Oos-Londen

Oos-Londen eMonti
Stad
Oos-Londen  Oos-Londen se ligging in Oos-Kaap
Koördinate: 32°59′S 27°52′O / 32.983°S 27.867°O / -32.983; 27.867
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Oos-Kaap
Munisipaliteit	Buffalo City
Stigting	1847[1]
Oppervlak [2]
• Stad	168,86 km2 (65,20 vk. myl)
• Metro	2 536 km2 (979 vk. myl)
Bevolking  (2011)[2]
• Stad	267 007
• Digtheid	1 581/km2 (4 090/vk. myl)
• Metro	755 200
• Metrodigtheid	297,8/km2 (771/vk. myl)
Rasverdeling (2011) [2]
• Wit mense	16.0%
• Indiërs/Asiërs	1.8%
• Bruin mense	11.6%
• Swart mense	70.1%
• Ander	0.5%
Taal (2011) [2]
• Xhosa	61.8%
• Engels	21.2%
• Afrikaans	13.3%
• Ander	3.8%
Poskode (strate)	5200
Poskode (posbusse)	5201–5499
Skakelkode	043
Webwerf	Buffalo City-munisipaliteit

Oos-Londen (Engels: East London, Xhosa: eMonti) is 'n stad in die Oos-Kaapprovinsie van Suid-Afrika. Dit het sowat 267 000 inwoners (volgens die 2011-sensus) en vorm die belangrikste deel van die Buffalo City Metropolitaanse Munisipaliteit wat in totaal sowat 755 000 inwoners huisves, waarvan 642 750 swart was, 58 258 wit, 45 442 bruin en 6 241 Indiërs.^[2] Dit lê aan die Indiese oseaankus, tussen die Buffels- en die Nahoonrivier, en is die enigste stad in Suid-Afrika met 'n rivierhawe.

Pynappels en mielies is belangrike plaaslike uitvoerprodukte. Die hawe beskik ook oor die grootste graansilos in die land, met 'n kapasiteit van tot 76 000 ton. Oos-Londen is 'n belangrike in- en uitvoerhawe vir nuwe motorvoertuie na die Amerikas, die Verenigde Koninkryk, Australië, Japan en China. Koper afkomstig van Zambië en die Demokratiese Republiek van Kongo word ook per see uitgevoer.

Die stad is in 1847 as 'n vesting gestig ('n kruithuis is die enigste oorblyfsel van die destydse Fort Glamorgan). Tien jaar ná die stigting van Oos-Londen vestig meer as 2 300 Duitse setlaars – oorwegend lede van die Duitse Legioen, wat in die Krimoorlog geveg het – in die gebied. Plekname soos Berlyn, Hamburg en Döhne getuig van die Duitse erfenis, maar ook Oos-Londen en King William’s Town het gebaat by hulle vaardighede en ondernemingsgees. In 1914 kry Oos-Londen stadstatus.

Vandag is Oos-Londen een van Suid-Afrika se gewildste toeristebestemmings met sowat sewe sonskynure per dag en talle sandstrande.

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: NG gemeente Oos-Londen.

Die eerste Afrikaanse gemeente in Oos-Londen was nie 'n NG gemeente nie, maar wel die Vrije Hollandse Gemeente van Oost-Londen, ook gewoonweg genoem die Independente Gemeente, wat deur ds. Jooste van Transvaal gestig is en sy eerste kerkraadsvergadering op 6 April 1896 gehou het. Die gemeente het 'n sinkkerkie in St. Paulsweg opgerig waar die lekkergoedfabriek van Wilsons later jare sou staan. Die laaste kerkraadsvergadering van hierdie gemeente is op 21 November 1906 gehou.

Nou het die NG kerk oorgeneem en die eerste NG kerkraadsvergadering is op 1 Mei 1905 gehou. Ds. Andrew Murray McGregor word op 9 September 1905 bevestig en vertrek weer in 1909. Die tweede leraar, ds. J.P. van Huyssteen, is op 9 Julie 1910 bevestig.

Op 5 Oktober 1915 koop die kerk 'n erf in die hoofstraat aan vir die bou van 'n nuwe kerkgebou. Ds. Van Huyssteen, wat intussen na Riebeek-Wes vertrek het, gaan op versoek van die gemeente op reis deur die Vrystaat om by NG gemeentes geld vir die bou van die kerkgebou in te samel. Die gebou is op 8 April 1922 ingewy deur ds. A.J. Pienaar, moderator.

Weens die snelle uitbreiding van die stad, is die Wes-gemeente in 1941 afgestig en die Noord-gemeente in 1946. Deur die jare is vele ander gemeentes gestig, maar 'n paar is mettertyd weer by ander ingelyf of het saamgesmelt. In 2007 was daar: Buffelsrivier (1962), Cambridge (1952), De Brug (1993), Gonubie (1986), Nahoon (1960), die moedergemeente, Oos-Londen-Noord (1946) en Oos-Londen-Wesheuwels (1971). Die ring van Oos-Londen, wat die NG gemeente King William's Town insluit, het in 2007 sowat 1 200 belydende (volwasse) lidmate minder as in 1990 gehad.

Die NG Sendinggemeente Oos-Londen is in 1976 gestig, asook etlike gemeentes van die eertydse NG Kerk in Afrika, wat vandag almal onder die VGK val.

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Jode in Suid-Afrika.

Oos-Londen is in 1836 gestig as landingsplek en het in 1847 dorpstatus verkry. W. Barnett het in 1849 ’n gondkonsessie gekry, maar die eerste Joodse inwoner was Gustave Wetzlar, wat in 1861 uit Duitsland in die Kaap aangekom het en hom in 1873 as handelaar in Oos-Londen gevestig het. Hy was dorpsraadslid van 1881 af en het burgemeester geword in 1889. John Lewis Norton, ’n afstammeling van die 1820-Setlaars, was hoofkonstabel en bode van die hof. Die groei van die Joodse bevolking vanweë immigrasie en die toestroming tydens die Tweede Vryheidsoorlog het gelei tot die stigting van die Joodse gemeente in 1901. Julius Myers en G.C. Deal, albei immigrante uit Engeland, het die leiding geneem in die gemeenskapslewe. Emmanuel Lipkin, later van Oudtshoorn, het in 1903 uit Engeland gearriveer as predikant en ’n klein sinagoge is in gebruik geneem. Twintig jaar later is ’n groter sinagoge gebou. In 1958 is ’n klein Hervormde gemeente gestig.

In sy bloeitydperk het die gemeenskap in die middel 1960’s uit sowat 1 200 siele bestaan. Daar was ’n aktiewe Joodse gemeenskapslewe met Hebreeuse skole, Sionistiese en ander organisasies, streekstakke van nasionale instellings en ’n buiteklub. Maar teen 2004 het dit gekrimp tot minder as 150, hoofsaaklik bejaarde individue, hoewel die vernaamste gemeenskapsorganisasies nog aan die gang was. Jode was aktief in die burgerlike samelewing en het, benewens Wetzlar, die volgende burgemeesters ingesluit: David Lazarus (1947–’48 en 1966–’68), Abraham Addleson (1957–’59) en Leo Laden (1962–’64).^[3]

Oos-Londen het 'n lughawe wat dit met die groot stede in Suid-Afrika verbind. Daar is ook 'n hawe en spoorlyne verbind die stad met Gauteng, Port Elizabeth, Kaapstad en Durban. Die N2 nasionale pad verbind die stad met Durban en Port Elizabeth. Die N6 begin by Oos-Londen en verbind die stad noordwaarts via Queenstown met Bloemfontein en die N1 nasionale pad.

Die Blackburn Rovers speel in die National First Division, die tweede vlak van sokker in Suid-Afrika, met hul tuiste in die Buffalo City-stadion. Dié stadion is tydens die Rugbywêreldbeker 1995 vir drie groepwedstryde ingespan. 'n Ander vername stadion is Buffalopark wat vir krieketwedstryde gebruik word en die Warriors huisves. Hier is tydens die Krieketwêreldbeker 2003 drie krieketwedstryde aangebied. Die Grens Bulldogs ding vir Oos-Londen in die jaarlikse Curriebeker mee en beslis hul tuiswedstryde in die Buffalo City-stadion.

• Die Raadsaal in die Victoriaanse renaissance-boustyl is 'n nasionale gedenkwaardigheid. Die kloktoring is aan die Britse koningin Victoria gewy.
• Die Stasie van Oos-Londen is een van die oudste geboue in die stad en spog met die ou stoomlokomotief Stormberg, wat in 1903 in Engeland gebou is.
• Die St. Peterskerk is 'n nasionale gedenkwaardigheid uit die jaar 1862.
• Die Ann Bryant-kunsgalery van Oos-Londen toon skilderye van Suid-Afrikaanse en Britse kunstenaars.
• 'n Gedenkteken van die Suid-Afrikaanse kunstenares Lippy Lipshitz herinner aan die Duitse setlaars, wat hulle hier ná die Krimoorlog in 1857 gevestig het en 'n groot bydrae tot die opbloei van handel en landbou in die gebied gelewer het.
• Die Museum van Oos-Londen is die enigste plek ter wêreld waar 'n eier van die uitgestorwe reusevoël Dodo, wat in 1846 vanuit Mauritius na Suid-Afrika gebring is, op spesiale versoek besigtig kan word.
• Die John Baillie-gedenkteken in die hawe herdenk die historiese gebeurtenis van November 1835, toe die Britse vlag vir die eerste keer in die gebied gehys is.
• Een van die eerste privaat huise, wat aan die oostelike oewer van die Buffelsrivier opgerig is, huisves vandag die Historiese Museum van Gately-huis. Dit is die oorspronklike tuiste van John Gately, die stigter van Oos-Londen.
• Die Hood Pointvuurtoring is in 1895 in gebruik geneem.

• Gävle  Swede
• Leiden  Nederland
• Milwaukee County  Verenigde State van Amerika

• Lys van nedersettings in Suid-Afrika
• Duitse Setlaarsmonument

• Olivier, ds. P.L. (samesteller), 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
• Rosenthal, Eric, 1978. Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town and Johannesburg: Juta and Company Limited.

Wikimedia Commons bevat media in verband met Oos-Londen.

• (en) Toerisme-inligting oor Oos-Londen op Wikivoyage
• (en) Amptelike webwerf