Objektivizm
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Mart 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Makale serilerinden |
| Bireycilik |
|---|
 |
Objektivizm, Rus-Amerikan yazar ve filozof Ayn Rand tarafından geliştirilen bir felsefi sistemdir. Kendisi bu sistemi "insanı kahraman bir varlık olarak, kendi mutluluğunu hayatının ahlaki amacı olarak, üretken başarıyı en asil faaliyeti olarak ve aklı tek mutlak olarak gören bir kavram" olarak tanımlamıştır.
Rand Objektivizmi ilk olarak kurmaca eserlerinde, özellikle de Yaşamak İstiyorum (1943) ve Atlas Silkindi'da (1957) ve daha sonra kurmaca olmayan deneme ve kitaplarında ifade etmiştir. Profesyonel bir filozof ve Rand'ın entelektüel varisi olarak gösterilen Leonard Peikoff daha sonra ona daha resmi bir yapı kazandırmıştır. Peikoff, Objektivizmi "temel ilkeleri" Rand tarafından belirlendiği ve değişime tabi olmadığı sürece "kapalı bir sistem" olarak nitelendirmektedir. Bununla birlikte, "yeni çıkarımların, uygulamaların ve bütünleştirmelerin her zaman keşfedilebileceğini" belirtmiştir.
Nesnelciliğin ana ilkeleri, gerçekliğin bilinçten bağımsız olarak var olduğu, insanların duyu algısı yoluyla gerçeklikle doğrudan temas kurduğu, kişinin kavram oluşturma ve tümevarımsal mantık süreci yoluyla algıdan nesnel bilgiye ulaşabileceği, kişinin hayatının uygun ahlaki amacının kendi mutluluğunun peşinde koşmak olduğudur (bkz. rasyonel egoizm), Bu ahlakla tutarlı tek sosyal sistemin, laissez-faire kapitalizminde somutlaşan bireysel haklara tam saygı gösteren bir sistem olduğunu ve sanatın insan hayatındaki rolünün, gerçekliğin seçici bir şekilde yeniden üretilmesi yoluyla insanların metafizik fikirlerini, kişinin anlayabileceği ve duygusal olarak tepki verebileceği fiziksel bir forma -sanat eserine- dönüştürmek olduğunu savunur.
Az sayıda akademisyen Rand'ın felsefesini desteklese de akademik filozoflar genellikle Rand'ın felsefesine çok az ilgi göstermiş ya da onu reddetmiştir. Bununla birlikte, Objektivizm sağ-liberteryenler ve Amerikan muhafazakârları arasında kalıcı bir etki yaratmıştır. Rand'ın kurucusu olduğu Objektivist hareket, onun fikirlerini halka ve akademik ortamlara yaymaya çalışılmaktadır.
Felsefesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Rand felsefi fikirlerini ilk olarak romanlarında, özellikle de The Fountainhead ve Atlas Shrugged'da dile getirmiştir. Bu fikirlerini daha sonra The Objectivist Newsletter, The Objectivist ve The Ayn Rand Letter adlı süreli yayınlarında ve Introduction to Objectivist Epistemology ve The Virtue of Selfishness gibi kurgusal olmayan kitaplarında detaylandırmıştır.
.jpg)
"Objektivizm" ismi, insan bilgisi ve değerlerinin objektif olduğu fikrinden türemiştir: bunlar vardır ve gerçekliğin doğası tarafından belirlenir, kişinin zihni tarafından keşfedilir ve kişinin sahip olduğu düşünceler tarafından yaratılmaz. Rand, bu ismi seçtiğini çünkü varoluşun önceliğine dayanan bir felsefe için tercih ettiği terim olan "varoluşçuluk "un zaten alınmış olduğunu belirtmiştir.
Rand, Objektivizmi, gerçekliğe dayanan ve insan doğasını ve içinde yaşadığımız dünyanın doğasını tanımlama yöntemi olarak amaçlanan "yeryüzünde yaşamak için bir felsefe" olarak nitelendirmiştir.
Metafiziği (Nesnel Gerçeklik)
[değiştir | kaynağı değiştir]Rand'ın felsefesi üç aksiyomla başlar: varlık, bilinç ve kimlik. Rand bir aksiyomu "bilginin temelini ve bu bilgiye ilişkin diğer tüm ifadeleri tanımlayan, herhangi bir konuşmacı tanımlamayı seçse de seçmese de zorunlu olarak tüm diğerlerinde bulunan bir ifade" olarak tanımlamıştır. Aksiyom, karşıtlarını onu kabul etmek ve herhangi bir inkâr girişimi sürecinde onu kullanmak zorunda oldukları gerçeğiyle yenilgiye uğratan bir önermedir." Objektivist filozof Leonard Peikoff'un savunduğu gibi, Rand'ın aksiyomlar argümanı "varlık, bilinç ve kimlik aksiyomlarının doğru olduğunun bir kanıtı değildir. Aksiyom olduklarının, bilginin temelinde yer aldıklarının ve dolayısıyla kaçınılmaz olduklarının kanıtıdır."
Rand, varoluşun diğer tüm bilgilerin temelinde yer alan algısal olarak apaçık bir gerçek olduğunu, yani "varoluşun var olduğunu" söylemiştir. Ayrıca, var olmanın bir şey olmak olduğunu, "varlığın kimlik olduğunu" söylemiştir. Yani olmak, "belirli niteliklerden oluşan belirli bir doğaya sahip bir varlık olmaktır." Doğası veya nitelikleri olmayan şey var değildir ve var olamaz. Varoluş aksiyomu bir şeyi yoktan ayırmak olarak kavramsallaştırılırken, özdeşlik yasası bir şeyi diğerinden ayırmak olarak kavramsallaştırılır, yani kişinin çelişmezlik yasasının ilk farkındalığı, bilginin geri kalanı için bir diğer önemli temeldir. Rand'ın yazdığı gibi, "Bir yaprak aynı anda hem kırmızı hem yeşil olamaz, aynı anda hem donup hem yanamaz. "A, A'dır. Objektivizm, varlığı aştığı iddia edilen herhangi bir şeye olan inancı reddeder.
Rand, bilincin "var olanı algılama yetisi" olduğunu savunmuştur. Onun ifadesiyle, "bilinçli olmak bir şeyin bilincinde olmaktır", yani bilincin kendisi bağımsız bir gerçeklikle ilişkisi dışında ayırt edilemez veya kavramsallaştırılamaz."Sadece kendisinin farkında olamaz - bir şeyin farkında olana kadar 'kendisi' yoktur." Dolayısıyla, Objektivizm zihnin gerçekliği yaratmadığını, daha ziyade gerçekliği keşfetmenin bir aracı olduğunu öne sürer. Farklı bir şekilde ifade edilirse, varoluşun bilinç üzerinde "önceliği" vardır ve ona uymak zorundadır. Rand'ın "bilincin önceliği" olarak adlandırdığı diğer her türlü argüman, metafiziksel öznelciliğin veya teizmin herhangi bir çeşidi de dahil olmak üzere,
Objektivist felsefe eylem ve nedensellik açıklamalarını kimlik aksiyomundan türetir ve nedenselliği "eyleme uygulanan kimlik yasası" olarak adlandırır. Rand'a göre eylemde bulunan varlıklardır ve her eylem bir varlığın eylemidir. Varlıkların eylemde bulunma biçimi, bu varlıkların özgül doğasından (ya da "kimliğinden") kaynaklanır; eğer farklı olsalardı, farklı davranırlardı. Diğer aksiyomlarda olduğu gibi, örtük bir nedensellik anlayışı, sözel olarak tanımlanmadan önce bile varlıklar arasındaki nedensel bağlantıların birincil gözlemlerinden türetilir ve daha fazla bilginin temeli olarak hizmet eder.
Epistemolojisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Rand'a göre, algının verdiğinin ötesinde bir bilgiye ulaşmak hem iradeyi (ya da özgür iradenin kullanılmasını) hem de gözlem, kavram oluşturma ve tümevarım ve tümdengelim akıl yürütmelerinin uygulanması yoluyla belirli bir doğrulama yönteminin uygulanmasını gerektirir. Örneğin, ejderhalara olan inanç ne kadar samimi olursa olsun, gerçekliğin ejderhaları içerdiği anlamına gelmez. İddia edilen bir bilgi öğesinin doğruluğunu ortaya koymak için gerçeklikteki temelini tanımlayan bir kanıtlama süreci gereklidir.
Objektivist epistemoloji "bilinç özdeşliktir" ilkesiyle başlar. Bunun, "varoluş özdeşliktir" metafizik ilkesinin doğrudan bir sonucu olduğu anlaşılmaktadır. Rand "akıl "ı "insanın duyuları tarafından sağlanan malzemeyi tanımlayan ve bütünleştiren yeti" olarak tanımlamıştır.Rand şöyle yazmıştır: "Yöntemin temel kavramı, diğerlerinin bağlı olduğu kavram mantıktır. Mantığın ayırt edici özelliği (çelişkisiz tanımlama sanatı) eylemlerin doğasını (doğru tanımlamaya ulaşmak için gereken bilinç eylemleri) ve hedeflerini (bilgi) gösterirken, mantıksal çıkarım sürecinin uzunluğunu, karmaşıklığını veya belirli adımlarını ve herhangi bir mantık kullanım örneğinde yer alan belirli bilişsel sorunun doğasını ihmal eder."
Rand'a göre bilinç, tıpkı var olan diğer her şey gibi belirli ve sonlu bir kimliğe sahiptir; bu nedenle belirli bir doğrulama yöntemiyle işlemelidir. Bir bilgi öğesi, belirli bir biçimde belirli bir süreçle ulaşılarak "diskalifiye edilemez". Dolayısıyla Rand için bilincin kendisinin bir kimliğe sahip olması gerektiği gerçeği, hem bilincin "sınırlarına" dayalı evrensel şüpheciliğin hem de vahiy, duygu ya da inanca dayalı her türlü iddianın reddedilmesi anlamına gelir.
