Donald Woods

Donald Woods
Gebore	15 Desember 1933 Hobeni, Transkei, Suid-Afrika
Sterf	19 Augustus 2001 (op 67) aan kanker, te Londen
Beroep	Joernalis Anti-apartheidsaktivis

Donald James Woods, CBE (15 Desember 1933 – 19 Augustus 2001) was 'n Suid-Afrikaanse joernalis en anti-apartheid-aktivis. As redakteur van die Daily Dispatch, het hy bekend gestaan vir sy vriendskap met mede-aktivis Steve Biko, wat in polisie-aanhouding gesterf het nadat hy deur die Suid-Afrikaanse regering in hegtenis geneem is. Woods het sy veldtog teen apartheid in Londen voortgesit, en was in 1978 die eerste privaatpersoon om die Verenigde Nasies se Veiligheidsraad toe te spreek.^[1]

Woods is in Hobeni, Transkei gebore, waar sy familie vir vyf geslagte gewoon het. Sy voorouers het met die 1820-Setlaars in Suid-Afrika aangekom. Sy ouers het 'n handelspos in Transkei bedryf. Transkei was toe nog 'n reservaat, wat die Suid-Afrikaanse regering later die status van 'n tuisland sou gee. As 'n jong seun het Woods uitgebreide gereelde kontak met die Bomvana gehad. Hy het vlot Xhosa en Afrikaans gepraat, sowel as sy moedertaal, Engels.

Woods en sy broer, Harland, het aan die Christian Brothers College in Kimberley in die oorwegend Afrikaner-Noord-Kaap skoolgegaan. Die skool was akademies streng, en die Ierse Christelike Broeders het 'n reputasie vir neutraliteit oor politieke kwessies gehad. Terwyl Woods nog op skool was, het die Nasionale Party in 1948 aan bewind gekom en begin om die apartheidstrukture te vestig. Toe hy aan die Universiteit van Kaapstad in 1952 sy studies in die regte begin het, het Woods die regering se beleid van segregasie ondersteun, maar was lugtig vir die hardhandige aksies van die Nasionale Party. Tydens sy studies het hy begin om sy vroeëre separatistiese houdings te bevraagteken, en hy het polities aktief geraak in die Federale Party, wat apartheid verwerp het en sy ondersteuningsbasis onder die liberale Engelssprekende blankes gevind het.

Woods het twee jaar lank as 'n regsleerling deurgebring, met die doel om 'n advokaat te word, maar het homself meer tot joernalistiek aangetrokke gevoel. Toe hy sy loopbaan as joernalis wou begin, is die 23 jaar oue Woods deur die Federale Party genader om hom vir die parlement verkiesbaar te stel. Sy veldtog was onsuksesvol, en hy het na sy werk as 'n juniorverslaggewer van die Daily Dispatch koerant in Oos-Londen teruggekeer. Hy het vir twee jaar in die laat 1950's sy joernalistiekvaardighede geslyp met skryfwerk en sub-redigering vir verskeie koerante in Engeland en Wallis. Tydens sy werk in Wallis het hy 'n liefde en respek vir die Walliese mense ontwikkel, wat hy vir die res van sy lewe sou dra. Tydens sy werk op die Western Mail in Cardiff, het Woods bevriend geraak met 'n kollega, Glyn Williams, wat later by hom by die Daily Dispatch sou aansluit, en uiteindelik self redakteur sou word. Voor sy terugkeer na Suid-Afrika, het hy as korrespondent gewerk vir Londen se Daily Herald, op reis deur die oos- en suidelike Verenigde State. In Little Rock, Arkansas, het hy geskryf oor segregasie in die VSA, en dit met Suid-Afrika se apartheidstelsel vergelyk.

Woods het teruggekeer na die Dispatch, en het met Wendy Bruce getrou, wie hy sedert hulle tienerjare geken het. Hulle het ses kinders gehad: Jane, Dillon, Duncan, Gavin, Lindsay, en Maria. Hulle vierde seun, Lindsay, wat in 1970 gebore is, het net voor sy eerste verjaarsdag aan meningitis gesterf. Die familie het 'n gemaklike lewe in Oos-Londen gevoer, en in Februarie 1965, op die ouderdom van 31, het Woods hoofredakteur van die Daily Dispatch geword.^[1] Die blad het 'n anti-apartheid redaksionele beleid gehad. Onder Woods se redaksie het die Dispatch se leserskap uitgebrei om Afrikaans-sprekende en swart lesers in die nabygeleë Transkei en Ciskei in te sluit. Woods het 'n veelrassige redaksionele personeel gehad, en het apartheidswette verontagsaam deurdat hy swart, wit en kleurlingverslaggewers in die dieselfde kantoorruimte laat werk het. Hy het ook verslaggewers met buitelandse ondervinding by voorkeur aangestel. Woods het 'n paar onderonsies met die Suid-Afrikaanse veiligheidspolisie ten opsigte van redaksionele sake gehad, en het op verskeie geleenthede met Eerste Minister B.J. Vorster direkte meningsverskille oor die inhoud van Dispatch se hoofartikels gehad. Woods het homself in die posisie gevind waar hy metodes moes vind om die persbeheertaktieke van die regering te omseil, en het hulle ook soms direk uitgedaag.

Onder Woods was die Daily Dispatch baie krities teenoor die regering, maar was aanvanklik ook krities teenoor die opkomende Swartbewussynsbeweging onder die leierskap van Steve Biko. 'n Jong swart vrou, dr Mamphela Ramphele, het Woods daarvan beskuldig dat hy misleidende stories oor die beweging geskryf het, en het hom uitgedaag om Biko te ontmoet.

Die twee mans het vriende geword, wat daartoe gelei het dat die Veiligheidspolisie begin het om Woods se bewegings dop te hou. Woods het nogtans voortgegaan om politieke ondersteuning aan Biko te verleen, deels deur die skryf van hoofartikels in sy koerant en deels deur voort te gaan om swart joernaliste by die Daily Dispatch aan te stel.

Op 16 Junie 1976, het die Soweto-opstand uitgebreek, waar oorwegend 13- tot 16-jaar-oue studente vanaf Soweto deelgeneem het aan 'n betoging teen onderrig in Afrikaans en teen die Bantoe-onderwysstelsel in die algemeen. Die polisie het die kinders beveel om te verdaag, en toe hulle geweier het, het die polisie op hulle gevuur, en talle (en by sommige ramings, honderde)^[2] doodgeskiet. Die kinders het die polisie met klippe bestook, en daar was grootskaalse onrus in Suid-Afrika. Die regering het gereageer deur die Swartbewussynsbeweging en baie ander politieke organisasies te verbied, en het ook verbanningsbevelle teenoor verskeie persone uitgereik. Donald Woods was een van die verbode persone, en is sodoende effektief onder huisarres geplaas.^[3][4]

Steve Biko was in geheime kontak met twee verbode anti-apartheidsbewegings, die African National Congress (ANC) en die Pan Africanist Congress (PAC). Toe hy in die aand van 18 Augustus 1978 na 'n reis na Kaapstad terugkeer huistoe, is hy in hegtenis geneem en het aan slae wat hy in gevangenskap opgedoen het op 12 September omgekom. Woods het Biko se vrou Ntsiki na die lykshuis vergesel, en Biko se mishandelde liggaam gefotografeer. Die foto's is later in Woods se boek gepubliseer, wat die Suid-Afrikaanse regering se toesmering van die oorsaak van Biko se dood blootgelê het.

Kort na Biko se dood, is Woods self onder 'n vyfjarige verbod geplaas. Hy is gestroop van sy redakteurskap, en is nie toegelaat om in die openbaar te praat, te skryf, te reis, of selfs te werk nie. Tydens die volgende jaar, was hy aan verhoogde teistering onderwerp, en sy telefoonoproepe is gemonitor. Die laaste strooi het gekom toe sy ses-jaar-oue dogter brandwonde opgedoen het van 'n T-hemp wat met ninhidrien behandel is.^[5] Vas oortuig dat die regering vir hom sou doodmaak, het Woods besluit om uit Suid-Afrika te vlug.^[6]

Woods en vriende Donald Card en Vader Kani het 'n plan beraam om hom uit sy huis te smokkel. Hulle het hom as 'n Anglikaanse priester, Vader "David C. Curren" vermom, en Woods het op oujaarsaand 1977 480 km geryloop voordat hy probeer het om die Telerivier, 'n sytak van die Oranjerivier, tussen Suid-Afrika en Lesotho oor te steek. Die rivier was egter oorvol na dae van bestendige reën, sodat hy liewer die Telebrug grenskruising in 'n Lesotho Posdiens vragmotor oorgesteek het. Die drywer was 'n burger van Lesotho, wat nie Woods se ware identiteit vermoed het nie.

Nadat hy die grens oorgesteek het na Lesotho sonder om deur die Suid-Afrikaanse doeane- en grensamptenare waargeneem te word, het hy 'n voorafgereëlde telefoonoproep gemaak, sy familie het kort daarna by hom aangesluit. Sodra hulle in Lesotho aangekom het, het Bruce Haigh, 'n Australiese diplomaat, hom na Maseru gevat. Met die hulp van die Britse Hoëkommissie in Maseru asook die Regering van Lesotho, het hulle onder Verenigde Nasies paspoorte saam met 'n Lesotho regeringsamptenaar oor Suid-Afrikaanse lugruim gevlieg, en via Botswana na Londen gevlug waar hulle politieke asiel toegestaan is.^[7]

Na sy aankoms in Londen, het Woods 'n aktiewe kampvegter teen apartheid geword. Op advies van Oliver Tambo, die President van die ANC, het Woods 'n vurige voorstander van sanksies teen Suid-Afrika geword. Hy het deur die VSA getoer in 'n veldtog vir sanksies teen die Apartheidsregime. Die reis het 'n drie-uur-sessie ingesluit wat deur President Jimmy Carter gereel is, waartydens hy amptenare van die "Department of State" toegespreek het. Woods het ook in 1978 'n sitting van die Verenigde Nasies se Veiligheidsraad toegespreek.

Op 11 Februarie 1990 is Nelson Mandela uit die tronk vrygelaat na sewe-en-twintig jaar op Robbeneiland. Daardie jaar het Mandela oor Paasfees na Londen gereis om 'n konsert in Wembley-stadion by te woon om die Britse anti-apartheidsbeweging te bedank vir hulle jarelange veldtog teen apartheid. Woods het aan Mandela 'n das in die swart, groen en goue kleure van die ANC gegee om die geleentheid te vier, wat Mandela toe ook op die konsert die volgende dag gedra het.

Woods het in 1994 teruggekeer na Suid-Afrika om die fondsinsamelingspogings vir die ANC se verkiesingfonds te ondersteun. Sy seun Dillon was een van die organiseerders van die fondsinsameling in die Verenigde Koninkryk. Op 27 April 1994, het Woods sy stem by die Johannesburgse stadsraad uitgebring. Na afloop van die verkiesing het hy vir die Instituut vir die Bevordering van Joernalistiek in Johannesburg gewerk.

Regisseur Richard Attenborough het die storie van Woods en Biko, wat gebaseer is op die boeke wat Woods geskryf het, onder die titel Cry Freedom verfilm. Donald en Wendy Woods het by die projek betrokke geraak, en nou saam met die akteurs en bemanning gewerk. Die film is grootliks in Zimbabwe geskiet, aangesien Suid-Afrika nog steeds onder die apartheid regime gestaan het. Dit is in 1987 vrygestel, en was deur die kritici geloof, en het ook 'n aantal toekennings verower. Woods se rol is deur Kevin Kline vertolk, en hy het met Woods en sy gesin vriende geraak tydens die verfilming. Die vriendskap het voortgegaan tot by Woods se dood in 2001. Wendy Woods is deur Penelope Wilton gespeel. Die rol van Biko is deur Denzel Washington gespeel, wat vir hierdie rol 'n Oscar nominasie gekry het. Ander rolle is deur John Thaw, Timothy West, Julian Glover en Zakes Mokae gespeel.

Die film sluit af met 'n lys van swart aktiviste wat in polisie-aanhouding in Suid-Afrika oorlede is, met die amptelike verklarings van die oorsaak van hulle dood.

In die laaste jaar van sy lewe, het Woods 'n beroep gedoen om 'n standbeeld van Nelson Mandela in Trafalgarplein op te rig, buite die Suid-Afrikaanse Hoëkommissariaat, waar die anti-apartheidveldtog gereeld teen apartheid betoog het.

Woods is in 2000 tot Kommandeur van die Orde van die Britse Ryk (CBE) verklaar. Hy is op 19 Augustus 2001 in Londen aan kanker oorlede.^[8][9][10]

Die 3 m hoë brons standbeeld van Mandela is uiteindelik op die nabygeleë Parliament Square opgerig. Dit is deur die Britse Eerste Minister, Gordon Brown, op 29 Augustus 2007 onthul, in die teenwoordigheid van Woods se weduwee, Wendy, en Richard Attenborough.

Wendy is in 2013 oorlede.^[11]

Donald Woods se oudste seun, Dillon Woods, is die uitvoerende hoof van die Oos-Londen-gebaseerde Donald Woods-stigting, 'n opvoedkundige stigting in Suid-Afrika.^[12]

• Conscience-in-Media (Gewete-in-Media) toekenning van die Amerikaanse Vereniging van Joernaliste en Skrywers, in 1978
• Wêreld Vereniging van Koerante Se Goue Pen van Vryheid Toekenning, in 1978

• Donald Woods-tuine - 'n straat in Tolworth, Surrey
• Donald Woods-stigting - 'n nie-regeringsorganisasie wat die Suid-Afrikaanse Nasionale Departement van Gesondheid in die bestuur en behandeling van MIV/VIGS in die landelike bevolkings ondersteun.

• Woods, Donald (1981). Asking for Trouble: The Autobiography of a Banned Journalist. Atheneum. ISBN 978-0-689-11159-4. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
• Woods, Donald (1987). South African Dispatches: Letters to My Countrymen. Penguin. ISBN 978-0-14-010080-8. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
• Woods, Donald (1978). Biko. Paddington Press. ISBN 978-0-8050-1899-8. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp) latere uitgawe gepubliseer deur Henry Holt, New York, 1987
• Die verfilming met Attenborough
• Woods, Donald (2000). Rainbow Nation Revisited: South Africa's Decade of Democracy. André Deutsch. ISBN 978-0-233-99830-5. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)

• Donald James Woods - South African History Online Geargiveer 25 Maart 2015 op Wayback Machine
• Donald Woods se toespraak op 4 April 1988 by die George Washington Universiteit op C-SPAN (@ 12 minute)