap in roeisport behaal.

Nadat hy in 1898 afgestudeer het, het hy tot 1901 as sekretaris van die Nederlandse Christen Studenten Vereeniging gedien. In 1901 is hy bevestig as predikant van Niezijl. Tydens die Tweede Vryheidsoorlog was hy 'n warm kampvegter vir die Boeresaak.

Ds. Brandt het in 1904 na Suid-Afrika verhuis en predikant geword van Soutpansberg en Waterberg, met Pietersburg as standplaas. Ná die verwoesting van die Tweede Vryheidsoorlog was die toestande haglik en begin ds. Brandt hier met onvermoeide opheffingswerk ten behoewe van die oorlogsverarmde Afrikaner, 'n taak wat sy lewe lank sou duur.

In 1908 het hy predikant van Johannesburg geword, 'n werkkring wat die hele Johannesburg, Oos- en Wes-Rand ingesluit het. Dié gemeente was 10 jaar sonder sy eie leraar toe dit onder die konsulentskap van vier predikante was, van wie ds. Brandt die laaste was. Toe die kerkraad ds. Brandt eindelik in 1907 vir die tweede maal beroep, het hy dit aangeneem en so Johannesburg se eerste Hervormde leraar geword, 31 jaar nadat die stad gestig is. Met sy bevestiging in Johannesburg was ’n gebou te Vrededorp reeds half voltooi, maar dit was nog niks meer as ’n paar mure en ’n dak nie. Die ruite was almal stukkend, daar was geen plafon of vloer nie, geen deure om iets af te sluit nie. Alleen op die hoeksteen het gestaan dat dit in 1905 deur genl. Louis Botha gelê is.

Op 16 Februarie 1908 is die eerste predikant van Johannesburg deur prof. dr. P.J. Muller bevestig en lewer dié sy intreepreek in die Scotia Masonic Hall in Braamfontein. Dadelik is begin om geld in te samel om die kerk te Vrededorp te herstel sodat reeds op 16 September 1908 dié kerk in gebruik geneem kon word. Selfs by die inwyding was die kerk nog ver van gereed, maar daar was tog ’n vloer, ’n preekstoel en ook is ’n konsistorie aangebou. So kon van toe af gereeld eredienste gehou word. Die gemeente het sterk uitgebrei en langsamerhand kon elektriese ligte aangelê word, ’n plafon ingesit word en stoele van die plaaslike Gereformeerde gemeente gekoop word, alles sonder dat die gemeente in skuld gedompel is.

Ds. Brandt het nog altyd in ’n huurhuis gewoon, hoewel die gemeente die eienaar was van ’n mooi blok standplase in Braamfontein. Wel het ’n serwituut op die standplase bestaan waardeur dit vir die gemeente byna nutteloos was. Ná lang onderhandelings het die owerheid eindelik besluit om die serwituut af te neem sodat die erwe verkoop kon word op voorwaarde dat die opbrengs gebruik word om ’n ander eiendom te koop. So is ’n ander huis as pastorie dus in 1915 gekoop. Naderhand het die gemeente die eienaar van ’n gebou in Greymont geword, wat die owerheid vroeër was skool gebruik het, terwyl die heer Alberts (die bron vermeld nie sy voornaam nie) die drie standplase waarop die gebou gestaan het, aan die gemeente present gegee het.

In 1923 het hy na Vereeniging gegaan, waar hy waardevolle diens in die stadsraad verrig het, maar is in 1930 terug in Johannesburg as predikant van Turffontein en Kensington, waar hy aangebly het tot met sy dood weens 'n ongeluk in sy woning, hoewel dit volgens een bron kort ná sy aftrede was.

Ds. Brandt het tydens sy dienstyd in Vereeniging 'n belangrike aandeel gehad in die organisasie van die NH Kerk in die Oranje-Vrystaat. Gedurende sy dienstyd in Johannesburg het hy drie keer besoeke aan Oos-Afrika gebring om die kerk aldaar te organiseer en te bedien. Van 1916 tot 1937 was hy voorsitter van algemen kerkvergadering van die NH Kerk en het hy ’n leidende rol in die vestiging van die fakulteit van teologie aan die Transvaalse Universiteitskollege (nou die Universiteit van Pretoria) gespeel. As lid van al die belangrikste rade van die kerk het hy 'n leidende aandeel in die organisaie van die kerklike en gemeentelike lewe gehad. Veral deur sy lidmaatskap van die raad van finansies van die NH Kerk het hy die administrasie van die kerk, veral op finansiële gebied, op vaste voet geplaas.

Wyer as die kerklike terrein ds. Brandt hom veral beywer op die gebied van die onderwys en arme- en kinderversorging. Hy het in dié opsig in 'n hele aantal rade gedien. Volgens dr. P.S. Dreyer in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek het hy "vir die Afrikanersaak ... altyd 'n warm hart gehad, soos blyk uit die feit dat hy in die algemene verkiesing van 1915 kandidaat van die Nasionale Party in Pretoria was, hoewel sonder welslae". Op internasionale vlak was hy lid van die Wêreldbond van Kerke in Genève.

Dr. Dreyer skryf ds. Brandt "was 'n besonder nette en presiese mens en 'n belangrike deel van die argief en museum van die NH. Kerk is opgebou uit sy versamelings, wat ook vir die geskiedenis van Suid-Afrika van belang is." Hy het ’n groot aantal artikels geskryf wat in kerklike blaaie verskyn en wat meestal van stigtelike en populêre aard was.

Ds. Brandt is in 1903 getroud met Johanna, dogter van ds. N.J. van Warmelo, beter bekend as Johanna Brandt, skryfster van Die kappie-kommando (Amsterdam, 1913; Afrikaanse uitgawe, Kaapstad, 1938) en ander geskrifte. Uit dié huwelik is sewe kinders gebore, onder wie ds. A. Brandt, leraar van die Hervormde gemeente Kaapstad van 1945 tot sy aftrede in 1968 en oorlede in 1991.

Ds. Brandt se eggenote het voor hul huwelik tydens die Tweede Vryheidsoorlog (1899–1901) as verpleegster in hospitale gewerk en was later behulpsaam in die Irene-konsentrasiekamp. In haar man se eerste werkkring, Zoutpansberg en Waterberg, het sy n spinskool opgerig en was sy betrokke by die Suid-Afrikaanse Vrouefederasie. Ná die Rebellie van 1914 het sy in 1915 deelgeneem aan die Vroueoptog en lid geword van die Vroue- Nasionale Party, waaraan sy haar later onttrek het weens interne twis. Al was sy 'n voorstander van vroueregte, was sy nooit 'n aktiewe feminis nie. Ná die traumatiese ervaring van haar moeder se dood in 1916 het sy geglo sy het visioene gesien en hieroor die boek Millennium geskryf. Sy het by die teosofie en natuurkunde betrokke geraak en n boek oor die druiwekuur geskryf. Nadat haar man die beroep na Vereeniging in 1923 aangeneem het, sy lang reise onderneem om kure te propageer; so was sy byvoorbeeld 18 maande in Europa en die VSA. Ná hul verhuising terug na die Goudstad in 1930, het Brandt 'n sanatorium begin. Sy was betrokke by die Nuwe Era-beweging. Kort ná haar man se aftrede is hy weens 'n fratsongeluk oorlede en het sy haar aan die openbare lewe onttrek. Nadat sy in Kaapstad gaan woon het, het sy steeds geskryf en is sy in 1964 in die ouderdom van 88 jaar oorlede.

• (af) De Kock, W.J. 1968. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel I. Kaapstad: Nasionale Boekhandel Beperk.
• (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.