Clermont-Ferrand

Clermont-Ferrand
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Frankryk
Région (gewes)	Auvergne-Rhône-Alpes
Département	Puy-de-Dôme
Koördinate	45°46′N 3°40′E / 45.767°N 3.667°O / 45.767; 3.667
Stigting (Édit d'union)	15 April 1630
Oppervlakte:
- Totaal	42,67 vk km
Hoogte bo seevlak	321-602 m
Bevolking:
- Totaal (2011)	142 400
- Bevolkingsdigtheid	3 337/vk km
- Metropolitaanse Gebied	460 759
Tydsone	UTC +1
- Somertyd	UTC +2
Burgemeester	Serge Godard (PS)
Amptelike webwerf	Clermont-Ferrand

Clermont-Ferrand (Oksitaans: Clarmont-Ferrand) is 'n stad van die Franse gewes (région) Auvergne-Rhône-Alpes en die prefektuur van die département Puy-de-Dôme met 'n bevolking van 142 400 inwoners in 2011.

Clermont-Ferrand is een van die oudste stede in Frankryk en tydens die Middeleeue ook een van die grootstes en belangrikstes. Dit staan veral bekend as die gasheerstad van die beroemde konsilie, waartydens Pous Urbanus II die Europese Christene in 1095 tot die Eerste Kruistog opgeroep het. Die huidige stad is op 15 April 1630 deur die samesmelting van die voormalige stede Clermont en Ferrand gestig.

Clermont-Ferrand is 'n belangrike nywerheidsentrum en lê in die Limagne-vlakte van die Sentraalmassief. Dit word deur 'n reeks van vulkaniese bergspitse omring, waaronder die bekende Puy-de-Dôme sowat 15 kilometer suid van Clermont-Ferrand.

Die kenmerkende swart voorkoms van baie historiese geboue in Clermont-Ferrand is te danke aan die nègre-noir, die tipiese vulkaniese basaltsteen van die omgewing. Die maatskappy Michelin, 'n internasionaal bekende Franse vervaardiger van onder meer buitebande, het met die oprigting van sy fabrieke en tuinstede met werkerskwartiere 'n groot rol by die stadsbeplanning van Clermont-Ferrand gespeel. Die stad beskik oor twee universiteite en ses tersiêre instellings vir ingenieurs- en bestuurswetenskappe met altesaam 31 000 studente.

Clermont-Ferrand lê in Sentraal-Frankryk, sowat 170 kilometer wes van Lyon, en is die belangrikste stad in die historiese provinsie en huidige administratiewe gewes Auvergne. Die stad word in die weste deur die hoogplato van die Sentraalmassief met die bergreeks van die Puys oorheers. Hier lê ook die bekendste van die vulkaniese bergspitse van die omgewing, die Puy de Dôme, wat sy naam ook aan die département verleen het. Die oostelike stadsgebied grens aan die Limagne-vlakte, 'n belangrike landbougebied, waar veral graangewasse verbou word.

Die stad lê aan die kruispunt van belangrike historiese handelsroetes en moderne nasionale paie van Frankryk, wat Clermont-Ferrand met Lyon, Saint-Étienne, die Alpe en Marseille (A72), Bordeaux, Limoges en Toulouse (A89), Parys, Bourges, Montluçon en Nevers (A71), en Béziers, Montpellier, Perpignan en Spanje verbind (A75).

'n Groot deel van die stadsgebied strek oor 'n vulkaniese heuwel. Oorspronklik het dit die rand van 'n vulkaanmeer gevorm, wat sowat 150 000 jaar gelede ontstaan het. Die vulkaanmeer het 'n deursnee van sowat 1,5 kilometer en is lankal opgevul met die opdrifsels van die klein Tiretainerivier, wat deur Clermont-Ferrand vloei.

Die stad se klimaat word deur groot temperatuurskommelings tussen somer en winter gekenmerk. Donderbuie kom veral tydens die warm somers voor, terwyl die winters relatief droog is. Die gemiddelde reënval behoort met 591 millimeter per jaar tot die laagstes in Frankryk, terwyl die stad se 1 907 sonskynure per jaar met die gemiddeldes van die hele Frankryk ooreenkom. Die uiterste temperature, wat ooit in die stad gemeet is, was 40,7 °C in Julie 1983 en -29,0 °C in Februarie 1929.

Die eerste historiese verwysing na Clermont dateer uit die 1ste eeu v.C. Die Griekse geograaf Strabon het die destydse Nemessos (wat letterlik "heilige bos" beteken) as die hoofstad van die Galliese volk van die Averners beskryf. Hierdie Galliese nedersetting het op die heuwel ontwikkel, waarop later die katedraal van Clermont opgerig is. Die beroemde Slag naby Gergovia, waarin 'n Galliese leër die Romeinse legioene verslaan het, het in die omgewing van Nemessos plaasgevind.

In die Gallo-Romeinse tydperk ontwikkel Nemessos onder die nuwe Gallies-Latynse naam Augustonemetum, wat ter ere van keiser Augustus gekies is, tot een van die belangrikste en grootste stede in Gallië met tussen 15 000 en 30 000 inwoners in die 2de eeu n.C. In die 5de eeu is Augustonemetum een van die laaste Romeinse basisse in Gallië en word later deur die Wes-Gote en in 507 uiteindelik deur die Franke verower.

In 848 het die stad die nuwe naam Clairmont gekry, wat van die nabygeleë kasteel Clarus Mons afgelei is. Die stad was toe die setel van 'n biskop. Clermont is tussen 864 en 910 twee keer deur die Noormanne verwoes.

In die tydperk van koning Karel die Kale stig 'n Frankiese adellike, Bernard van Auvergne, die Huis van die Grawe van Clermont, wat saam met die biskoppe die heerskappy oor die stad uitoefen. Die feit dat die Grawe van Clermont leenmanne van die Hertoë van Auvergne was, terwyl die biskoppe politieke betrekkinge met die Franse koningshuis Capet onderhou het, lei verskeie kere tot spannings. Montferrand, wat nou 'n stadswyk van Clermont-Ferrand vorm, is in 1120 deur die grawe gestig om hulle magsposisie teenoor die biskoppe in Clermont te versterk.

Sedert die 12de eeu het die Franse koningshuis die opperhand oor Clermont en vestig sy posisie in die 13de eeu veral onder die heerskappy van Alfons van Poitiers, 'n broeder van koning Lodewyk IX. Die Grawe van Poitiers slaag in hierdie tydperk daarin om hulle as feodale heersers in die gebied te vestig, wat in die laat Middeleeue tot 'n belangrike vorstedom ontwikkel.

Clermont verwerf bekendheid deur die konsilie van die jaar 1095, wat deur Pous Urbanus II georganiseer is en waaraan tweehonderd prelate uit Frankryk, Spanje, Engeland en Duitsland en 'n groot aantal Franse adellikes deelgeneem het. Die konsilie het die beginsels van die Godsvrede bevestig en ook vraagstukke in verband met die kerklike hiërargie behandel. Die belangrikste gebeurtenis is egter Pous Urbanus II se oproep tot die Eerste Kruistog, wat as een van die belangrikste keerpunte van die Middeleeuse geskiedenis beskou word.

In 1490 word Clermont deur 'n aardbewing verwoes, en naas twaalf wagtorings van die stadsmuur het ook een toring van die kerk Notre-Dame du Port ineengestort. Ook die katedraal is swaar beskadig - een skeur by die suid-oostelike portaal is nog steeds sigbaar. Die skade, wat aan privaathuise berokken is, en die aantal slagoffers is nie oorlewer nie.

Clermont word in 1551 'n koninklike stad en in 1610 'n besitting van die Franse Kroon. Met die eerste Édit d'Union (of Edik van Troyes) word Clermont en Montferrand op 15 April 1630 verenig. Met die tweede Édit d'Union bevestig koning Lodewyk XV hierdie besluit in 1731. Nogtans is Montferrand in hierdie tydperk slegs 'n satellietstad van Clermont.

In 1832 stig Aristide Barbier en Édouard Daubrée 'n fabriek in die stadswyk Montferrand, wat gomlastiekballe en landboumasjiene vervaardig - die voorloper van die huidige maatskappy Michelin. Die eerste aanleg van Michelin, wat in 1889 op die Place des Carmes opgerig is, vervaardig remblokke vir fietse. Die eerste patent op 'n fietsband is in 1891 geregistreer. Danksy die groei van die nywerhede word tussen 1855 en 1857 die eerste spoorwegstasie opgerig.

Die uitbreiding van Michelin en die snelle groei van die plaaslike bevolking, wat tot woningsnood lei, gee die aanleiding tot die oprigting van die Cités Michelin, 'n behuisingsprojek vir die werkers van die maatskappy, wat volgens die beginsels van die destydse Rooms-Katoliek geïnspireerde paternalisme van die Michelin-gesin beplan is en onder meer ook die sosiale kontrole van die arbeiders en hul gesinne moontlik gemaak het. Die bevolkingsyfer staan in 1900 op 52 000 en groei tot 82 000 in 1921. Tydens die dertigerjare word 3 000 woonstelle vir Michelin-werkers opgerig. Saam met die behuisingsprojekte het hospitale, skole, 'n kerk en koöperatiewe opleidingsentrums ontstaan.

Met die oprigting van fabrieke en tuinstede vir hulle werkers kry Clermont sy kenmerkende karakter en versmelt met Montferrand tot die huidige stadsgebied.