Бауман урамы (Казан)

Бауман урамы
Төбәк	Татарстан
Шәһәр	Казан
Район	Казан һәм 1 нче пүлисә часы
Халык саны, кеше	1,544
Почта индексы	420111
Якындагы метро стансасы	Кремль, Тукай мәйданы
Кисеп үтә;	Meñyellıq məydanı; Меңъеллык мəйданы, Профсоюз урамы, Чернышевски урамы, Муса Җәлил урамы, Кави Нәҗми урамы, Астрономия урамы, Университет урамы, Пушкин урамы һәм Тукай мәйданы

Бауман урамы — Казанның Вахитов районында, тарихи үзәктә урнашкан урам. Урам, Казан Кремле янындагы Меңъеллык мəйданында башланып, көньяк-көнчыгышка таба дәвам итә, Тукай мәйданында тәмамлана.

Үзенчәлекләре

Бауман урамының озынлыгы - 1885 метр. Биредә төрле чорлардан һәйкәлләр очрый: борынгы храмнар заманча сәүдә үзәкләре белән янәшә тора, ә метро станциясендәге керү урыннары урта гасырның ярымподвал биналар җыелмасын хәтерләтә.^[3]

Тарих

Бауман урамы Казанда иң борынгы урамнарның берсе. Ул Казан ханлыгы чорында ук булган (шул вакытта ул Ногай юлы атамасын йөрткән). Әлеге вакытта 1905 елда Мәскәүдә үтерелгән инкыйлабчы Николай Бауман хөрмәтенә атала.

Бауман урамының исеме

Хәзерге Татарстан башкаласы Россия империясе составына кергәнче, Казанның төп урамы Ногай юлы дип атала. Исеме нугайлылардан барлыкка килә, алар Казан ханлыгын көнчыгыш һәм көньяктан контрольдә тота. Иван Грозный ханлыкны яулап алганнан соң, ул җирле атамаларны яңгырашы русныкына якын булган сүзләргә алыштырырга була. Штурм вакытында аның стеналарында ике киң пробоина барлыкка килә, алар Ногай юлы башында һәм ахырында урнаша. Сугыш һәм җиңү истәлеге итеп, рус патшасы элеккеге кәрван трактын Проломная урамына үзгәртә, ә соңрак ул Зур Проломная була.

Урамның тарихи исеме император фамилиясен, патша династиясе җимерелгәнче һәм большевиклар хакимияткә килгәнче канәгатьләндерә. Совет хөкүмәтенең җиңел кулы белән Татарстан башкаласының топографик объектлары исемлегендә, 1930 елдан башлап, революционер Николай Бауман хөрмәтенә яңа исем барлыкка килә.

Яңа Россиянең демократик җитәкчелеге совет үткәнен хәтерләткән элеккеге атамалардан арынуны максат итеп куя. Әйтик, шәһәр хакимияте талантлы опера башкаручысы һәм тумышы белән бу шәһәрдән булган Федор Шаляпин хөрмәтенә җәяүлеләр проспектын атарга тәкъдим итә. Әмма шәһәр халкы каршы булу сәбәпле, Казан мэриясе әлеге истәлекле урынны үзгәртүдән баш тарта.

Бауман урамының истәлекле урыннары

Казан Арбатында бик күп истәлекле урыннар урнашкан. Мәсәлән, 1917 елга кадәр сәүдәгәрләр Шмелев һәм Смоленцевныкы булган ике бинада урнашкан "Шаляпин" кунакханәсе. Отель янында 1999 елда ачылган Шаляпин һәйкәле урнашкан.

Җирле мәдәниятнең чираттагы объекты - 1833 елда төзелгән Качалов театры. 1914 елда бина реконструкцияләнә. Архитекторлар яңа сәхнә трибунасын һәм 500 урынга исәпләнгән тамаша залын проектладылар. Театр каршында Бауман урамындагы тагын бер истәлекле урын - ерак 1767 нче елда Казанга килгән Екатерина II каретасы макеты урнаштырылган.

1930 елларда биредә яңа чор корылмалары барлыкка килә. Шуларның берсе - ул чордагы барлык төп газета-журналлар дөнья күргән Матбугат йорты. 2012 елда, яңадан планлаштырылганнан соң, бинада ресторан һәм автомобиль стоянкасы белән заманча кунакханә торгызыла.

XVIII гасырда чәчәк аткан Татарстан башкаласы белән нәтиҗәлерәк идарә итәргә кирәк була, шуңа күрә 1788 елда җирле хакимиятләр урамда шәһәр магистраты бинасын торгыза. Дәүләт оешмасы стеналарында Казан түрәләре шәһәрнең үсеше барышын нинди юл белән хәл итәргә кирәклеген карыйлар. Соңрак йортны ятимнәр йортына бирәләр, ә Совет хакимияте чорында бу корылма республика икмәк пешерү сәнәгате идарәсенең штаб-квартирасы була.

Бауман урамындагы революцион вакыйгалар тарихы белән бәйле истәлекле урын — Милли банк (1914). Нәкъ менә монда большевиклар басып алган Россия империясенең алтын запасы саклана. Патша офицерлары кыйммәтле йөкнең бер өлешен генә алып китә ала.

XIX гасырның иң матур сәүдәгәр йортларының берсе - Бауман урамында урнашкан Соломин-Смолин йортын атарга була. Соломин танылган сәүдәгәр була, ә алар кондитер эшләнмәләре җитештерү белән шөгыльләнә. 1871 елгы чигендә Бауман урамындагы истәлекле урыннар исемлеген башка йорт - Каретников йорты тулыландыра.

Игътибарга лаек объектлар

3 нче йорт — Шәһәр магистраты бинасы.
5 нче йорт — Покрау һәм Ниса Микулае чиркәүләренең гыйбадәтханә комплексы.
7 нче йорт — Муса Җәлил эшләгән «Татарстан» гәҗите мөхәрририяте бинасы.
8 нче йорт — Геркен йорты, XIX гасыр уртасы (сүтелгән).
9/15 нче йорт — Мелниковнең табыш йорты («Казан» мөсафирханәсе), 1843 ел.
10 нчы йорт — Интендант складлары, XVIII гасыр азагы — XIX гасыр башы (сүтелгән).
12 нче йорт — Лебедев казармалары, XIX гасырның беренче яртысы (сүтелгән).
14 нче йорт — Гарипләр йорты, 1786 ел (сүтелгән).
15 нче йорт — Меркулов йорты, 1874, 1902 еллар.
17 нче йорт — сәүдәгәрләр биржасы йорты, XX гасыр башы.
19 нчы йорт — Матбугат йорты, 1933-1935 еллар.
20 нче йорт — Татарстан Җөмһүрияте фәннәр академиясе.
30 нче йорт — Смоленцев һәм Шмелев иптәшлегенең табыш йорты, 1907-1909 еллар.
32 нче йорт — Щетинкин йорты, XIX гасырның беренче яртысы.
34 нче йорт — Щетинин йорты, 1841-1844 ел.
35 нче йорт — Оконишников йорты, 1873 ел.
36/12 нче йорт — Себер нумирлары бинасы (сүтелгән).
37 нче йорт — Дәүләт банкы бинасы, XX гасыр башы.
39 нчы йорт — Волков йорты, 1863 ел.
40 нчы йорт — Ивановның табыш йорты, 1840 ел.
42/9 нчы йорт — Жаров йорты, 1836 ел.
45 нче йорт — Гагаев йорты, XIX гасыр азагы.
47 нче йорт — Ключников йорты, XIX гасырның беренче яртысы.
48 нче йорт — Казан дәүләт академия рус Зур драма театры бинасы, 1791 ел.
49/48 нче йорт — Бренинг даруханәсе йорты, XIX гасыр азагы — XX гасыр башы.
52/7 нче йорт — Табыш йорты, XIX гасыр азагы — XX гасыр башы.
56 нчы йорт — Ульянов-Золина йорты, XIX гасырның беренче яртысы, 1851, 1887 еллар.
58 нчы йорт — Григорьев йорты, XIX гасырның беренче яртысы, 1859.
62/9 нчы йорт — Соломин-Смолин йорты.
66 нчы йорт — Каретников йорты, 1888 ел.
68 нче йорт — В.Каретников йорты, XIX гасырның беренче яртысы.
70 нче йорт — П.Каретников йорты, 1866 ел.
74 нче йорт — Калинин-Жадина йорты, 1887, 1911 еллар.
76 нчы йорт — Р. Нәҗметдинов яшәгән йорт.
78 нче йорт — Аллаһның күренүе чиркәве (1 нче корпус), Аллаһның күренүе чиркәвенең чаң манарасы (2 нче корпус).
80 нче йорт — Смоленцев-Шмелевның сәүдә йорты, 1869-1873 еллар.
86/7 нче йорт — «Тиҗарәт нумирлары» кунакханәсе бинасы, 1906-1907 еллар.