Tolyatti

Tolyatti Тольятти
Bayrak Arma
Samara haritasında Tolyatti
Tolyatti Tolyatti'nin Rusya'daki konumu
Ülke	Rusya
Eyalet	Samara Oblastı
İdare
• Belediye Başkanı	Sergey Andreev
Yüzölçümü
• Toplam	314.8 km²
Rakım	90 m
Nüfus  (2010 Nüfus Saytimi)
• Toplam	719.514
Zaman dilimi	UTC+04.00
Alan kodu	+7 8482
Resmî site Tolyatti resmi portali

Tolyatti (Rusça: Толья́тти, Togliatti olarak da bilinir) Rusya'nın Volga Federal Bölgesi'nde bulunan Samara Oblastı'nda bir şehir. 1737-1964 yılları arasında Stavropol ismiyle anılmaktaydı. 1964 yılında şehrin ismi İtalyan komünist siyasetçi Palmiro Togliatti anısına Tolyatti olarak değiştirilmiştir.^[1] Tolyatti, Rusya'da herhangi bir oblastın yönetim merkezi olmayan en büyük şehirdir. Nüfusu ise 719,632'dur.^[2] Tolyatti, Rusya'nın en büyük otomotiv üreticisi AvtoVAZ (Lada) firmasına ev sahiğliği yapmasıyla ünlüdür.

Şehir 1737'de Stavropol (Ста́врополь) adı ile Vasili Tatişçev tarafından kurulmuştur.^[3] Rusya'da bir Stavropol şehri daha olduğu ve bu ikisi karıştırıldığı için şehir gayriresmi şekilde Volga Stavropolü (Ста́врополь-на-Во́лге) olarak da bilinmektedir.

1950'li yıllarda üzerine Volga Hidroelektrik İşletmesi tarafından Kuybişev Barajı ve Hidroelektrik Santrali inşa edilince orijinal şehir sular altında kalmış ve şehir sıfırdan yeniden kurulmuştur. 1964 yılında İtalyan otomobil üreticisi Fiat ve Sovyet yönetimi ortaklığında kurulan VAZ otomobil fabrikası için bu şehir seçilmiştir. Aynı yıl şehrin adı, bu ortaklığın gerçekleşmesinde etkili olan Palmiro Togliatti'ye atıfla Tolyatti olarak değiştirilmiştir. Yeni şehrin büyük bir kısmı 1960'lı yıllarda otomobil fabrikası işçileri ve aileleri için inşa edilmiştir. AvtoVAZ günümüzde halen şehir ekonomisini domine etmeye devam etmektedir.

Tolyatti, Stavropolsky Bölgesi'nin yönetim merkezidi fakat bu bölgenin bir parçası değildir. Bunun yerine Oblast Statüsünde Şehir olarak geçmektedir.

Şehir, üç bölgeye ayrılmıştır:

• Avtozavodsky (Автозаво́дский) Novy Gorod yani Yeni Şehir olarak da bilinir. Şehrin en yeni bölgesidir ve AvtoVAZ fabrikasının işçilerinin birçoğunun meskenidir.
• Tsentralny (Центра́льный) Stary Gorod yani Eski Şehir olarak da bilnir. Hükûmet binaları ve eski fabrikalar burada bulunur.
• Komsomolsky (Комсомо́льский) şehrin en eski bölgesidir ve hidroelektrik santralini inşa eden işçiler için kurulmuştur.

110.000 insana iş sağlayan AvtoVAZ fabrikası şehirdeki ana geçim kaynağıdır. Bunun yanıdna Tolyatti sanayisi diğer alanlarda da gelişmiştir. Rusya'nın en büyük amonyak ve gübre üreticilerinden bazıları Tolyatti'de bulunur. 2011 yılında şehir ekonomisini güçlendirmek ve sanayisini çeşitlendirmek için Tolyatti Özel Ekonomik Bölgesi projesi açıklanmıştır. Alman Mubea ve Japon Sanoh'un da aralarında olduğu bazı araba parçası üreticileri de bu bölgeye yatırım yapmıştır.^[4]

Şehirdeki toplu taşıma, belediye otobüslerini, troleybüsleri ve "alternatif" (ticari) ulaşım olarak da adlandırılan dolmuşa benzer bir toplu taşıma olan marşrutkaları içerir.

Şehir dışına ulaşım yolları iki otogar, iki tren istasyonu ve bir şehir limanı tarafından sağlanmaktadır. Tolyatti'nin kendi havaalanı da mevcuttur, ancak bu havaalanı yalnızca özel uçuşlar için kullanılmaktadır. Bunun sebebi ise en yakın uluslararası havaalanı olan Kurumoç'un sadece 40 kilometre uzaklıkta olmasıdır. Şehir federal karayolu ağına M5 "Ural" otoyolu ile bağlıdır.

1950'lerde Kuybyshev Rezervuarı'nın inşası şehrin tarihi bölgelerinin çoğunu yok etmiştir. Bu nedenle şehrin kültürel ve tarihi yapıtlarının neredeyse tamamı Sovyet döneminden kalmadır. Soveytler yıkıldıktan sonra Rusya Federasyonu döneminde de çeşitli kültürel ve dini yapılar inşa edilmiştir. 1998'de Volga yakınlarında büyük Tatişçev Anıtı açılmış ve Başkalaşım Katedrali 2002 yılında tamamlanmıştır .

100'ün üzerinde devlet okulu ve 10 özel okul barındıran şehirdeki en önemli üniversiteler şunlardır:

• Togliatti Devlet Üniversitesi (Тольяттинский государственный университет, ТГУ)
• Volga Bölgesi Devlet Hizmet Üniversitesi (Поволжский государственный университет сервиса, ПВГУС)
• Tatişçev Volga Üniversitesi (Волжский университет имени В. Н. Татищева, ВУиТ
• Togliatti İdare Akademisi (Тольяттинская академия управления, ТАУ)

• AvtoVAZ Teknik Müzesi
• Tolyatti Yerel Müzesi

Sovyet liderlerinin gözünde Tolyatti mükemmel bir Sovyet şehriydi çünkü nüfusunun çoğunluğu buraya AvtoVAZ fabrikalarının inşası sırasında göç etmişti. Sovyet yönetimi “mükemmel Sovyet insanının” sağlıklı olabilmesi için şehirde birçok yüksek kaliteli spor tesisi inşa etti: Spor salonları, yüzme havuzları, buz arenaları, dernek futbolu ve yarış stadyumları bunlara örnektir. Sonuç olarak, olimpiyat şampiyonu Alexei Nemov, Stanley Kupası şampiyonları Aleksey Kovalev ve Ilya Bryzgalov da dahil olmak üzere birçok sporcu Tolyatti'ye taşındı. Eski Montreal Canadiens savunma oyuncusu Aleksey Emelin ve eski Washington Capitals kanat oyuncusu Viktor Kozlov ve savunma oyuncusu Aleksey Tezikov bu şehirde doğdu. ayrıca profesyonel tenisçi Daria Kasatkina da Tolyatti'de dünyaya geldi.^[5]

Tolyatti kenti, hemen hemen her tür takım sporunda temsil edilmektedir. Tolyatti'nin Lada sponsorluğundaki Buz Hokeyi Kulübü, Moskova takımlarının buz hokeyi ligindeki dominsayonunu kırmıştır. Lada kadın futbol takımı birkaç kez Rusya şampiyonluğunu kazanmıştır. Rusya ve aynı zamanda Avrupa Şampiyonu olan Lada kadın hentbol takımı, Rus milli kadın hentbolunun çekirdeğini oluşturur. Erkek futbolu (FC Lada Togliatti ve FC Togliatti takımları), basketbol, yarış pisti ve hentbol takımları da ulusal şampiyonalarda yer alır.

Tolyatti kentinde birçok park bulunur ve bunların birçoğunda anıtlar yer alır. Bunların başında Zafer Anıtı dahil çok sayıda anıtın bulunduğu Zafer Parkı gelir. Şan Dikilitaşı ve diğer anıtların bulunduğu Özgürlük Meydanı, Sovyet baskısı dönemindeki kurbanların anısına yapılmış olan Yas Tutan Melek anıtının bulunduğu Merkez Parkı diğer önemli parkları arasındadır.

Şehirde, başta Ploshchad Svobody, Tolyattinskoye Obozreniye, iş gazetesi Ponedelnik (Pazartesi) Volny Gorod ve Gorodskiye Vedomosti olmak üzere pek çok gazete yayımlanmaktadır. 1990'lı yıllarda Tolyattinskoye Obozreniye gazetesinin yayımladığı haberler yerel bir suç örgütünün yerel polisle olan bağlantısını açığa çıkarmıştır.^[6] Bu haberlerden sonra, 2002 ve 2003 yıllarında gazetenin editörlerinden Valery Ivanov ve Aleksey Sidorov cinayete kurban gitmiştir.^[7][8]

Tolyatti çok etnikli ve çok dinli bir şehirdir. Şehirdeki çoğu insan Ortodoks Hristiyan inancına sahiptir. Müslümanlar, en büyük ikinci dini gruptur. Ayrıca şehirde hemen hemen başta eski İnananlar, Katolikler, Yahudiler, Protestanlar ve Budistler olmak üzere, diğer büyük dinlerin örgütleri de bulunmaktadır.

31 Ekim 2007 sabahı işe gidiş saatlerinde, yerel savcılığın soruşturma kanadının sözcüsü Irina Doroşenko'nun söylediğine göre, şehirdeki bir yolcu otobüsünde patlayan bomba en az sekiz kişinin ölümüne ve yaklaşık 50 kişinin yaralanmasına yol açan saldırının bir terör eylemi olabileceğini söyledi.^[9] Soruşturmanın başında, olayın Kuzey Kafkasya'dan gelen militanların işi olduğuna inanılıyordu.^[10] İlk başta, Çeçen mücahit Dokka Umarov'un olayla ilgisi olduğunu tahmin etse de^[11] yetkililer daha sonra patlamada ölen 21 yaşındaki Evgeny Vakhrushev'in bu trajediden sorumlu tek kişi olduğunu açıkladılar.

Şehir, ayrıca organize suç ve şiddetle de bilinir.^[12][13]

Şehir 1998-2004 yılları arasında yoğun bir mafya cinayetine tanık olmuştur. Bu dönemde beşi gazeteci olmak üzere 550 cinayet işlenmiştir.^[14]

Tolyatti'nin üç baş mimarı şiddet suçlarının kurbanı olmuştur: Valery Lopatin 7 Temmuz 2004'te vurularak öldürülürken, Mikhail Syardin ve Aleksander Kiryakov da şiddetli saldırılarda yaralanmıştır.^[15]

Şehrin 1994–2000 yılları arasında belediye başkanlığını yapan Sergey Jilkin (Сергей Жилкин), 15 Kasım 2008'de öldürülmüştür.^[16]

Şehrin 2000 ile 2007 yılları arasında belediye başkanlığını yapan Nikolay Utkin (Николай Уткин) yolsuzluktan dolayı yedi yıl hapis cezasına çarptırılmıştır.^[17]

• Wolfsburg, Almanya, 1991,
• Kazanlık, Bulgaristan, 1995,
• Luoyang, Çin, 2000.
• Mingeçevir, Azerbaycan, 2005,
• Colmar, Fransa, 1995,
• Kanije, Macaristan, 1997.

• Bo Andersson, (born 1955), AvtoVAZ CEOsu
• Varvara Bakhmeteva (1815–1851), Mikhail Lermontov'un ilham perisi
• Vasily Banykin (1888–1918), Ekim Devrimi'nde sonra şehirdeki İdari Komite'nin yöneticisi
• Denis Gurianov (born 1997), buz hokeyi oyuncusu
• Valentina Stupina, (1920–1943), pilot
• Vasily Tatishchev (1686–1750), şehrin kurucusu

• 
  Komsomolsky Bölgesi, Tolyatti
• 
  Volga Nehri'nden Tolyatti'deki bir fabrikanın görünüşü
• 
  Tatişçev Anıtı, Tolyatti
• 
  Avtozavodski bölgesinin tabelası
• 
  Tolyatti varoşları
• 
  Tolyatti Tsentralnyy (Merkez) bölgesindeki toplu taşıma
• 
  Avtozavodskiy bölgesindeki apartmanlar
• 
  Tolyatti'deki Lada galerisi
• 
  Tolyatti Tsentralnyy (Merkez) bölgesindeki toplu taşıma
• 
  Oktyabrskaya Sokağı, Tolyatti
• 
  Tolyatti Tsentralnyy (Merkez) bölgesindeki tiyatro ve anıt
• 
  Tolyatti termal santrali ve çebresindeki fabrikalar
• 
  Tolyatti'deki sanat meydanı
• 
  Komsomolskiy bölgesi, Tolyatti
• 
  2020'de Tolyatti'de gerçekleştirilen Rusya Buz Yarışı şampiyonası sırasında çekilmiş bir görüntü

Wikimedia Commons'ta Tolyatti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Tolyatti resmi portali
• Tolyatti Belediye Baskani ofisi websitesi 26 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Google haritaları