Blaar Coetzee

Barzillai (Blaar) Coetzee (of Barzilia, volgens sy geboortesertifikaat, Hopetown, Kaapprovinsie, 14 Mei 1914 – Seepunt, Kaapstad, 29 Augustus 1974) was ’n Suid-Afrikaanse politikus, ambassadeur, koerantman, sakeman en boer.

Coetzee het sy skoolopleiding op Burgersdorp en Humansdorp ontvang. Ná skool is hy na die Universiteit van Stellenbosch om in die regte en ekonomie te studeer. Toe reeds was hy ’n omstrede figuur. As tweedejaar in 1934 het hy vir die sogenaamde studentevolksraad gestaan as lid van die Sosialistiese Party onder leiding van Sam Kahn, die latere Kommunistiese Volksraadslid. Indertyd het hy die redenaarsbeker verower.

Coetzee het hom eers op die joernalistiek toegelê en wel as politieke medewerker van die Kaapse VP-lyfblad, Die Suiderstem. Enkele jare later het hy redakteur geword van Ons Land, die VP se halfweeklikse nuusblad in Port Elizabeth. Dié koerant is einde Oktober 1939 gestig, kort ná die skeuring in die VP toe genl. J.B.M. Hertzog, eerste minister van die Unie van 1924 tot 1939, en sy volgelinge die party verlaat het nadat sy mosie van neutraliteit in die Tweede Wêreldoorlog in die Volksraad verslaan en genl. Jan Smuts weer eerste minister geword het. Ons Land, gestig deur die Unie-Volkspers op 27 Oktober 1939, het Dinsdae en Vrydae verskyn en was 'n veel kleiner en swakker koerant as Die Suiderstem. Dit was in besonder op die Oos-Kaap gerig. Die naam Grenswag is eers oorweeg, maar later is besluit om die naam van die oud SAP-koerant wat in 1930 in Kaapstad gesneuwel het, te laat herleef. Coetzee het 'n besonder lewendige en soms gewilde rubriek, "Politiek, deur Jan Kieser", geskryf waarin hy talle teenstanders van die regering se oorlogsbeleid bygekom het. Die trant van dié rubriek word as "aanstootlik aggressief" beskryf. Teen 1950 het Die Suiderstem sowel as Ons Land gevou ná die VP se skokkende nederlaag in die algemene verkiesing van 1948, hoewel steeds met 47,9% van die stemme, vergeleke met die NP se 37,2%.

In 1943 het Coetzee na Johannesburg verhuis waar hy 'n uitgewersmaatskappy begin en redakteur van die VP-nuusblad Eendrag geword het. Daar was reeds in 1933 sprake van die stigting van 'n Afrikaanse blad in die Goudstad wat die regerende party goedgesind sou wees. Dié voorneme is weer in 1941 geopper, waarna Eendrag drie jaar later tot stand gekom het. Dit het omstreeks 1946 doodgeloop. In 1944 het Coetzee lid van die Kaapse provinsiale raad (LPR) vir die VP in die kiesafdeling Port Elizabeth-distrik geword en in 1949 LPR vir die Transvaalse kiesafdeling Parktown. Hy is ook dadelik as lid van die uitvoerende komitee (LUK) aangewys om so op 34-jarige leeftyd die jongste LUK tot in daardie stadium te word.

In dieselfde jaar het hy Goeie Hoop Uitgewers en die tydskrif Keur begin. Coetzee was die eienaar-redakteur van die populistiese (volgens sommige "berug" en selfs "pornografiese) tydskrif Fyn Goud, waarmee hy naam in die mediabedryf gemaak het. Vroeg in 1950 het hy Hugh Winston ("Hint") Hyman gevra of hy Keur sou oorneem. Hyman en sy vrou, Baby, het die aanbod aanvaar en die tydskrif, met 'n sirkulasie van 8 000 eksemplare, vir £700 gekoop. Later het die Hymans ook Fyn Goud by Coetzee gekoop. Die gekombineerde tydskrif, Keur en Fyn Goud, het egter nie goed gevaar nie omdat dit te "gewaagd" vir sy destydse lesers was. Later is die naam verander na Ster, maar Keur, wat ’n tyd lank deel was van Ster, het in 1967 weer ’n selfstandige titel geword wat voortleef as Vrouekeur.

Nadat die verbod wat vir die duur van die Tweede Wêreldoorlog op die oprigting van nuwe uitgewerye gegeld het, opgehef is, het talle boekklubs ontstaan om in die groot vraag na ligte leesstof te voorsien. Die belangrikste van dié nuwe klubs was Goeie Hoop Uitgewers van Johannesburg. Coetzee was die stigter sowel as voorsitter van die direksie van dié uitgewery. Op 29 Junie 1951 het Goeie Hoop 'n nuwe filiaal geregistreer: Tafelberg Uitgewers (Edms.) Bpk. Die eerste direkteure was Coetzee, S. van der Heever, S.R. Porter, H.F. Hope en E.E.C. le Feuvre. Die maatskappy het op 1 Augustus 1951 tot stand gekom met 'n kapitaal van £10 000. Coetzee het J.D. Pretorius, rekenmeester by Coca-Cola in Johannesburg, as bestuurder aangestel. Nes Goeie Hoop, het Tafelberg begin met baie ligte leesstof. Die boekklubs het 'n aantal boeke wat oorgebly het van vorige oplae gratis weggegee aan nuwe lede. Toe Unie-Volkspers gelikwideer word, het Tafelberg op die bankrotvendusie 'n klomp van die ou boeke vir sowat £5 000 gekoop en gebruik vir sy aanbod van gratis boeke. Die nuwe boekklub is onder meer in Die Huisgenoot se 1951-vakansie-uitgawe aangekondig. Teen 1958 het 182 titels reeds by Tafelberg verskyn. Naas Fyn Goud wat Goeie Hoop uitgegee het, het Tafelberg Die Beste, op die lees van Reader's Digest geskoei, uitgegee. Dit was egter 'n mislukking en is gestaak voor dit 'n groot verlies kon ly. Tafelberg was so 'n sukses onder leiding van J.D. Pretorius dat die Nasionale Boekhandel, 'n filiaal van due Nasionale Pers, dit in 1959 oorgeneem het om Pretorius se dienste vir hul uitgewery te bekom. Die direksie van die Nasionale Pers het Coetzee se aanbod van 'n koopprys van £62 500 op 9 September 1959 aanvaar.^[1]

In 1953 is Coetzee vir die kiesafdeling Noordrand tot Volksraadslid verkies, steeds vir die Verenigde Party, toe hy 5 501 stemme op hom verenig, 'n meerderheid van 1 873 op F.S. Steyn van die Nasionale Party. Hy en 'n groepie VP-lede, onder wie dr. Abraham Jonker, Bailey Bekker, Arthur Barlow, en dr. Vernon Shearer, het in dieselfde jaar teen die leierskap van adv. J.G.N. Strauss, genl. Smuts se opvolger, gerebelleer, waarop hulle uit die VP-koukus geskors is. Dit het meer oor persoonlike geskille as oor beginselsake gegaan.

Dr. D.F. Malan was van mening dat hy op hul steun vir die wetgewing oor afsonderlike verteenwoordiging vir die Kleurlinge sou kon staatmaak, maar hierdie verwagting is nooit verwesenlik nie. In 1954 het Coetzee en sy mederebelle die Nasionale Konserwatiewe Party gestig. Ná drie jaar het hierdie party, wat nooit aan ’n algemene verkiesing deelgeneem het nie, ontbind en het Coetzee sy uittrede uit die politiek oorweeg. Die eerste minister, adv. J.G. Strijdom, het hom egter oorreed om hom as kandidaat vir die Nasionale Party (NP) tydens die algemene verkiesing van 1958 in Vereeniging beskikbaar te stel. Hy het 6 171 stemme op hom verenig vergeleke met S.J.M. Steyn van die VP se 5 328. Dit was nadat Steyn op sy beurt in die algemene verkiesing van 1953 die setel by die NP afgerokkel het met 'n meerderheid van 387 stemme, nadat laasgenoemde dit in 'n tussenverkiesing op 18 Mei 1949 van die VP verower het met 'n meerderheid van 16.

In 1961 se algemene verkiesing het Coetzee in Vereeniging, toe reeds 'n veilige NP-setel, te staan gekom teen Hans Strydom, 'n verslaggewer van die VP-gesinde Sondagstem. Op Strydom se verkiesingsplakkate was die slagspreuk: "Blaar is klaar, gee Hans 'n kans." In die volkstemming van 1960 het 6 833 kiesers ten gunste van republiekwording gestem (meestal NP-ondersteuners) en 5 024 nee (meestal VP- en PP-ondersteuners). Die opposisiekiesers het bankvas gestaan agter Strydom, wat onder die vaandel van Japie Basson se Nasionale Unie deelgeneem het, toe hy 4 745 stemme kry, vergeleke met Coetzee se 6 465, vir 'n NP-meerderheid van 1 720, twee keer meer as sy meerderheid in 1958 van 843.

In 1966 is Coetzee, wat in daardie jaar se algemene verkiesing onbestrede in Vereeniging verkies is, deur dr. H.F. Verwoerd aangestel as adjunk-minister van bantoe-administrasie en onderwys. In 1968 het adv. B.J. Vorster hom as minister van gemeenskapsbou en openbare werke in die kabinet opgeneem. Hy was daarvoor bekend dat die administrasie van sy departement altyd op 'n hoë vlak bedryf is. In die algemene verkiesing van 1970 het die VP vir oulaas probeer om hom in Vereeniging te verslaan, maar die VP-kandidaat, P.J. Kleynhans, het met 2 799 stemme teen Coetzee se 8 604 verloor. G.P. Mills van die HNP het net 625 stemme op hom verenig.

Ná sy uittrede uit die aktiewe politiek in 1972, het Coetzee ambassadeur in Rome geword, maar hy is ná net ses maande genoodsaak om uit dié amp te bedank. Die rede daarvoor was dat hy hom in Rome in 'n personderhoud sterk uitgelaat het teen die NP-regering se besluit om nie Kleurlinge in die Nico Malan-skouburg toe te laat nie, en dit as skokkend bestempel het. Verder het hy aan 'n koerantman erken dat, in die dae toe hy nog redakteur van Fyn Goud was, hy onder 'n skuilnaam artikels geskryf het waarin hy hom as die moordenaar van Bubbles Schroeder voorgedoen het.

Na sy aftrede het Coetzee hom in Seepunt aan Kaapstad se Atlantiese kus gevestig en tot die sakewêreld toegetree. Indertyd het hy verder opspraak verwek toe hy die opname van een of twee Kleurlinge in die kabinet bepleit het. 'n Jaar ná sy aftrede is hy aan bloeding op die brein oorlede.

P.W. Coetzer skryf in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek Coetzee was in sy kleurryke politieke loopbaan deurgaans 'n omstrede figuur. "Sy vyandskap met Afrikanerinstellings tydens die Tweede Wêreldoorlog (1939-'45) het dikwels argwaan onder Nasionaliste verwek. Die rol wat hy in die vyftigerjare in die Kleurlingstemregvraagstuk gespeel het, het gemoedere in sowel die NP- as die VP-kamp gaande gemaak. Daar is dikwels na hom as 'n 'ruwe diamant' verwys. Hy het bekendheid verwerf as 'n vurige, briljante spreker en gedugte vegter, terwyl hy 'n opgewekte, innemende mens met 'n fyn humorsin was. In sy politieke loopbaan het hy nooit 'n benoeming of verkiesing verloor nie."

Coetzee was ’n aktiewe mens in sy vrye tyd wat hom besig gehou het met swem, gholf, skaak en skryf. Benewens voorsitter van Goeie Hoop Uitgewers was hy ook voorsitter van Tafelberg-Uitgewers en lid van die direksie van Blaerten Beleggings.

Ná sy dood het lewensberigte onder meer in die Cape Argus, Oggendblad en The Star (almal op 30 Augustus 1974) verskyn en die volgende dag in Die Burger.

Coetzee is op 19 Desember 1943 getroud met Twinkle Hanekom (6 Maart 1914 – 4 Mei 1959)^[2] en uit dié huwelik is twee seuns en 'n dogter gebore. Nadat sy eggenote hom ontval het, is hy op 20 Mei 1961 met Estelle Pauw getroud.

• (af) Vrouekeur, die boom wat Blaar geplant het Geargiveer 24 Oktober 2016 op Wayback Machine. URL besoek op 9 Augustus 2016.
• (af) Beyers, C.J. 1987. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel V. Pretoria: Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.
• (af) Muller, C.F.J. 1990. Sonop in die Suide. Kaapstad: Nasionale Boekhandel.
• (af) Schoeman, B.M. 1977. Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika 1910–1976. Pretoria: Aktuele Publikasies.
• (af) Stals, prof. dr. E.L.P. (red.). 1986. Afrikaners in die Goudstad, Deel 2. 1924–1961. Pretoria: HAUM Opvoedkundige Uitgewery.