Tenzing Norgaj
Tenzing Norgaj (nep. तेन्जिङ नोर्गे शेर्पा; Kumbu, 29. maj 1914 — Dardžiling, 9. maj 1986) je bio nepalski šerpaski planinar.[1][2][3] On i ser Edmund Hilari su bili prvi koji su se popeli na Mont Everest, 29. maja 1953.[4][5][6][7][8] Časopis Tajm je proglasio Norgaja jednim od 100 najuticajnijih ljudi 20. veka.[9] Godine 2003, Nacionalna avanturistička nagrada Tenzing Norgaj, najveće indijsko avanturističko-sportsko priznanje, preimenovana je u njegovu čast.
Tenzing Norgaj | |
|---|---|
 Tensing Norgaj (desno) sa Edmundom Hilarijem | |
| Datum rođenja | 29. maj 1914. |
| Mesto rođenja | Kumbu, Nepal |
| Datum smrti | 9. maj 1986. (71 god.) |
| Mesto smrti | Dardžiling, Indija |
Mladost
urediPostoje oprečni izveštaji o Tenzingovom ranom životu. Izveštaj dat u njegovoj autobiografiji je da je bio Šerpas rođen i odrastao u Tengbočeu, Kumbu, na severoistoku Nepala.[10] U intervjuu za Al Indija Radio 1985. on je izjavio je da su mu roditelji došli sa Tibeta, ali da je rođen u Nepalu.[11] Prema mnogim kasnijim izveštajima, kao i u knjizi koju je napisao njegov sin Jamling Tenzin Norgaj, rođen je u Tibetu,[12][13] u Ce Ču u dolini Kama, a odrastao je u Tami.[14] Rano detinjstvo je proveo je Karti, blizu severa zemlje. Norgaj je kao dete otišao u Nepal da radi za porodicu Šerpasa u Kumbu.[3][15][16][17][18][19]
Kumbu leži u blizini planine Everesta, koji Tibetanci i Šerpasi nazivaju Čomolungma; na standardnom tibetanskom, to ime znači „Sveta majka“, ili boginja vrha.[20] Budizam je tradicionalna religija Šerpasa i Tibetanaca, i Norgaj je bio budista.[10]
Iako je njegov tačan datum rođenja nepoznat, znao je da je to bilo krajem maja po vremenu i usevima. Nakon uspona na Everest 29. maja 1953. godine, odlučio je da tog dana proslavlja rođendan. Njegova godina rođenja, prema tibetanskom kalendaru, bila je godina zeca, te je verovatno da je rođen 1914.[10] Ovo se slaže sa Hantovom izjavom da je 1953. godine imao 39 godina i da se „uspostavio (kao) ne samo najistaknutiji penjač svoje rase, već i kao planinar svetskog glasa.”[21]
Tenzing se prvobitno zvao „Namgjal Vangdi”, ali je kao dete njegovo ime promenjeno po savetu poglavara lame i osnivača manastira Rongbuk, Ngavang Tenzin Norbu.[22] „Tenzing Norgaj“ se prevodi kao „bogati-srećni-sledbenik religije“. Njegov otac, tibetanski pastir jaka, bio je Gang La Mingma (umro 1949), a majka, koja je bila Tibetanka, bila je Dokmo Kinzom. Ona je doživela da ga vidi kako se penje na Everest. Tenzing je bio 11. od 13 dece, od kojih je nekoliko umrlo mlado.[10]
Tenzing je u tinejdžerskim godinama dva puta bežao od kuće, prvo u Katmandu, a kasnije u indijski Dardžiling, u to vreme polazište za većinu ekspedicija u istočnim Himalajima. Jednom je poslat u manastir Tengboč da se zamonaši, ali je odlučio da to nije za njega i napustio je manastir.[23] Sa 19 godina nastanio se u zajednici Šerpasa u okrugu Tu Song Busti u Dardžilingu.[10]
Nasleđe
urediNagrade
uredi- Godine 2003, u znak sećanja na zlatni jubilej Norgajevog vrha na Everestu, indijska vlada je preimenovala svoju najveću nagradu za avanturistički sport, u Nacionalnu nagradu za avanturu Tenzing Norgaj po njemu.[24]
Reference
uredi- ^ Norgay, Jamling Tenzing; Coburn, Broughton (2002). Touching My Father's Soul: In the Footsteps of Sherpa Tenzing (na jeziku: engleski). Ebury Press. ISBN 978-0-09-188467-3.
- ^ „Tenzing Norgay and the Sherpas of Everest — Sherpa Tenzing Norgay Nepalese Mountaineer- Information on Tenzing Norgay”. tenzingasianholidays.com. Arhivirano iz originala 2. 3. 2014. g. Pristupljeno 2. 3. 2014.
- ^ a b Douglas, Ed (24. 12. 2000). „Secret past of the man who conquered Everest”. The Observer. Pristupljeno 22. 8. 2014.
- ^ „Tenzing Norgay Tibetan mountaineer”. Britannica. Pristupljeno 31. 1. 2021.(jezik: engleski)
- ^ „Everest 1953: First Footsteps - Sir Edmund Hillary and Tenzing Norgay”. National Geographic. Pristupljeno 31. 1. 2021.(jezik: engleski)
- ^ „Tenzing Norgay and Everest's Sherpas”. HISTORY. Pristupljeno 31. 1. 2021.(jezik: engleski)
- ^ „Tenzing Norgay”. Biography. Pristupljeno 31. 1. 2021.(jezik: engleski)
- ^ Morris, Jan (14. 6. 1999). „The Conquerors HILLARY & TENZING”. TIME. Arhivirano iz originala 16. 1. 2008. g. Pristupljeno 21. 2. 2014.
- ^ „TIME 100 Persons of The Century”. TIME. 6. 6. 1999. Arhivirano iz originala 23. 05. 2016. g. Pristupljeno 31. 5. 2017.
- ^ a b v g d Tenzing & Ullman
- ^ Sonam G. Sherpa (27. 8. 2013). „Tenzing Norgay Sherpa's interview, in Tibetan, with All India Radio, Kurersong, India.”. Pristupljeno 27. 3. 2018 — preko YouTube.
- ^ Norgay, Jamling Tenzing; Coburn, Broughton (2002). „"Introduction" written by Jon Krakauer, February 2001”. Touching My Father's Soul: a Sherpa's Journey to the Top of Everest. Forward by His Holiness the Dalai Lama. San Francisco, California: HarperSanFrancisco. str. XV. ISBN 0062516876. OCLC 943113647. „"Born in Tibet, raised in Nepal, and a resident of India since the age of 19, he had become a symbol of hope and inspiration for millions of caste-bound Indians, poverty-stricken Nepalese, and politically oppressed Tibetans- all of whom regard him as a countryman."”
- ^ Coburn, Broughton (1997). Everest : Mountain Without Mercy. Washington, DC: National Geographic Society. str. 112. ISBN 0792270142. OCLC 36675993. „"Jamling pulled out the string of flags he intended to display on the summit: Nepal, India, Tibet, U.S.A. and the United Nations. 'My parents are from Tibet, but lived for long periods in Nepal and India, where I was raised.' "”
- ^ „Leadership”. Thames Sherpa Fund. 1. 3. 2016. Pristupljeno 17. 5. 2014.
- ^ „Tenzing Norgay”. Oxford Dictionary of National Biography (online izd.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/50064. (Subscription or UK public library membership required.)
- ^ Webster, Ed (2000). Snow in the Kingdom : my storm years on Everest. Eldorado Springs, Colorado: Mountain Imagery. ISBN 9780965319911.
- ^ Rai, Hemlata (30. 5. 2003). „The Fortunate Son” (PDF). Nepali Times. Pristupljeno 22. 8. 2014.
- ^ Das, Sujoy (6. 4. 2014). „Sixty years of the dream conquest”. The Telegraph, Calcutta. Pristupljeno 3. 10. 2020.
- ^ „Honours: Honours for Tenzing”. 7. 10. 2014.
- ^ Norgay's son (1998). Everest (IMAX izd.). Tekst „url ” ignorisan (pomoć)
- ^ Hunt 1953, str. 60, 61. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFHunt1953 (help)
- ^ Hansen, Peter H. (2004). „Tenzing Norgay [Sherpa Tenzing] (1914–1986)”. Oxford Dictionary of National Biography. Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/50064. Pristupljeno 18. 1. 2008.
- ^ Ortner, Sherry B. (2001). Life and Death on Mt. Everest: Sherpas and Himalayan Mountaineering. Princeton University Press. str. 112. ISBN 0-691-07448-8.
- ^ „Prime Minister Inaugurates Golden Jubilee Celebrations of the first assent of Mount Everest” (Saopštenje). Press Information Bureau, India. 20. 5. 2003. Arhivirano iz originala 6. 1. 2005. g. Pristupljeno 1. 2. 2021.
- „Vajpayee to inaugurate celebrations marking Everest conquest”. Zee News. 20. 5. 2003. Arhivirano iz originala 28. 11. 2020. g. Pristupljeno 1. 2. 2021.
Literatura
uredi- Norgay, Jamling Tenzing; Coburn, Broughton (2002). Touching My Father's Soul: In the Footsteps of Sherpa Tenzing (na jeziku: engleski). Ebury Press. ISBN 978-0-09-188467-3.
- Webster, Ed (2000). Snow in the Kingdom : my storm years on Everest. Eldorado Springs, Colorado: Mountain Imagery. ISBN 9780965319911.
- Tony Astill, (2005). Mount Everest The Reconnaissance 1935.
- George Band, (2005). Everest Exposed., an account of the 1953 expedition
- Gill, Michael (2017). Edmund Hillary: A Biography. Nelson, NZ: Potton & Burton. ISBN 978-0-947503-38-3.
- Hunt, John (1953). The Ascent of Everest . London: Hodder & Stoughton. ISBN 0-89886-361-9. (The Conquest of Everest in America)
- Tashi Tenzing and Judy Tenzing, (2003). Tenzing Norgay and Sherpas of Everest.
- Ed Webster, (2000). Snow in the Kingdom.
- Ed Douglas, (2003). Tenzing: Hero of Everest.
- Jamling Tenzing Norgay, Touching My Father's Soul (2002)
- Tenzing Norgay and Malcolm Barnes, (1978). After Everest.
- Tenzing Norgay and James Ramsey Ullman (1955). Man of Everest. (also published as The Tiger of the Snows)
- Gill, Michael (2017). Edmund Hillary: A Biography. Nelson, NZ: Potton & Burton. ISBN 978-0-947503-38-3.
- Hunt, John (1953). The Ascent of Everest. London: Mountaineers' Books. ISBN 0-89886-361-9. American edition called The Conquest of Everest (The Summit (Ch. 16, pp. 197–209) by Hillary)
- Morris, James (1954). Coronation Everest. London: Faber.
- {{cite book|author=[[Edmund Hillary]|title=High Adventure|location=London|publisher=Hodder & Stoughton|year=1955|isbn=0-19-516734-1}}
- Edmund Hillary, (2000). View from the Summit: The Remarkable Memoir by the First Person to Conquer Everest.
- George Band, (2003). Everest: 50 Years on Top of the World. Mount Everest Foundation, Royal Geographical Society and the Alpine Club.
- Lowe, George (2013). The Conquest of Everest: Original Photographs from the Legendary First Ascent. London: Thames and Hudson. ISBN 978-0-500-54423-5.
- Noyce, Wilfrid (1954). South Col: One Man's Adventure on the Ascent of Everest. London: William Heinemann.
- Tom Stobart, Adventurer's Eye (Long Acre and London: Odham's Press, 1958)
- Conefrey, Mick (2012). Everest 1953: The Epic Story of the First Ascent. London: Oneworld.
- Tuckey, Harriet (2013). Everest: The First Ascent – How a Champion of Science Helped to Conquer the Mountain. Guilford, CT: Lyons Press. ISBN 978-07627-9192-7.
- Tuckey, Harriet (2013). Everest: the first ascent; the untold story of Griffith Pugh, the man who made it possible. London: Rider Books. ISBN 978-1-84604-348-2.
Spoljašnje veze
uredi- Tenzing Norgay Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. april 2007), Royal Geographical Society
- Tenzing Norgay Sherpa Foundation
- Tenzing Norgaj na sajtu Internet Archive (jezik: engleski)
