Hans Strydom (verslaggewer)

Hans Strydom (Rustenburg, 8 Augustus 1936 - 28 Maart 2004)^[1] was 'n Suid-Afrikaanse joernalis, skrywer en kunstenaar.

Strydom was 'n doyen van die Suid-Afrikaanse verslaggewers en het enkele jare as voorsitter van die Suider-Afrikaanse Vereniging van Joernaliste opgetree asook van die persklub van sowel Johannesburg as Durban. Een van die hoogtepunte van sy loopbaan was toe hy medeskrywer was van die onthullende boek oor die Broederbond, getiteld "Super Afrikaners". Hy het geglo dit was sy groot bydrae tot die koms van die nuwe Suid-Afrika.

Strydom is op Rustenburg gebore en matrikuleer in 1953 op Nylstroom aan die Nylstroomse Hoërskool, dieselfde dorp waar sy naamgenoot en die gewese eerste minister, adv. Hans Strijdom, hom ná sy studie gaan vestig het, en die middelpunt van die kiesafdeling Waterberg, wat hy jare lank in die Volksraad verteenwoordig het. Ná skool gaan werk Strydom vir die Landbank, maar van 1956 tot 1958 studeer hy aan die Onderwyskollege op Heidelberg en verwerf sy B.A.-graad aan die Unisa met lof.

Hy aanvaar daarna in Desember 1958 'n betrekking as junior verslaggewer by die weekblad Suid-Afrikaanse Stem, die latere Sondagstem, naas Landstem die enigste noemenswaardige koerant van destyds wat nié die Nasionale Party en sy apartheidsbeleid ondersteun het nie. In April 1960 word hy aangestel as hoofverslaggewer, maar bedank op 30 November 1960 uit dié pos.

Nadat hy by die koerant bedank het, sluit Strydom hom aan by Japie Basson se kortstondige Nasionale Unie en in die algemene verkiesing in Oktober 1961 staan hy as kandidaat in die kiesafdeling Vereeniging. Die N.U. het tydens die verkiesing 'n samewerkingsooreenkoms met die Verenigde Party gehad ingevolge waarvan die partye nie kandidate teen mekaar sou stel nie. Sir De Villiers Graaff, die V.P.-leier, het blykbaar die N.U. se steun oorskat, want hy het die N.U. toegelaat om in 12 setels te staan (vyf in Kaapland, vyf in Transvaal en twee in Natal). Die verkiesing was ook die eerste waaraan die Progressiewe Party, voorloper van die Demokratiese Alliansie deelgeneem het. Die N.U. verenig 46 448 stemme op hulle en die P.P. 68 045. Omdat die verkiesing so kort ná die volkstemming oor republiekwording van 1960 gehou is, was amper die helfte van die setels onbestrede. As die N.P. en V.P. ook in die twee partye se veilige setels gestaan het, sou die N.U. se persentasie van 5,8 heelwat laer gewees het.

Strydom kom in Vereeniging te staan teen die N.P. se Blaar Coetzee. Op sy verkiesingsplakkate was die slagspreuk: "Blaar is klaar, gee Hans 'n kans." In die volkstemming het 6 833 kiesers ten gunste van republiekwording gestem (meestal N.P.-ondersteuners) en 5 024 nee (meestal V.P.- en P.P. ondersteuners). Die opposisiekiesers het bankvas agter Strydom gestaan in die verkiesing die volgende jaar toe hy 4 745 stemme kry, vergeleke met Coetzee se 6 465. Van die P.P. het in daardie verkiesing net Helen Suzman (in Houghton) die paal gehaal en van die N.U. net Japie Basson (in Bezuidenhout), albei in Johannesburg en albei later Volksraadslede van die Progressiewe Federale Party. Ná die verkiesing sluit Strydom hom aan by die Progressiewe Party. Hy dien in verskeie uitvoerende poste en besoek Duitsland as afgevaardigde van die P.P. na konferensies.

In Augustus 1964 bedank Strydom sy voltydse pos in die P.P. en keer terug na die joernalistiek. Hy word 'n pos aangebied by die nuwe Sunday Chronicle, sy eerste kennismaking met 'n Engelstalige koerant. Sy weeklikse rubriek, Afrikaner Cameos, word wyd aangeprys. Ongelukkig kon dié gesofistikeerde publikasie nie die paal haal nie en moes dit sluit. Hierna verhuis Strydom na Kaapstad waar hy aangestel word as verslaggewer by die Cape Times.

Intussen het die Argus-groep Sondagstem in 1959 oorgeneem. Ná verskeie versoeke van dié koerant keer hy terug na Johannesburg in September 1966, ook die maand waarin dr. H.F. Verwoerd om die lewe gebring is. Net mooi 'n jaar later bied die Sunday Tribune in Durban, waarvan die redakteur destyds Cliff Scott was, hom die pos van nuusredakteur aan teen 'n salaris van R425 per maand. Weens die ongekende wedywering in die Afrikaanse Sondagmark tussen die Nasionale Pers se Die Beeld en die Afrikaanse Pers (1962) Beperk se Dagbreek en Sondagnuus besluit die Argusgroep op 16 November 1967 dat die uitgawe van Sondagstem van 3 Desember 1967 die laaste sou wees.^[2][3][4] Die Argusmaatskappy besluit egter op Vrydag 24 November die uitgawe van die daaropvolgende Sondag sou die laaste wees.

Strydom het die pos in Durban aanvaar en bly daar tot Julie 1972, toe hy weer Kaap toe verhuis, dié keer as parlementêre verslaggewer van die Cape Argus. Hy beklee dié pos tot in 1976 toe hy aangestel word as nuusredakteur en assistentredakteur van die Sunday Times onder Tertius Myburgh. Die laaste 12 jaar voor sy aftrede was hy aan dié koerante, die grootste in Suid-Afrika, verbonde. Dit was hier dat hy bekendheid verwerf het met sy blootlegging van die geheime bedrywighede van die Afrikaner Broederbond.

Ná sy aftrede wen hy die wyk Northcliff in Johannesburg se stadsraad vir die Progressiewe Federale Party. In dié tyd word hy ook 'n uitgewer en skep buiten Hans Strydom Publications ook Scripta Africana wat 'n gesogte versameling geskiedkundige boeke oor die twee Vryheidsoorloë in Suid-Afrika uitgegee het. Hans Strydom Publications het boeke van bekendes soos Frederik van Zyl Slabbert, Wynand Claassen, Wynand du Toit en Rob Louw uitgegee asook Alan Paton se laaste boek. Strydom se eie boeke was "The Super Afrikaners", 'n onthullende boek oor die Broederbond saam met Ivor Wilkins en "For Volk & Führer" (1983), die verhaal van die Olimpiese bokser Robey Leibbrandt (25 Januarie 1913 - 1 Augustus 1966) wat hom in die Tweede Wêreldoorlog by die Duitse weermag aangesluit het. Sy derde boek was "Afrikaner Cameos". 'n Versameling rubrieke oor die lewe in Suid-Afrika wat deurspek is van sy kenmerkende droë humor. Voor sy dood het hy ook begin skilder, maar self sy werk as "naïef" beskryf.^[5]

Hy was getroud met Gertie en hulle het drie kinders gehad: Hans (Johannes Matthys), geb. 25 Augustus 1959, Grietjie (Gertruida Maria), geb. 19 November 1960 en Marthinus (Johannes), geb. 28 April 1965. Sy broer, Jaap Strydom, was in die apartheidsera direkteur van swart onderwys in Soweto.^[6]

• Strydom, Hans (1980). The Super Afrikaners - Inside The Afrikaner Broederbond (in Engels). Kaapstad: Jonathan Ball. {{cite book}}: Onbekende parameter |coauthors= geïgnoreer (hulp)
• Strydom, Hans (1982). For Volk and Führer (in Engels). Kaapstad: Jonathan Ball. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (hulp)– Die verhaal van die Suid-Afrikaanse Olimpiese bokser Robey Leibbrandt, wat later aan die kant van Nazi-Duitsland in die Tweede Wêreldoorlog geveg het. Die rolprent "The Fourth Reich" is op dié boek gegrond.

• "More Than Just Rugby", Wynand Claassen en Dan Retief. Hans Strydom Publishers, 1985.
• "Five Bombs For The Weekend", Gary Dixon. Hans Strydom Publishers, 1985.
• "The Last White Parliament", Frederik van Zyl Slabbert. Hans Strydom Publishers, 1985.
• "War and Peace in South Africa 1879-1881", Paul H. Butterfield, Philip Anstruther en Edward Essex Edward. Hans Strydom Publishers/Scripta Africana, 1986.
• "The Glazer Kidnapping Publisher", Kenny Levy en Barry Levy. Hans Strydom Publishers, 1986.
• "A Nation on the March", Republiek van Bophuthatswana. Hans Strydom Publishers, 1987.
• "For The Love Of Rugby", Rob Louw met John Cameron-Dow. Hans Strydom Publishers, 1987.
• "The Wynand Du Toit Story", Allan Soule, Gary Dixon en Rene Richards. Hans Strydom Publishers, 1987. Die verhaal van die Suid-Afrikaanse krygsgevangene Wynand du Toit wat gevange geneem is tydens sy geheime sending na Cabinda en twee jaar in 'n Angolese tronk deurgebring het.
• "Save the Beloved Country", Alan Paton. Hans Strydom Publishers, 1987. 'n Versameling van Alan Paton se bekendste artikels en toesprake van 1965 af.
• "Prinsloo of Prinsloosdorp: A Tale of Transvaal Officialdom. Being Incidents in the Life of a Transvaal Official, as Told by His Son-in-Law, Sarel Erasmus", Douglas Blackburn. Hans Strydom Publishers, 1989. 'n Geredigeerde faksimileereproduksie van die boek van 1908, uitgegee deur Alston Rivers Ltd., Londen. Voorheen in 1898 uitgegee deur Dunbar Bros., Londen.
• "Buthelezi, The Biography", Jack Sheperd Smith. Hans Strydom Publishers, 1989 (tweede druk).

• Potgieter, D.J. (ed.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
• Schoeman, B.M. 1977. Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika 1910-1976. Pretoria: Aktuele Publikasies.

• Die geskiedenis van Johannesburg se Persklub Geargiveer 13 November 2011 op Wayback Machine