Azınlık hakları

Makale serilerinden
Haklar
Kuramsal ayrımlar Alacak hakları ve serbestlik hakları Aynî haklar Bireysel ve grup hakları Doğal haklar Negatif ve pozitif haklar
İnsan hakları Sivil haklar Ekonomik, sosyal ve kültürel haklar Üç nesil
Sahibine göre haklar Alacaklar Anneler Azınlıklar Babalar Bitkiler Ceninler Çocuklar Hastalar Hayvanlar Engelliler Erkekler Gençler İnsanlar İşçiler Kadınlar Krallar LGBT Öğrenciler Bireysel silahlanma hakkı Şüpheli ve sanık hakları Tüketiciler Uluslararası Yaşlılar Yazarlar Yerliler
Diğer hak grupları Sivil haklar Dijital Dil hakları Meşru müdafaa Mülkiyet Self determinasyon Üreme Telif
g t d

Azınlık hakları terimi temelde iki ayrı kavramı belirtmektedir. Terim; ırksal, etnik, sınıfsal, dini, dilsel ve cinsel azınlıkların bireysel haklarını belirtmenin yanı sıra azınlık öbeklerine atfedilen grup haklarını da içermektedir. Kullanım alanı, hiçbir çoğunluk öbeğine ait olmayan kişilerin bireysel haklarını da kapsayacak biçimde genişlemiştir.

Sivil haklar hareketleri, bir azınlık öbeğine ait olmanın kişinin bireysel haklarını kısıtlamamasına özellikle dikkat etmektedir.

Azınlık öbeklerinin haklarını savunmak amacıyla çeşitli politik yapılar da bulunmaktadır. Pozitif ayrımcılık kotaları, bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Dünya tarihindeki ilk azınlık hakları 1849 yılında Macar danışma meclisi tarafından oluşturulmuştur. Etnik, dini, dilsel azınlıklar ve yerel hakları konu alan azınlık hakları, uluslararası insan hakları hukukunun tamamlayıcı bir parçasıdır. Çocuk hakları, kadın hakları ve sığınmacı haklarında olduğu gibi azınlık hakları da toplumda baskın öbeğe göre dezavantajlı olan özel öbeklerin korunmasını amaçlamaktadır. Azınlıkları, varlıklarına yönelen en büyük tehditten koruyan ilk antlaşma, BM Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'dir.

Azınlık haklarını düzenleyen temel insan hakları standartları; Uluslararası Sivil ve Politik Haklar Anlaşması (Madde 27), Birleşmiş Milletler'in ulusal, etnik, dini ve dilsel azınlıklara üye kişilerin haklarına ilişkin açıklaması, iki Avrupa Konseyi antlaşması (Ulusal Azınlıkların Korunması Çerçeve Sözleşmesi ve Bölgesel ve Azınlıktaki Dilleri Koruma Antlaşması) ve 1990 tarihli AGİT Kopenhag belgesidir.

Azınlık hakları; varlığın korunması, ayrımcılık ve işkenceyle savaşım, kişi haklarının korunması ve geliştirilmesi ile politik yaşama katılma konularını kapsamaktadır.

Birçok ülke, azınlık haklarının korunması amacıyla özel yasalar çıkarmış ve ombudsmanlık kurumları oluşturmuşlardır. Macar Ulusal ve Etnik Azınlık Hakları Parlamenter Kurul Üyeliği, bu oluşumlara örnek olarak verilebilir.^[1]

Her ne kadar Birleşmiş Milletler, yerli halkları azınlıkların alt ulamı olarak görmüş olsa da bu öbekler, günümüzde uluslararası hukuk tarafından özel olarak korunmaktadırlar. Uluslararası Çalışma Örgütü'nün 169 no'lu kararı ve 14 Eylül 2007 tarihli BM Yerli Halkların Hakları Bildirisi bu düzenlemelerdendir.

Cinsel azınlıkların haklarını uluslararası insan hakları hukuku kapsamına almaya çalışan öneri, Birleşmiş Milletler'e üye birkaç ülke tarafından şiddetle geri çevrilmiştir.

Nesnelcilik felsefesinin kurucusu Ayn Rand'e göre bir öbek yalnız başına hiçbir hakka sahip değildir. Buna göre kişiler, bir öbeğe üye olmakla yeni haklar kazanmayacakları gibi var olan haklarını da yitirmezler. Bireysel haklar tüm öbek ve örgütlerin tek ahlaki temelidir. Rand, "bireysel haklar" teriminin kullanışsız olduğunu (hakların bireyin doğasından kaynaklandığını göz önüne alarak) öne sürmekte ve "ortak haklar" teriminin bir çelişkiye neden olduğunu savunmaktadır. Bireysel haklar genel oyla belirlenemezler. Hakların politik işlevi; azınlıkları çoğunluk baskısından korumaktır (var olan en küçük azınlık bireydir).^[2]

• Sivil haklar
• İnsan hakları
• Etnik grup
• Etnik çatışma
• Toplumsal katmanlaşma

• Thornberry, P. 1991. Uluslararası Hukuk ve Azınlık Hakları, Oxford: Clarendon Press
• Barzilai, G. 2003. Topluluklar ve Hukuk: Yasal Kişilikler Politikası ve Kültürü, Ann Arbor: University of Michigan Press.
• Henrard, K. 2000. Azınlıkların Korunmasına İlişkin Elverişli Bir Düzen Tasarısı: Bireysel İnsan Hakları, Azınlık Hakları ve Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı, Leiden: Martinus Nijhoff Publishers
• Jackson Preece, J. 2005. Azınlık Hakları: Çeşitlilik ve Birliktelik Arasında, Cambridge: Polity Press
• Pentassuglia, G. 2002. Uluslararası Hukukta Azınlıklar: Giriş Çalışması, Strasbourg: Council of Europe Publications

• BM Azınlık Hakları Bildirisi
• Birleşmiş Milletler'in ulusal, etnik, dini ve dilsel azınlıklara üye kişilerin haklarına ilişkin açıklaması hakkında bir yorum^{[ölü/kırık bağlantı]}, Birleşmiş Milletler Azınlık Çalışma Öbeği
• Birleşmiş Milletler Bağımsız Uzmanının Azınlık Haklarına İlişkin Düşünceleri 25 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• BM Azınlık Sorunları Forumu, önerileri 11 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• BM'nin Soykırımın Önlenmesine İlişkin Özel Kararı 25 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Uluslararası Azınlık Hakları Öbeği 27 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 1990 AGİT Kopenhag Belgesi 27 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• AGİT Hague'un ulusal azınlıkların eğitim haklarına ilişkin önerileri 8 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• AGİT Ulusal azınlıkların dilsel haklarına ilişkin Oslo bildirisi 27 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi'nin 222 no'lu kararı (2007) Bölgesel ve Azınlıktaki Dillerde Eğitim 3 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.