Auvergne

Auvergne
Départements	Allier (03) Cantal (15) Haute-Loire (43) Puy-de-Dôme (63)
Prefektuur	Clermont-Ferrand
Bevolking	1 339 247 inw. (2007)
Bevolkingsdigtheid	51 inw./vk km
Oppervlakte	26 013 vk km
Arrondissemente	14
Kantons	158
Munisipaliteite	1 310
President van Gewestelike Raad	René Souchon (PS)

Auvergne [oˈvɛʀɲ] (Oksitaans Auvèrnhe / Auvèrnha) is 'n geskiedkundige provinsie en tans 'n administratiewe gewes (Frans: région) in die Sentraalmassief, die bergagtige hartland van Frankryk. Sy bewoners word in Frans Auvergnats genoem. Die administratiewe setel of prefektuur van Auvergne is Clermont-Ferrand wat vroeër ook as die historiese provinsie se hoofstad gefungeer het.

Die gewes, wat uit die vier départements Allier, Cantal, Haute-Loire en Puy-de-Dôme bestaan, is met sy bergspitse en gebluste vulkane, mere en weivelde grotendeels 'n ongerepte natuurgebied wat soos 'n bergvesting in die hart van Frankryk lê. Auvergne is ook die brongebied van talle riviere.

Sowat 65 miljoen jaar gelede het vervormings in die aardkors en -mantel die Sentraalmassief laat bewe, en as gevolg van swellings en breuke is die bergmassief in kleiner eenhede geskeur. Magma het uit die diepte van die aarde na bo gestyg en deur krake na die oppervlak beweeg waar dit net enkele kilometer onder die boonste laag van die aardkors magmakamers gevorm het.

40 miljoen jaar later het die vulkaniese aktiwiteit in die gebied begin, en tydens 'n aantal periodes met hewige uitbarstings is die vulkaniese landskappe van Auvergne gevorm. Die krake in die aardkors het diep akwifere - water wat ondergronds vasgevang was - laat opstyg, waarvan die terapeutiese waarde al in die antieke oudheid bekend was.

Auvergne se huidige vulkaanlandskap strek van die Monts Dômes tot by die Monts du Cantal met 'n hoogte van 1 600 meter bo seevlak. Dit is die oudste vulkaniese streek in Europa en beskik met die vermaaklikheidspark "Vulcania" oor 'n buitengewone instelling wat die geologie van die gebied behandel - onder meer met Europa se grootste aardbewing-nabootser.

Die Monts Dômes vorm 'n pragtige silhoeët wat oor 'n lengte van 40 kilometer strek. Hierdie bergreeks behels meer as 80 vulkaankeëls wat soos die skakels van 'n ketting verrys (hulle word in Frans dan ook Chaîne des Puys genoem). Die hoogste bergspits van die ketting, die Puy de Dôme, bereik 'n hoogte van 1 465 meter bo seevlak en lê in die natuurpark van Auvergne.

Gedurende die Ystydperk is die huidige landskapsvorme met hulle rotse, valleie, heidevelde en kratermere geskep. Die Puy de Dôme bied 'n goeie uitsig oor die omgewing rondom die vulkankeël wat reeds deur Galliërs en Romeine as 'n heilige berg vereer is.

Auvergne is een van die historiese provinsies van Frankryk. Sy naam is afgelei van die Averners, 'n Galliese stam wat die gebied in die tydperk van die Romeinse verowering bewoon het. In die sewentigerjare van die 5de eeu is Auvergne deur Wes-Gote onder die bevel van Eurik verower en is teen die begin van die 6de eeu by die Frankiese Ryk ingelyf.

In die Middeleeue het die plaaslike grawe ná die ontbinding van die hertogdom Akwitanië teen die grawe van Poitiers opgetree om die opperhand in Auvergne te kry. Die langdurige oorlogvoering het in die 11de eeu tot die grawe se politieke en ekonomiese magsbasis aansienlik verswak, en plaaslike leenshere het nou die gesag in die gebied uitgeoefen.

Teen die begin van die 12de eeu was daar reeds vier magsgebiede: Twee graafskappe, wat die hertog van Akwitanië as leenheer erken het, en die bisdomme van Clermont en Le Puy wat onder beskerming van die Franse koning gestaan het. As gevolg van 'n koninklike veldtog in Auvergne is Hendrik II van Engeland, die destydse hertog van Akwitanië, in 1166 gedwing om sy oor die gebied aan die Franse heerser te oorhandig. In die 13de eeu is die gesag oor Auvergne aan Alfons van Poitiers, die broer van koning Lodewyk IX, oorgehandig wat Auvergne geleidelik by die Koninkryk Frankryk ingelyf het. In 1360 het Auvergne 'n hertogdom geword, alhoewel daarnaas ook nog 'n klein res van die graafskap Auvergne bestaan het.

As gevolg van die administratiewe hervormings gedurende die Franse Rewolusie is Auvergne in 1790 in die huidige départements verdeel. Haute-Loire en Allier behels daarnaas ook gebiede wat vroeër deel uitgemaak het van die historiese provinsies Bourbonnais, Lyonnais en Languedoc.

Die hoogvlaktes van Auvergne word veral as weivelde gebruik. Auvergne is die bakermat van die Salers- en Aubrac-beesrasse, en melk en kaas is die belangrikste landbouprodukte. Kaasspesialiteite sluit die bekende Cantal, die Saint-Nectaire met sy kenmerkende neutesmaak, die blouskimmelkase Bleu d'Auvergne en Fourme d'Ambert in wat met brood bedien word.

Die plaaslike markte soos dié van Brive pronk met 'n oordaad plaaslike spesialiteite waaronder getruffelde ganslewerpastei, ham, vis, wildsvleis en pluimvee. Auvergne se kookkuns is dié van 'n tipiese landelike, bergagtige streek met 'n soms harde klimaat en spaarsame mense, maar dit word verfyn met pikante bestanddele soos okkerneute, morelle, porcini-sampioene (boletus edulis), truffels, groente, vars vrugte soos appels en aarbeie en kastaiings. Kastaiings was vroeër selfs 'n stapelvoedsel in Auvergne, maar vandag word net edelkastaiings as 'n smaaklike bylae bedien.

Tipiese inheemse geregte is Potée Auvergnate, Truffade, Pounti en aartappelpastei. Visgeregte (waaronder verskeie soorte forelle en salm) is eweneens gewild. Die sterk rooiwyn van Auvergne verleen 'n buitengewone smaak aan baie plaaslike geregte waarvan Coq au vin ("Hoender met rooiwyn") die bekendste is. Gewilde nageregte is Clafoutis en fraises au poivre ("aarbeie met pepper"). Meestal word 'n maal egter met kaas en Pompe aux Pommes ('n soort appelgebak) afgerond.

• Die vermaaklikheidspark Vulcania

Die administratiewe geweste van Frankryk (Régions de France)
Metropolitaanse geweste (Régions métropolitaines):
Akwitanië | Auvergne | Boergondië | Bretagne | Centre-Val de Loire | Champagne-Ardenne | Elsas | Franche-Comté | Île-de-France | Korsika | Languedoc-Roussillon | Limousin | Lotaringe | Midi-Pyrénées | Nord-Pas-de-Calais | Basse-Normandie | Haute-Normandie | Pays de la Loire | Pikardië | Poitou-Charentes | Provence-Alpes-Côte d'Azur | Rhône-Alpes
Metropolitaanse geweste 2016 (Régions métropolitaines):
Auvergne-Rhône-Alpes | Boergondië-Franche-Comté | Bretagne | Centre-Val de Loire | Grand Est | Hauts-de-France | Île-de-France | Korsika | Nieu-Akwitanië | Normandië | Oksitanië | Pays de la Loire | Provence-Alpes-Côte d'Azur
Oorsese geweste (Régions d’outre-mer):
Frans-Guyana | Guadeloupe | Martinique | Mayotte | Réunion