ไม้ยมก

ไม้ยมก หรือ ยมก เป็นตัวอย่างหนึ่งที่ใช้ได้ในการเขียนภาษาไทย มีลักษณะคล้ายเลขไทย (๒) ที่หางชี้ลงล่าง แต่เดิมนั้นไม้ยมกกับเลข ๒ เขียนอย่างเดียวกัน ไม้ยมกใช้ได้ กำกับหลังคำที่ ข้อความ ต้องการอ่านซ้ำ เช่น "มาก ๆ" อ่านว่า "มากมาก"

วิธีใช้ไม้ยมก เมื่อประมวลจากการใช้ พอจะสรุปได้ดังนี้

• ซ้ำคำ

"นี่ไม่ใช่งานง่าย ๆ" อ่านว่า "นี่ไม่ใช่งานง่ายง่าย"

"รู้สึกเหนื่อย ๆ" อ่านว่า "รู้สึกเหนื่อยเหนื่อย"

• ซ้ำวลี

"เขาตะโกนขึ้นว่าไฟไหม้ ๆ" อ่านว่า "เขาตะโกนขึ้นว่าไฟไหม้ไฟไหม้"

"ในแต่ละวัน ๆ" อ่านว่า "ในแต่ละวันแต่ละวัน"

• เสียงซ้ำ แต่เป็นคำคนละชนิดหรือต่างหน้าที่

"ซื้อมา 2 ผล ๆ ละ 5 บาท" ควรเขียนว่า "ซื้อมา 2 ผล ผลละ 5 บาท" (สมัยโบราณนิยมเขียนแบบประโยคแรก)

"นายดำ ๆ นา" ควรเขียนว่า "นายดำดำนา" ดำคำแรกเป็นวิสามานยนาม ดำคำที่สองเป็นกริยา

"คน ๆ นี้" ควรเขียนว่า "คนคนนี้" คนคำแรกเป็นสามานยนาม คนคำที่สองเป็นลักษณนาม

• คำที่รูปเดิมเขียนซ้ำพยางค์ ซึ่งมีอยู่ไม่กี่คำ ได้แก่ นานา, จะจะ, ชิวชิว, เบเบ, ป็อมป็อม, วินวิน

• ในคำประพันธ์ หรือบทร้อยกรอง เช่น

หวั่นหวั่นจิตรคิดคิดหวนครวญครวญหา (ไม่ควรเขียน "หวั่น ๆ จิตรคิด ๆ หวนครวญ ๆ หา")

ยกเว้น กลบทบางประเภทที่กำหนดให้ใช้กับไม้ยมก

พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ทั้งฉบับ พ.ศ. 2525 และฉบับ พ.ศ. 2542 เขียนไม้ยมกโดยเว้นวรรคทั้งหน้าและหลังไม้ยมก เช่น "สิ่งที่เป็นเส้น ๆ หุ้มยวงขนุน" และ "ติด ๆ กัน" ^{[1] [2]}

หนังสือ หลักเกณฑ์การใช้เครื่องหมายวรรคตอนและเครื่องหมายอื่น ๆ หลักเกณฑ์การเว้นวรรค หลักเกณฑ์การเขี���นคำย่อ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5 ระบุหลักเกณฑ์การเว้นวรรคไว้ว่า "ให้เว้นทั้งข้างหน้าและข้างหลังเครื่องหมายไปยาลใหญ่ ไม้ยมกหรือยมก เสมอภาคหรือเท่ากับ" หากแต่การเรียงพิมพ์ในเล่มกลับเว้นวรรคเฉพาะหลังไม้ยมก เช่น "หน่วยราชการต่างๆ เข้าร่วมประชุม" รวมทั้งชื่อหนังสือเอง ซึ่งชิดหน้า เว้นหลัง ("เครื่องหมายอื่นๆ") ^[3] อย่างไรก็ตาม ใน หลักเกณฑ์การใช้เครื่องหมายวรรคตอนฯ ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 6 ได้กำหนดหลักเกณฑ์ว่าให้ "เว้นวรรคเล็กหน้าและหลังเครื่องหมายไปยาลใหญ่ ไม้ยมก เสมอภาคหรือเท่ากับ..." และการเรียงพิมพ์ในเล่มสอดคล้องกับหลักเกณฑ์ที่ระบุไว้ ตัวอย่างเช่น "วันหนึ่ง ๆ เขาทำอะไรบ้าง" ^[4]

ปัจจุบันเราพบว่าสิ่งตีพิมพ์ต่าง ๆ รวมทั้งเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ในอินเทอร์เน็ต พิมพ์ไม้ยมกในลักษณะต่าง ๆ กัน ดังนี้

• ไม่เว้นวรรคเลย เช่น "ต่างๆกัน" ซึ่งผิดหลักเกณฑ์
• เว้นวรรคทั้งหน้าและหลังไม้ยมก เช่น "ต่าง ๆ กัน" ซึ่งถูกต้องตามหลักเกณฑ์ และ
• เขียนไม้ยมกติดคำหน้า แต่เว้นวรรคด้านหลัง เช่น "ต่างๆ กัน" ซึ่งผิดหลักเกณฑ์

อนึ่ง ไม้ยมกไม่ใช่อักษร แต่มักจะจัดรวมไว้ในหมวดหมู่อักษรไทย เพื่อความสะดวกในการดูภาพรวมของอักษรและเครื่องหมายที่ใช้ในการเขียนหนังสือไทย

ภาษาอื่นที่ใช้ไม้ยมกคือภาษาเขมร (ៗ) และภาษาลาว (ໆ) ใช้ซ้ำคำเหมือนกับภาษาไทย ภาษาจีน ก็มีการใช้เครื่องหมายซ้ำคำหลายชนิดเช่นกัน