عراق

د عراق هیواد ایداري وېش (د عراق د ولایتونو نوملړ) عراق په منځنی ختیځ کې پروت هیواد، یاد هیواد په ټوله کې په ۱۸ ولایتي برخو وېشل شوی دی.  د عراق هیواد په ۱۸ولایتونو (محافظة) وېشل شوی دی.

په ۴۰۰۰ ق.م. کال کی د جنوب عراق د سومېر حکمرانان په لاس کی وو. د سومېر حکمرانانو په عراق کی لمړی ښارونه جوړ کړ. دغه ښارونه په اوس وخت کی د ار ( Ur) ، نیپور ( Nipur) او کیش ( Kish ) په نوم یادېږی. په ۱۸۹۴ ق.م. کال کی د بابل امپراطوری تاسیس شو. په ۵۳۸ ق.م. کوروش ۲ د بابل پر امپراطوری برید وکړ او دغه هېواد د ۵۳۸ کال څخه تر ۳۳۱ کال پورې د هخامنشی امپراطوری په لاس کی وو. په ۳۳۱ ق.م. هخامنشی اردو تر ماته کولو وروسته بابل د اسکندر ماکېډونی لاس ته ورغله او د بابل ښار د اسکندر ماکېډونی بایتخت شو. په ۲۲۴ کال کی بابل د ساسانی امپراطوری په لاس کی وو. په ۶۳۳ کال کی د عرب پوځ عراق ونیول او خلکو د اسلام دین قبول کړ. په ۷۶۲ کال کی د بغداد پایتخت د خلیفه المنصور لخوا تاسیس شو. د دی وخت څخه عراق د عرب د امپراطوری مرکز وو. په ۱۲۵۸ کال کی د چنگزخان پوځ عراق ونیول. په ۱۵۳۴ کال کی عراق د ترکی امپراطوری په لاس کی وو. په ۱۹۱۸ کال کی د بغداد د اورگاډی د پټلۍ جوړول پېل شو. دغه د اورگاډی پټلۍ د ترکی څخه بصره ته کشوی. په ۱۹۲۱ کال کی عراق د بریطانیا مستعمره وه. په ۱۹۳۰ کال کی د پاچا فیصل لخوا د عراق استقلال اعلان شو. په ۱۹۵۸ کال کی تر پوځی انقلاب وروسته د عراق جمهوریت تاسیس شو. په ۱۹۷۹ کال کی صدام حسین د عراق ولسمشر شو. په ۱۹۸۰ کال کی عراق پر ایران برید وکړ او لویه جگړه پېل شوه. دغه جگړه په ۱۹۸۸ کال کی پای ته ورسېدله. په ۱۹۹۰ کال کی د عراق ��وځ کویټ ونیول. د متحدو ملتونو د سازمان په حکم د نړوال پوځونو پر عراق برید وکړ او عراق مجبور شول چی د کویټ څخه ولاړسی. د متحدو ملتونو سازمان هم د اقتصاد تحریم د عراق په خلاف علان وکړ. په ۲۰۰۲ کال کی عراق د کیمیا د وسلو جوړول متهم شو او په ۲۰۰۳ کال کی د امریکا پوځ عراق ونیول. د عراق شمال 65000 ق.م او 35000 کاله مخکې د نندرتال سړی کور دی، او لرغون پېژندنې هم د چندر په غار کې وموندل شوې [56]. په ورته سیمې کې د پخواني نیولیتیک قبرونو شمیر 11000 BC ته رسیږي [57] ] له 10،000 زرو میلادي کال راهیسې عراق (د ایشیا کوچنۍ او لیونټینټ) له مخې د کاکاسینیا د نوولیتیک کلتور مرکز دی چې د پری - برنر نیټیټی اې په نوم یاديږي، چیرته چې په نړۍ کې د کرنې او غواګانو نسل لومړنی ښودل شوی. د نیکولیتیک دوره (مخکې له ماینټین نوټیتیک بی) د مستطیل کورونو لخوا مشخص شوی

ځینې وخت مخکې د نولیسټیک لوټري، خلک د ډبرې، جپسم، او سوځیدلي لام څخه جوړ شوي رګونه کارولې (د Vaisselle سپین). په اناتولیا سیمه کې د سمبالو وسایطو کشفونه د سوداګریزو لومړنیو اړیکو شواهد دي. د بشري پرمختګ نور مهم ځایونه لکه ګرمو (نږدې 7100 BC) [57]، د اتحاد کلتور، او د ایبډ دور (6500 BC او 3800 BC) ترمنځ [58] د کرنې، وسایلو او جوړونې په برخه کې د زیاتو پرمختګونو ښکارندوی کوي.

د خارجی تشو د دوو سیندونو تر مینځ د زیان منونکی ساحی د ځان دفاع او تقویت ته اړتیا، د تیغال او افراطونو د اوبو لګولو د میتودونو د پراختیا برسیره. [5] او د اصلي موخې چې په بین النهرین کې د بین النهرین د لومړي تمدن بڼه کې مرسته کړې، او د دوی د کال 6000 میلاد څخه وروسته د خپلو ښارونو د اوبو لګولو د اوبو د کانالونو کټارو، وغځول. کلیو کې چې په څلورم زریزې د ميلاد ښارونو شو، له پخوانیو بشري استوګنځايونو دي Eridu راڅرګند او Uruk (او RAKAA) په جنوب کې چیرته چې هغه د خټو د خښتو د درمسالونه له خوا جوړه شوې وه او د فلزي او ډبرو لرغوني شو سينګار شو او د پرمختګ په کوم کې چې هلته له خوا cuneiform لیکلو اختراع ليکلو. د سومريانو د لیکلو او کلتور، او بيا شمال ته د مشرانو د فرات سيند، تر ټولو مهم Sumerian ښارونو کې چې د کیش او Uruk او Ur او Adab او Lagash او Ouma او نورو ښارونو په وخت زيږدلی د headwaters خپور مخکښان. [60]له دغو کوچنیو امپراتورۍ څخه چې په 1894 میلادي کال کې جوړه شوې وه، د هغې په سرحدونو کې د ببل په نامه یو کوچني اداري ښار و. بابل په یو لسیزه کې دومره مهم نه و، چې د وختونو لوی او ځواکمن قومونه یې لکه اسیا، Elam، Essen، Ascension او Larsa له خوا غصب شوي. [66]

د لومړني سممیسانو شهیدانو دوره د مشهور مشهور حکمرانانو په توګه پیژندل شوې وه، په شمول د گلگامش، د گل گلامش [61] او د نورو، لکه سلطنت، ملک آباد، لوګل زگسی او نورو حکومتوالو لیکوال. [62]

په 2350 میلادي کال کې دا د اسډیډیانو له خوا ونیول شو، چې د سمیتي ډلو تر ټولو پخوانی ډلې وو چې د ماسپوتمیایا تر 4000 ق م پورې یې ژوند کاوو، او د کوچيانو قومونو په بڼه عراق ته راغلل. او بيا يې د عراق ته هجرت وکړ او د (سومريانو) ژوند ته هغوی ته پرښودل کيږي قدرت (په اړه 2350 ميلاد)، له خوا د Akkad خپل مشر Sargon په مشرۍ، او د Sargon و کولای د Sumeria د اشغال او د عراق د ټولو ښارونو د حاکمیت ښیو او د ښار Akkadians [؟] د هغه د سلطنت په مرکز، او بیا د خپل نفوذ په هېواد باندې د تمدید کړي بابل، شمالي میسپوهیمیا، ایلم، سوریه، فلسطین او د اناتولیا هیوادونه، او د هغه هېواد عربي خلیج او احوال ته خپور شو، تر هغه چې ټوله سیمه یې دا وغندله. نو په تاریخ کې د لومړي پيژندل شوي امپراتورۍ تاسیس کول. کاروان لارو په توګه د هغې کې ګډون وکړ او د Akkadians [؟] د مرکزي عراق په مرکز، چې په هېواد کې د آناتوليا د مسو کانونه ته تر ټولو مهم ښار و، د مسو او د وسایلو او پوځي تجهيزات په صنعت کې مهم و، او پر ځای Akkadian ژبه Sumerian ځای وټاکل شو. [63]

د اسډیډیانو واک تر هغه وخته پورې پاتې شو چې ګوتې یې په 2218 میلادي کال کې په واک کې واخیستله. دوی د ختیځ غرونو قبیلې دي. د یوې مودې څخه وروسته د ارور ښار دریم واک ښکاره شو، او سمیان بیا بېرته میډ پوپاسیم ته راستانه شول. [64]

اسمعیلان د 2000 میلادي کال په شاوخوا کې ارور راغلل او د مایسپوتیا په ښارونو کې یې ډیرې کنټرولونه ولګول، په داسې حال کې چې د هیواد شمال د شوروي په کنټرول کې و. [65]

د شلمې پیړۍ په شلمه پیړۍ کې، لویدیځ لویدیځ لوی امورات او کنعانیان د جنوبي میسی پوتینیا ته لیږدول پیل کړل، په پایله کې په جنوب کې کوچني (غیر معمولي) سلطنتونه و او همدارنګه د آسین، لارسا او اسسکینشن په شان د ښارونو ښارونو Cusp تاکید کول.

له دغو کوچنیو امپراتورۍ څخه چې په 1894 میلادي کال کې جوړه شوې وه، د هغې په سرحدونو کې د ببل په نامه یو کوچني اداري ښار و. بابل په یو لسیزه کې دومره مهم نه و، چې د وختونو لوی او ځواکمن قومونه یې لکه أشور، Elam، Essen، Ascension او Larsa.

په 1792 میلادي کال کې، حمرابي د بابل په ښار کې د یوې کوچنۍ ښار څخه د لوی ښار څخه بابل ته پراختیا ورکړه .هغه خپل ځان د دې هیواد پاچا اعلان کړ. حميبه په جنوب او مرکزي دواړو، په ختیځ کې Elam او مریم ته مریم، په شمال کې اسیایه او د هغه د سلطنت واکمن شو. د تاریخ لومړی لیک چې د حرمابي قانون په نوم پېژندل شوی، د 282 حقوقي مقالو درلودونکی دی، حمورابي ادعا کړې چې دا قانون د شمش خدا د خدای څخه، د بابیلون د فلسفې د قانون خدایه ترلاسه کوي. [67]

د حمورابي په دوره کې، سهيلي عراق د بابل په نامه پیژندل شوی و، پداسې حال کې چې شمال په سلګونو کاله دمخه اسیا ته داخل شو. د بابل د امپراتورۍ اوږد مهاله نه وه او د حرمابي او د هغه د زوی شمشو الونا له مړینې وروسته پیل شوه. د اککیان ژبه په بابل، اسیا او سهيلي عراق کې خپره شوه چې د سمندر د کورنۍ واکمن و. امیران د بابل د کمزوری او وړوکی ځواک واک ته ورسیدل تر هغه چې د هتیتانو له خوا وتړل شو چې د اناتولیا نه راغلل. له هغه وروسته، نور بهرني وګړي، کیشین چې د ایران زرګرو غرونو څخه راغلي وو، د بابل په کنټرول کې راغلل. له هغه وخته، عراق په دریو سیاسي ارګانونو ویشل شوی: په شمال کې اسیایی، په مرکزي مرکزي سیمه کې د بابیلون کیینشي او د هیواد سویلي کورنۍ. او یرغل Alkixion پرنسپلټي سلطنت په پای کې 1380 ميلاد په اړه چې د بابل د هېواد پېي. وروسته چې د آسوریانو باندې النهرین د کنترول او فعالتیا په دوی وشړل Mitanni او Alcahien يې، چې له هغه وروسته د هېواد د د د بین النهرین په ختيځ کې د Aramaic قومونو څو د مهاجرت شاهدان او د هغوی Chaldeans، چې په جنوب کې ځای پرځای شي، او وروسته د بابل او آشور د آسوریانو په پای ته، چې هغه د امپراتورۍ ته د برياليتوب تر ټولو تر منځ د څو جګړو په د Ashurbanipal، چې له مصر څخه د ارمنستان د هېواد د ستر امپراتورۍ تاسيس په وخت کې تر ټولو لوی پراختیا Assyrian، خو د Ashurbanipal د واکمنۍ په پای کې وروسته کمزوری آشور، [69] او د د 612 له ميلاد څخه د آشور د راپرځول ماديانو کې د ناټو د بابليانو وړتیا ورکوي. د آشور له سقوط وروسته، د بابل بیا د منځني ختیځ په خاوره واکمن شي چې هغه د نيبوچادريزار II، چې په ختيځ ته يې د پارس په لويديځ کې د مصر له پولو څخه د امپراتورۍ جوړه، او په ترڅ کې چې د نيبوچادريزار هغه جوړ وروسته د بابل په ښار کې د بیارغونې او د خپل وخت تر ټولو ښکلي ښارونو لپاره د واکمنۍ د خپل عظمت ارتفاع ته رسېدلي څو د مدني او مذهبي مرکزونو په ګډون rockeries بيالنس او ​​د نړۍ د اوو عجايبو دننه طبقه، خو په 539 له ميلاد څخه د بابل د دولت د سقوط او د دغه اذیت فارسي واکمنۍ شو. [70]

په دې دوره کې هم، د عبراني بائبل په بابل کې ثبت شو چې د یهودیانو له خوا په 587 ق.م کې د یروشلم څخه جلا شوی. [71]

وروسته چې د پارسيانو Alokhmonaon په 539 له ميلاد له خوا کوروش لوی مشرۍ د بین النهرین د اشغال څخه د دې وتوانوي، [72] د بابليانو لخوا د فارسي د واکمنۍ پر ضد څو د بغاوت او مات، خو دا ناکام، [73] په عراق Achaemenids واکمنۍ نه د ختمولو، خو په 330 کال له ميلاد ، د یونانیانو د سکندر په مشرۍ چې هغه تر سقوط وروسته هغه لوی د Gaugamela، چې د موصل او اربیل تر منځ په عراق کې رامنځ ته مشهور په جګړې کې د پارسيانو ته ماتې ورکړه، [74] جوړ الکساندر د بابل په ښار کې، د هغه د امپراتورۍ د مرکز [75] خو وروسته د هغه د مرګ Seleucus لومړي ځل لپاره په بین النهرین سره واک ته ورسېد، او د جوړ Seleucia ښار او دا د بابل پر ځای د هغه د امپراتورۍ په مرکز، [76] لپاره په عراق کې د Seleucids د حاکمیت د نه پای ته يوازې دوهم پېړۍ کې له ميلاد څخه وروسته د پارسيانو Alfrtheon د عراق د اشغال په دې وخت کې اداره. Alasran دغه اذیت او د بابل د ساینس greyhound د لرغونې نړۍ د راڅرګندېدو دی پېژندل شوی دی چې Kideno او Berossos او Seleucus greyhound په شان د څو ستورو او رياضي له بابل راښکاره شو. [77] د دویمې پېړۍ پیړۍ په منځ کې، فارسانو، دا ځل د پارتیانو له لارې، په عراق کې د حکومت کنټرول ترلاسه کول او د قاتفون ښار (چې اوس د میډین ښار په نوم مشهور دی) جوړ کړ. فاریانیان د 240 څخه تر 224 م م پورې واکمن وو، په داسې حال کې چې رومیانو په 115 ق.م کې لږترلږه عراق واکمن کړ، وروسته له هغه چې رومن امپرات ټراجان د ماسپوپوتیا نیولو لپاره بریالي مبارزه پیل کړه. روميان د خپل وارث حديثان په دوره کې د عراق څخه ووتل. [79] د پارتیانو واکمنۍ او د فارسانو یو بل کورنۍ د عراق واکمنۍ ساسانيز دي، چې په 226 میلادي کال کې یې خپل واک پیل کړ او په عراق کې له عراق څخه وروسته په 651 میلادي کال کې خپل واک ختم کړ. [80]

دا دوره په عراق کې د زروهایانو او د یهودو مذهبونو او عیسویت د خپریدلو لپاره پیژندل شوې وه. [81] دا دوره د څو خپلواکو امپراتورۍ په څیر پیژندل شوې وه چې د عراق په مختلفو سیمو لکه حدر [82] او حدیاب (20-116 AD) [83] (127 BC - 128 یا 147 AD) [84] او د مناتار دولت چې د عرب مناتار کورنۍ یې واکمنه کړې وه، چې مرکز یې د الرایره ښار و او په 602 میلادي کال کې یې د اسلامي فتح په وخت کې د 300 زرو څخه په عراق کې واکمن شو.

د خلافت دولت، ده د لومړي اسلامي خلافت چې د لاندې د پيغمبر حضرت محمد د مرګ، او د لومړي ناستي په وخت کې هم د ابو بکر د عراق، چې د فارس د اسلامي فتحې او يا د فارسي د اسلامي فتحې په نامه څه د اسلامي خلافت د پولو د Sasanian امپراتورۍ يوه برخه وه یوځای کېدو پيل وکړ، او هغه فتوحات پيل شو مسلمانانو په عراق، د امپراتورۍ د سیاسي او اقتصادي مرکز، یرغل وکړ [86] د 11 ه ق کال د 633 میلادي کال، له خوا د خالد بن وليد، خالد په مشرۍ د تصويب او بيا له خوا د زرو ته Roumieh مخ Baham، د مسلمانانو کیدل د مبارزې د برید انتقال وړانګه چې دوی هغه څه چې دوی يې د خالد بن وليد پرانستل له لاسه ورکړ.

د دوهم خليفه حضرت عمر بن خطاب د واکمنۍ د فتوحات دوهم موج د سعد بن ابي وقاص 14 کلونو کې د هغه د 636 میلادي کال د تصویب لپاره تر مشرۍ لاندې پيل شو، چې په کې د قادسية ولیعهد او سعد بن ابي وقاص د عراق د جګړې د یو پریکنده بریا وه. د پولې د ځوان او د پارسيانو له عراق څخه د za گ روپۍ غرونو ترمنځ د یوه اسلامي دولت بدل شي. د خلیفه عمر بن خطاب د واکمنۍ پر مهال دا د بصرې او کوفه ښارونو جوړ شوی دی. د امام له جگړې وروسته علي د خلافت مرکز د ښار څخه د کوفه له امله د خپل ستراتیژیک موقعیت چې په هغه وخت کې د اسلامي دولت د قلمرو منځګړيتوب، او د شته د هغه پلويانو ګڼ شمېر انتقال،. [87]، او د عراق د ده له خوا د والیانو، چې آن د څلورم خلیفه علي د مرګ څخه مخکې په ښار کې د خليفه له خوا ټاکل کیږي پرمخ دوام بن ابي طالب، چې په کال کې د خپل مرکز په توګه له کوفه وړل، لکه څنګه چې د موصل د دولت و، 656 م / 36 ه ق کال او Eliane، د هغوی له خوا د علي، یو سردرې مالک بن حارث النخعی، او له خوا د شپږوټراليونو دوهم یو، چې ضحاك بن قیس [؟].

د راشیدي دورې پای د څلورم خليفه علي بن ابی طالب وژنه پیل کړه، کله چې هغه د مسلمانانو لپاره د کافي جومات په لمانځلو کې د فجر لمونځ وکړ، د لمانځنې په جریان کې عبدالرحمن بن ملغام هغه په زهر توره سره ووهلو، علی وویل: "ما د کعبې ګټلی او" [9] د ځينو حسابونو له مخې علي بن ابي طالب د جومات په لاره روان و، کله چې هغه ابن مالګم ته ماتې ورکړه؛ [9] [9] زهر يې تر هغه پورې و، چې درې ورځې وروسته يې په تېره بيا د 40 هجري لمريز کال د روژې د مياشتې په څلورمه کې ووژل شو. تقريبا 64 د ځینو خبرو له مخې. [91]

الحسن بن علی د خپل پلار له شپږو میاشتو راهیسې خلافت ترلاسه کړ او اته یې ویل، او د حسن او معاویه او د هغه پلويانو د لیونټ څخه جنګ وکړ. دواړه پوځونه د انبار ولایت په انبار ولایت کې د انبار په نوم په یو ځای کې لیدل کېدل؛ په ټولو مسلمانانو کې د خلافت لپاره وګرځول شي، او د فکري او وینې وینې پای ته ورسوي. دا ويل شوي و چې د لومړي ځل لپاره په 41 پسرلي کې حسن حسن معاويه د بل پسرلي کې ويل شوي و، په لومړي جمعه کې وويل شول او په 40 دقيقو کې ويل شوي.

د ابن عباس له نوم څخه حسن حسن علی ووژل شو. [9] دا روایت د امام حسن له نوم سره توپیر درلود، ویل شوي چې امام حسن د هیڅ چا په تور تور نه دی کړی ځکه چې هغه نه غواړي یو بې ګناه شخص ته سزا ورکړي. ځینی روایتونه، یو بل ناول وایي چې معاويه هغه څوک دی چې زهر ته یې ماتې ورکړه. [95] [96]

د امیا یا امامت خلافت (41 - 132/662 - 750 AD) د اسلام په تاریخ کې دویمه بریا ده، د اسلام په تاریخ کې ترټولو ستره بریا ده. امیداز لومړني مسلمانان وو چې د واکمنۍ واک یې درلود، دوی د 41 ه (662 AD) 132 ه (750 AD) واکمن و او دمشق سوریه، د سوریې اوسنی جمهوریت.

په سياسي کچه د معاويه بن ابي صوفاني په دوره کې، هغه د دولت پلازمېنه کوفا څخه دمشق ته انتقال کړه (وروسته له هغه چې علي له ښار څخه کوفا ته ليږدول شوی)، او دا د عراق او حزب ځينې ځپلو خلکو له منځه يوړل. دولت د ثبات او سوکالۍ دوره هم لیدله، او د اوږدمهاله بندیز وروسته تعقیبي بریالیتوبونه [97]

د هغه مهم مهمو پیښو څخه چې د امایاد په دوره کې په عراق کې ترسره شوي د کربلا په انتفا کې واقع وو. دا په درې ورځو کې لاسلیک شو او په 10 محرم 61 کالو کې پای ته رسېدلی و، چې د 680 زیږدیز کال د اکتوبر له 12 سره سمون لري. [98] [99] د حسین بن علی ابن طالب تر حدیثونو پورې، محمد بن عبدالله، چې مسلمان شو هغه د "شهیدانو ماسټر"؟ "د جګړې پای ته رسیدو وروسته، د هغه د کورنۍ او د هغه د ملګرو سره او د امیف خلف یزید بن معاوی پوځ. او د نتیجې په نتیجه کې د حسین وژنه او د هغه په پرتله ډیر څه.

او د عراق، سره د حجاز د خلکو د ابن زبير ناستي د خلکو لپاره د بیعت قسم وخوړ، او بیا غوره الثقفي انقلاب په 66 هجري قمري کال د امیه، او د امام حسين د عاملينو د يوې غونډې د وژنې اعلان [100] [101] [102] چې په کوفه وه او د نورو په څېر عمر بن سعد [103] او لپه بن ذي الجوشن او نور، او په کوفه کې د واک ترلاسه او د "ای لپاره د حسين د غچ" د شعار پورته شو او پلان لري چې په عراق کې د سر د دولت د جوړولو، په 67 هجري کال کې په کوفه کې د مصعب بن زبير د پوځ په لاس کې وژل شوي [104] د خليفه عبدالملک بن مروان، چې د عراق د دولت تر لاسه پېر وروسته په کال 71 هجري قمري کال «د Deir Gatliq جګړه» د هغه د برياليتوب و. او ته استول عبدالمالک بن مروان القاعده حجاج بن یوسف ته د عراق د واکمن او په ابن زبير په وړاندې د جګړې د هغه د بریالیتوب وروسته شام، او د دولت د مخالفينو، په ځانګړي ډول د کوفه د خلکو څخه وړاندې د حاجيانو Absi د دولت او د قتل له خوا په نښه شي. [105]

په عراق کې د امیایانو واکمني، د زید بن علی بن الحسن د 121 حدیث په خلافت حشم بن عبدالمالک کې، [106] او په عراق کې د امیف خليفه مروان بن محمد د عبداالله له لورې د عبداالله بن لادن له وژلو وروسته عبدالله بن علی بن عبدالله په 132 ه (750 متره) کې د جمعها دویم میاشت کې د زنګ زنګ په جګړه کې. [107] [108]

د عباس دولت د دویم اسلامي حکومتی سلطنت دی. عباسيان کولی شول د بې سواده زامنو زامنو د دوی له لارې او په بریالیتوب کې بریالي شي. دوی د واکمنۍ واکمنۍ واکمني کړې او خپل زامن یې تر هغه وخته پورې تکليف نه کړل ترڅو چې دوی د دوی اکثریت واکمن نه وي. یوازې هغه کسان چې اندلسسیا ته تښتېدلي دي.

د عباسي دولت د د اسلام د پیغمبر، محمد بن عبدالله ، يعنې عباس بن عبدالمطلب کشر ترونه د اولادې له خوا جوړه شوې وه، و عباسي کې پر پارسيانو د خپل دولت د جوړولو تصویب [؟] پر امیه خفه شوي د هغوی څخه د دولت او د سترو مرکزونو په پوستونو څخه منع کړي، او د عربو څخه وساتي، شیعه هم هڅول عباسي د امیه کورنۍ د نهاد بې ثباته کولو کې مرسته وکړي. د عباسي د دولت د مرکز د لېږد، د خپل انقلاب د بریالیتوب وروسته، له دمشق څخه تر کوفه، او بیا انبار مخکې له دې چې د بغداد د ښار د جوړولو لپاره خپل مرکز، چې د دريو پېړيو وده، او د نړۍ د تر ټولو لوی ښارونه شو او تر ټولو ښکلي، وي په ځانګړې توګه د هارون الرشید په القاعده خليفه د واکمنۍ، چې د بغداد په ترځ کې د هغه نوم د يو زر او يو شپې د ناول او د نړۍ په ادبیاتو [109] پاتې، خو د ستوري په پيل وکړ سره په ټولیزه توګه د عباسي دولت د ماښام وتله. توپير لاملونه چې د عباسي دولت د سقوط لامل شول، په ځانګړې توګه: د populism او مذهبي خوځښتونه د راڅرګندېدو دي په دې پېر توپير لري، ده په مشرۍ د يوه القادري تمايل د عربو (غیر عرب) د خلکو پلوي، او د سياسي د مختلفو مذهبي ډلو مخالفت د عباسي حکمرانۍ مخالف و. د دغو ډلو او عباسانو تر مینځ توپیر د مسلمانانو بریا یا امام و.

د داخلي عوامل چې د بیلتون غورځنګونو د خپريدو، د عباسي دولت د پراختیا وهڅول، چې په مرکز او د هېواد د برخو او په هغه وخت کې د ترانسپورت د ستونزې ترمنځ واټن، له خپل واک کولو د هېواد په لرې پرتو د واليانو څخه زيات او له ډاره د خلافت لښکرو له پلازمينې څخه د راتلونکو پرته د خپلو هېوادونو په چارو کې د سفر د ټکولو د بېلتون د غورځنګ څخه وروسته چې دا نه وه تر ډېر ناوخته و، او د تر ټولو مشهور د بیلتون غورځنګونو له عباسي دولت: Alodrash غورځنګ او Aghlabids، او د Fatimid غورځنګ. د عباسي دولت د واکمنۍ پر مهال، هغه Ahamdaon موصل کشف او له (890 متر -1004 متر) د دې دولت Hamdania بنسټګران واکمني.

د عباس قاعد په 1258 زیږدیز کال (656 ه) کې په بغداد کې پای ته ورساوه، کله چې حکوک خان الترټ په ښار حمله وکړه.

د بغاوت د نیولو لپاره د مغل امپراتورۍ لوی پوځیان راټولول د منگول مشر هولک خان په 1257 کې پیل کړ. [110] کله چې د اسلامي خلافت مرکز ته د راتګ د عباسي خليفه مستعصم بالله فقیهانو څخه وغوښتل چې تسليم، خو خليفه ته تسليم څخه ډډه وکړه، د فقیهانو په قهر راپارولې د پلازمينې، چې سره د مقاومت د inhibition د مغول تګالرې سره په سمون دی، او په بغداد کې په بشپړه توګه له منځه وړل د ورانولو امر وکړ، [111] او اټکل پورې رسېده، چې د مړو شمیر د 200،000 او یو میلیون خلکو ترمنځ. [112] د فقیهانو Nestorian ښځه Dokuz Khatun د مداخلې د مسيحيانو په بربنډ د ځايي خلکو په یو نه وه. [113] [114]، په د کې د پوهې د کتابتون جرګې، چې د ستر علمي، ادبي او هنري په هغه وخت کې کړی ګڼل شي، ځکه چې د با ارزښته کتابونه او اسناد ليږکي لري د سوځولو سربېره کوم ارزښت لري؟ [115]

ځینې تاریخپوهان پدې باور دي چې د منگول یرغل د زراعتي سیسټم زیربنا له مینځه وړې ده، چې په دې کې میپوتپوهیا د زرګونو کلونو لپاره راټولیږي. [116] په هرصورت، نورو تاریخپوهانو اشاره کړې چې د خاورې مالیت د کرنې سکتور کمښت لوی دلیل دی. [117]

د منگول اشغال څخه وروسته، ګالرانو عراق واکمنه کړ، په 1401 م کال کې تمریلین عراق فتح کړ او بغداد یې له منځه یوړل. تقریبا 20،000 بې ځایه شوي خلک ووژل شول. [118] تمریلین هر یو سرتیري ته امر وکړ چې د دوو سرغړونو سره بیرته راستانه شي) او سرتیري له هغه ډارېدل چې دوی بندیان یې مخکې له هغه چې بغداد ته ننوتل وو، ووژل شول ترڅو دوی مشران وښیي (. [119] د تیموریز ریاست سره تړاو لري.

د 2003 کال د مارچ په شلمه نیټه، عراق په عراق کې د ائتلافي ځواکونو په ملاتړ د عراق یرغمل پیل کړ، که څه هم عراق دا نه دی توانیدلی چې د اټومي او کیمیاوی وسلو د پراختیا لپاره خپل پروګرام پریږدي، او دا پروګرام د ملګرو ملتونو پریکړه 687 کې سرغړونه ده. متحده ایاالتو تایید کړه چې عراق وو د 687 د پریکړې په مادي توقیف کې. متحده ایاالتو دا ادعا تایید کړه چې عراق یې د ډله ایز ویجاړ وسلو وسلو ته پراختیا ورکوي، د واکمنۍ له مخې د یو ظالم تاکتیک څخه له ځانه ډډه کول او "عراق ته دموکراسۍ راوستل."

په هرصورت، د متحده ایاالتو حکومت د یوې جامع راپور سره سم، د ډله ایزو ویجاړیو وسلو موندل نه و. [177] د پولنډي سرتیرو لرغونو سرونو ادعا کوي، د 1980 لسیزې پورې بیرته تثبیت شوي، د کم مقدار ترویج ګاز (Cyclosclosarine) لري، مګر متحده ایالاتو، د پوځي ازموینې وروسته، وموندل چې دوی خراب شوي او هیڅکله به د ایتلافي ځواکونو په وړاندې د یاغيانو لخوا کارول کیږي . مګر راپورونو په ملکي خلکو د بالقوه اغیزو په اړه بحث نه و کړی. "[178]

د یرغل څخه وروسته، جین ګرنر په عراق کې واک وټاکه او په هغه وخت کې د 2003 کال د جنورۍ په شلمه د عراق د جګړې له پیل څخه دوه میاشتې وړاندې د رغونې او بشردوستانه مرستو دفتر (ORHA) (Office for Reconstruction and Humanitarian Assistance وټاکل شو. [179] د بغداد او نورو ښارونو کې لوی پیمانه غلاوې او لوټیټ پیل شو، په ځانګړي ډول د عراق ملي موزیم، همدارنگه د کمپونو څخه د زره زرو ټنو جنګ مهمات غلا او د تیوتیته کې د اتومي څیړنې مرکز غلا، 100 ټنه یورانیم. [181] د متحده ایاالتو پوځ یوازې د تیل او داخلی وزارتونو ودانۍ خوندي کړې، په ګډون د عراق د استخباراتو د [؟]، او نورو ټولو ادارو هر ساتنې پرته پاتې دي، او د امریکا د پوځي مشرانو ته د يو سرتېري په کافی شمیر د نشتوالي له منسوب.

د بابل په زاړه ښار کښی هیلیکوپترونه د سایټ څخه لرغونی لرغوني سطحونه لیږدول او د نابا او نما مندر، د چورلکو د غورځنګ په نتیجه کی د 6000 میلادي میلادي کال په پای کی له مینځه وړل.

پخواني ولسمشر صدام حسین (د متحده ایاالتو چارواکو په وینا) د 2003 کال د ډسمبر په 6 نیټه د توریکرت ته نژدې، د سره صلیب په نامه یو پروسې کې ونیول شو.

په 2004 کال په لومړيو د هغه د امریکایانو له خوا د ابو غریب زندان رسوايۍ مات، او په 2004 کال په جون کې، د قدرت د عراق د موقت حکومت ته انتقال شو چې غازي د القاعده ياور له اشغال وروسته د عراق د لومړي ولسمشر، او د لومړي وزير په توګه د اياد علاوي د پرانیستلو وي، او بیا په 2005 کال د اکتوبر په يو دايمي حکومت ټاکل، او شو د مشر، ابراهيم د القاعده Jaafari د عراق د وزیرانو.

د شوروي له یرغل وروسته، د هغه کړ د القاعده په هیواد کې د هغه د پښو واچوي. د چهارشنبی په ورځ د فبروري په 22، د 2006 کال په سهار، د ترهګرو د يوه شيعه زيارت پوځي، چې د ځانګړي زيارت قبې د سقوط، چې د د اسلامي نړۍ [183] ​​لوی گومبزې یو، او بیا د فرقه یی خشونت شته عمل کوي چې د دوه اړخیزه عملیاتو د تصفیې په مشرۍ تر مشرۍ بريد وکړ (سني - شیعه) کې عراق، هلته پر قومي لږکیو لکه يزيدي، مندائي او آسوریانو [؟] او نور ګڼ شمېر بریدونه شوي دي. [184]

د دسمبر په 30، د عراق پخوانۍ ولسمشر صدام حسین اعدام شو او د اختر الداحې لومړی ورځ یې د حزب د کلینیک سره سمون درلود. [185] اعدام بغداد د قمیمیمیا ولسوالۍ کې د پنځمې فرقې په مرکز کې ترسره شو.

د چهارشنبی په ورځ، د جون په 13، د 2007 کال د يوې غونډې کې د سرو زرو مډالونه امامانو علي Al-هادي او حسن د پوځ په بشپړه توګه له منځه وړل او د شيبو Moznta زيارت په موخه د بغداد د بنديز په موخه د تاوتريخوالي يا فرقه انحلال په [186] اعمالو څخه ډډه اعلان غاپي له بمباريو څخه وروسته د سهار

په عراق کې تاوتریخوالی د 2007 کال په اوړي کې کم شو. [187] د جون 29، 2009، د متحده ایاالتو سرتیرو په رسمي ډول د بغداد له واټونو څخه ووت، د امنیتي تړون سره سم د ځواکونو د موافقتنامې په حیث پیژندل شوی. د تړون د طرحو د نورو شیانو په منځ، چې د امریکايي ځواکونو له خوا به د جون 2009، 30 څخه د عراق د ښارونو ووځي، او د دسمبر 2011.، 31 به د هېواد د وتلو [188] په هرصورت، د ښارونو څخه د وتلو وروسته په لومړیو میاشتو کې جرم او تاوتریخوالي زیات شوی. [189] د اسوشیتد پرس په وینا، د عراق د پوځ ویاند تورن جنرال قاسم د القاعده Moussawi لپاره يو وياند وويل، پلټنو وموندله چې د ياغيانو د پخواني ډلو له خوا د 60 څخه تر 70 په سلو کې د جرمي فعالیتونو او یا له خوا د ډلو سره تړاو لري د پلي کولو (په قسمي توګه د شمېر دا جرمونه د وحشت تشريح).

په منځ کې تر ټولو مهم د جګړې چې د امریکا د اشغال لاندې رامنځته شوې ده: د فلوجه، نجف او د دوهم په جګړه کې، د فلوجه د دوهم جنګ، او د صدر ښار د محاصرې، او د Knights په تور (په جګړه کې د بصرې، 2008) په لومړۍ جګړه کې، او په پروسه کې د Diyala ښه augurs. سره سره د تاوتريخوالي د لومړنیو زیاتوالی، د نومبر 30، 2009 د کورنیو چارو وزارت چارواکي وايي، چې د ملکي کسانو په عراق کې د وژل شويو شمېر د خپلو ټولو ټیټه کچه په نومبر کې د شوروي له یرغل راهیسې په 2003. اګست 2010، 31 پورې ولوېد، د امریکايي ځواکونو په عراق کې جنګي ماموریت پای ته . جگړه په رسمی ډول د 2011 دسمبر په 15 پای ته ورسیده [190] او د 2011 کال د دسمبر په 18 نیټه، امریکایی ځواکونو دا سرحد په مستقل ډول کویت ته ولیږدول. [191]

په عراق کې د سنی بغاوت دوام لري او په سامر کې، په عراق کې د نوری المالک حکومت د نامناسب تعصب په وړاندې، په لویدیځ کې وده وکړه، او د عراق، موسی، انبار او بغداد یوه برخه یې وغندله، د 2011 کال په وروستیو کې او د 2012 کال په لومړیو کې، د عراق ملي غورځنګ (چې د سني عراقیانو اکثریت استازیتوب کوي) د څو اوونیو لپاره پارلماني څوکۍ ته اشاره وکړه، ادعا یې وکړه چې د شيعه حکومتدارۍ حکومت د سنګین له مینځه وړل غواړي.

په 2012 او 2013 کې، د تاوتریخوالي کچه لوړه شوې، او د سوریې کورنۍ جګړې له امله په عراق کې د وسله والو ډلو لخوا تاوتریخوالی زیات شوی. دواړه سني او شیعه بلواګرو د سوریې په وړاندې د جګړې لپاره پوله وغورځوله. [192] د 2012 کال د ډسمبر په میاشت کې، اکثریت سني وګړي د حکومت په وړاندې اعتراض وکړ چې ادعا یې کوله چې اصالح شي. [193] [194]

په 2013 کې، سنی بغاوت کونکو ډلو د عراق په شیعه ګانو نفوس باندې د بریدونو په وړاندې ګامونه اوچت کړل چې په نوري المالکي کې د حکومت په اعتماد باندې د کمزورې کولو هڅه کوي. [195] د 2014 کال په اپریل کې د ټولټاکنو ټولټاکنو وروسته، نوري المالکي د واکمن دولت په توګه دنده ترسره کوله. د 2014 په جون 4، په عراق کې د اسلامي دولت سازمان پورې تړلي سني یاغیان او د شام (اس اسیل) ترهګري د عراق لویه سیمه اشغال کړه، د عراق ډیری لوی ښارونه لکه تیکرت، فلوجه او موصل، د سازمان د جنګیالیو لخوا د ظلمونو راپورونو په ترڅ کې په سلګونه زره داخلي بېځایه کیدو المل شوي. [197]

د شیعه عالم علی الیسستانی د 13 جون 2014 د جهاد په اړه مشورتي نظر خپور کړ چې د عراقی سیمو او عراقی مقدس ځایونو څخه دفاع وکړي. [213] د 2014 د جون په 15، مشهور متحرک کول د کفارو غوښتنه کېده. [214] او په اصطلاح د شیعه مقاومت ډلو او په وروستیو میاشتو کې د کال 216] [217] [218] او د کردانو فیلی [219] او عیسویانو [220] او ترکمان [221] [222] د خلکو متحرک خلکو منظم کړ.

د اګست په 13 د عراق ولسمشر فوع مسعود، حیدر العابدي د نوي حکومت جوړولو لپاره ټاکل شوی و، د اګست په 14، نوري المالکي د وزیر اعظم په توګه د حیدر الاحدیدي لپاره "د هېواد د سترو ګټو ساتنه" وټاکه. فارغ "د عراق په یووالي کې. [223] [224] د سپتمبر په 9، حیدر الابدي یو نوی حکومت جوړ کړ او نوی صدراعظم شو.

د عراقي لومړي وزیر حیدر العبادي د عراقي امنیت په تاسیس کې د عامه سیسټم یو امنیتي سیسټم جوړ کړ. [225] مشهور خلکو د عراق په خاوره کې د بریالیتوبونو ترلاسه کولو، د ډاالیا د بی��ته راستنېدو، د بغداد بیلتون سیمه (د پلازمېنې شاوخوا سیمه) د عراقی حکومت واک ته. د انبار والیت ډیری سیمې شتون لري. موصل او د کرکوک ډیری عرب سیمې د داش موسسې تر کنټرول لاندې دي. په عراق کې د متحده ایاالتو 450 450 سرتیري د اوږدې مودې مداخلې وروسته، په جون 10، 10 کې ځای پرځای شوي وو. [47]

د عراق جمھوریت د آسیا پھ سویل لویدیځ کې موقعیت لري، نو دا پھ منځني ختیځ کې موقعیت لري. دا د عرب نړۍ شمال ختیځ برخه ده. شمال ته د ترکيې، په ختيځ کې ايران، سوريه، اردن او سعودي عربستان له سهيل څخه، د کويت او سوېل له جنوب څخه سعودي عربستان. او د طریقی لیدونو تر منځ د 5 ° 29 ° او 22 ° 37 ° شمال او د 45 ° 38 ° او 45 ° 48 ° ختیځ ختیځ ترمنځ منځ ته راځي. [237] د عراق د ده په عمده توګه د يوه دښته کې د هیواد، او د ده د عرب دښتې او دښتو شام، چې له يو بل سره تړلې، د دوو سترو سيندونو تيريدو برخه، د دجله او فرات، او د سيمو د سيندونو دجله او فرات دښتو رسوبي حاصلخیزه شاوخوا ده، د سهل رسوبي د دوو سيندونو تر منځ د سيمې په نامه، او د ده د عراق تر ټولو حاصلخیزه سیمو کې، څو څانګو ته او سيندونو څخه د عراق د پولو بهر راشي، مګر د لوی مرستيال د عراق د يوه مرستيال دی، او د دوو سيندونو په کال کې د دلتا په اړه د 60 میلیونه مترمکعب (78،477،037 متر مکعب انګړ) د سليټ سپاره، او د دواړو سيندونو په بصره پوره کله چې علي د تاکونو، دوه برخې د اوبو د ادارو په شان مشهور بشار الاسد چې د عربي خلیج رول یې لوبوي د عراق اکثریت ښارونه د دې دوو سیندونو، نینوا، بیج، بغداد، رامادي، امارا، نصیریا او بصره څخه بې برخې دي.

د عراق جمھوریت د آسیا پھ سویل لویدیځ کې موقعیت لري، نو دا پھ منځني ختیځ کې موقعیت لري. دا د عرب نړۍ شمال ختیځ برخه ده. شمال ته د ترکيې، په ختيځ کې ايران، سوريه، اردن او سعودي عربستان له سهيل څخه، د کويت او سوېل له جنوب څخه سعودي عربستان. او د طریقی لیدونو تر منځ د 5 ° 29 ° او 22 ° 37 ° شمال او د 45 ° 38 ° او 45 ° 48 ° ختیځ ختیځ ترمنځ منځ ته راځي. [237] د عراق د ده په عمده توګه د يوه دښته کې د هیواد، او د ده د عرب دښتې او دښتو شام، چې له يو بل سره تړلې، د دوو سترو سيندونو تيريدو برخه، د دجله او فرات، او د سيمو د سيندونو دجله او فرات دښتو رسوبي حاصلخیزه شاوخوا ده، د Plain رسوبي د دوو سيندونو تر منځ د سيمې په نامه، او د ده د عراق تر ټولو حاصلخیزه سیمو کې، څو څانګو ته او سيندونو څخه د عراق د پولو بهر راشي، مګر د لوی مرستيال د عراق د يوه مرستيال دی، او د دوو سيندونو په کال کې د دلتا په اړه د 60 میلیونه مترمکعب (78،477،037 متر مکعب انګړ) د سليټ سپاره، او د دواړو سيندونو په بصره پوره کله چې علي د تاکونو، دوه برخې د اوبو د ادارو په شان مشهور چې د عربي خلیج رول یې لوبوي د عراق اکثریت ښارونه د دې دوو سیندونو، نینوا، بیج، بغداد، رامادي، امارا، نصیریا او بصره څخه بې برخې دي.

د عراق شمال غرونه لري او د 3611 متره لوړوالی (11847 فوټ) لوړوالی دی، چې د غرونو شاکره د [238] سرمشریزه ده، معنی (تور خیمه). د عراق په غرونو کې دوه لړ جوړ دي د توروس د غرونو، سره ترکیې، او د زاكروس په لړ کې، له ایران سره. داخلي په عراق کې، د حمرين د غونډۍ غونډۍ او غرونو شتون لري، همدارنګه د لویدیځ د عراق په يو Plateau، د لويديځ د پېخور په نامه مشهور دی، د عراق د لري سره د 58 کيلومتره [238] (36 ګنل) د عربو د خلیج څخه سترګې پټې په اوږدوالي د یوه لنډ پروت. برسېره پر دې، د عراق د ده په مصنوعي جهيلونو، تر ټولو په ځانګړې توګه Lake Tharthar، جهيل Razzazah، طبیعي حوضونو په توګه Lake Saveh شته، په د Muthanna Samawah ولايت د دښتې په منځ کې. د عراق سویلي والیتونه هم ډیری مسایل لري، په ځانګړي ډول هیر الاوزاه او هیر الاممر. د ځینو سرشرو یوه برخه ختیځ ته ایران ته ځي. عراقی ځاې د صدام حسین تر مشرۍ لاندې وچې شوې او 2003 کال وروسته بیرته راستانه شوي. د اوبو دا مقدار د بدلون په صورت کې.

د عراق ټوله سیمه (د ځمکي اوبو سره)، د 2009 کال د اکتوبر په 20 د عراقي حکومت د احصایې پراساس، 435052 مربع کیلومترو ته رسیدلې، چې 434128 مربع کیلومتره (99.8 سلنه) او 924 مربع کیلومتره (0.2 فیصده) ده. د نړیوال حقیقت کتاب په وینا، عراق 438317 کیلومتره سیمه لري. [238] د ځمکې ساحه د 0.29٪ یا 950 کیلومتره اوبو لپاره حسابوي. [238]

• د تخنیکي ميدانونه:

عصري خاوره د عراق، یا 132000 کیلو مترو په اوږدوالي، او په مستطیل (650 کیلو مترو او 250 کیلو متره پراخوالی) غزیدلې ده. دا د بلجیم او د رمادي ترمنځ د افراط سيند ته شمال ته په توربیل کې او د ایران سرحد ختیځ ته لیږدول کیږي. ، او د لویدیځ څخه د صحرا صحرای، او د مرغیو او جرګو ساحې ته د ننوتو ساحه ننوځئ، د غرونو او جریمو ساحه د هیواد سیمې 30.5٪ تشکیلوي [240].

• د صحرا پلیټ:

په لویدیز عراق کې موقعیت لري او د هیواد نیمایي برخه یا 198000 کیلو متره واټن لري، او اوږدوالی د 100-1000 مترو په منځ کې واقع کیږي او د جزایې سیمې ته ننوځي. د عراق خاوره د هیواد د 38.7٪ سیمه حسابوي [240].

• د غرونو ساحه:

غرنۍ سیمې د عراق په شمال او شمال ختیځ ختیځ کې موقعیت لري او د سوریې، ترکیې او ایران سره په لویدیز کې، ترکیه او ایران سره پراخې پولې ته رسېږي، او د عراق د سیمې د یو سلنې څخه کم او د هیواد 21.1٪ [240] (92000 کیلومتره) کم.

• واړه سیمه:

دا په جنوب او د عراق په شمال ختیځ کې د ټیټ غرونو تر منځ انتقالي سیمه ده. دا د غرني سیمې 50٪ یا 67000 کیلو متره ساحه لري، چې 42000 کیلو متره د غرني سیمې څخه بهر دی. ، او په غرني سیمه کې 25000 کیلو متره او د (200-450) مترو لوړوالی، او د رسی ساحه د هیواد سیمه 9.7٪ [240]

په عراق کې تر ټولو مشهور او مشهوره ونې د خام ونې دي، او د مرکزي او جنوبي عراقو والیتونو کې خپریږي، او دا شمیرې د کردستان په سیمه، نینوا او کرکوک کې خورا مهم دي. د 2013 کال لپاره د عراق د تولید کجارو ونو 15968660 پامام، د ډیالیت ډیری برخه، د 2951170 کجارو ونو سره، په کرکوک 4836 پامام کې ترټولو ټیټه کچه. [243] تر 2015 پورې، د کجارو ونو 21 ملیونه ته رسیدلی. [244]

د عراق د ځنګلونو شتون د کردستان د غرونو له خوا د هیواد شمال ختیځ ته محدود دی (او هلته د نواوا په ولسوالیو کې ځنګلونه شتون لري)، پداسي حال کې چې د عراق پاتې برخه د خامونو پرته پرته ده. څېړۍ په د ونو غرنيو سيمو کې تر ټولو، د ټولو مروج ډول چې د (Quercus brantii)، مختلط ډول (پوښتنه infectoria)، د 1،500 څخه ډیر د مترو په لوړوالي Veugd په شمال کې د ځنګلونو د لبنان بلوط Mtkona، او هم په نورو ونو سره مخلوط بلوط ځنګلونه لري چې د : ارار شربیني، پیسټیایا ملیکا، د سوریې صفونه، ګډ چاپیریال، پاریس مونګینا او مونټپیلیر. شته ارغواني منډې او منډې ډول (salix medemii) د غره ويالې په اوږدو کې، سره Platanus orientalis، او حور Fratte، نری پاڼي او روزنې غونډه، او په ځینو سیمو کې، د coconut وحشي باغونه عام دی. د انګورو کانونه د عینک سره مخلوط شوي چې د 500 مربع کیلو مترو په کنډک او اتریش کې شتون لري [245]. د عراق په ځنګلونو کې نورې ونې هم شتون لري.

د عراق پاتې برخه انځر، زیتون، سورجین، انار، زردالو، میوه، انګور، کیلې، نارنجونه، لیمون، نارنج، کیټاکس، تلوارونه، وزونه، اوکس، لوک او چنار شامل دي. تور، سپين او سپين وريري، سيسپ او نور ونې، د ډااله ولايت د ليمويي کرنې لپاره مشهور دى.

حیوانات عراق: [؟] Camel عرب، عرب او لیوه، او mouflon، او هوسۍ د تايرايډ، هوسۍ د اروپا د نصواري، د اروپا او القاعده Ghurair، او د شاتو د کېنستونکی، فارسي squirrel، او Awassi (پسه)، وزې، تمساح کومې ودانۍ (په غلطۍ د عراق په جنوب ته وليکئ، تاسو نه پوهيږم خپل شمیر احتمال لري چې ډیر لږ وي)، او د نصواري شاهدي د سوریې د (عراق په شمال کې)، او Altvh، وحشي پيشو، په ځمکه، وحشي boar، او خطداره hyena، ګيدړ د سرو زرو، میښې، او د عربو Oryx، او porcupine هند crested (په نامه عراق Bada'lj خوږيږي)، او shrew (په شمول د لږ سپين غاښ shrew)، موږکان، او موږکان (د نصواري موږکانو، چې د ژوند په ګډون هیڅ کله په عراق کې)، او د سپی د اوبو (Maxwell) او otter [؟]، د وړو د مصر Alerbua (په لویدیځ Plateau پراخه او سهيلي او مرکزي عراق) او Alerbua Fourati (د عراق په جبه)، او د Alobo gecko ډولونه (Stenodactylus affinis د محدود خپريدو تقریبا پراخ ډولونه دی )، او د يو انځور طبیعت عراق [246]، او کيشپان (په شمول د فرات softshell شمشتی، د عراق په شمال کې د کيشپ Manmazih ورون)، او Reptilia عراق عام کربوړی (لويديځ انبار)، تور کپچه، او Aloim، Oill ته Orettata، او Alorl له خوا په عراق کې د فارسي پړانګ اخیستل شتون لري دښتې مار جوړو غڼې جرم (په عراق کې په ختيځ کې احتمال شتون)، او د څارويو څخه ليدلې.

د الوتونكو په څير، 415 ډولونه دي، چې تر ټولو زيات عام، سپين، كبين (په ګڼ شمېر ډولونو) او د غوړولو لپاره. نور ډولونه عبارت دي له غوږونو، غوږونو، فلاینګوس، بتانو، بتانو، جیزز، غلبو، ایګونو، ایګزونو، او کالو، او ډیری نور.

او نور، په شمول د عراق، قالین، خړ، کپتان، الیش، جرفی، زبیدي، ابو خمیره، urnak، او بلور (په عراق بغداد ته د سوریې سيندونه وګورئ).

د عراق سمندري څارویان د ځنګلونو، ویلو، سمندر، ریزو بتانو، غلطه ځمکه، د لوی سمندر کچی، زرغون توکی، د چوکۍ چوغندر دی. او هغه الوتونکي چې د عراق په ساحل، سیند کې موقعیت لري: هینرسک، واورې واورې، او لوی شګو او نور.

د عراق ساحلی اوبه د عرب قره کی 28 کیلومترو مربع مرف د شاټ ال عرب په خوله کی لری چی د 2012 کال د سپتامبر او می 2013 په ترڅ کی د عراق - آلمان د ډویو د ګډ ماموریت په واسطه کشف شوی، ولسوالۍ [255]. مخکې له دې چې کشف شو، داسې انګیرل کېده چې عراق د مرجان رففونه نلري (په هغه ځای کې چې محلي خښتو اوبو د مرجان رففونو کشف مخه ونیوله). د عراق مرجان رژیمونه د نړۍ تر ټولو خورا سخت چاپیریال ته د تطبیق وړ و، د مرجان ریفورمونه او مرغومي، په سیمه کې د سمندر درجه د 14 څخه تر 34 سانتي مترو پورې [255]. Ophiuroids، شیلفش، او ډیموسپونوګانې [255] چې سلیک لري.

نور طبیعی سرچینې: فاسفیت، سلفر، اوسپنه، سور پارا.

• د سوریې او افراطونو سیندونه: د طریس او افراطونو سیندونه او د دوی محافظین د عراق جمهوری دولت اصلي تازه سرچینې دي، سیندونه د ترکیې ختیځ د تورورو غرونو څخه راځي او د سوریې او عراق څخه لیږدول کیږي. د دې سیسټم اهمیت خلکو ته د تازه اوبو، کرنې او مالدارۍ چمتو کول دي.

عراق کې د تېرې پېړۍ د شپیتمې لسیزې په پيل کې د اوبو د ستونزو سره مخامخ شوه چې د ترکیې تر څو د 2009 کال د سپتمبر پر 19 یو 22 بند پر دجله او فرات، او د دوامداره بحران حتی په وچکالۍ 2008 خراب جوړ کړي، د جنوب د آناتوليا د پروژې پلي کړي، چې دا د ترکیې او سوریې تر منځ د تفاهم یادداشت لاسلیک شو د دجله او فرات، او د اوبو کچه ګډ ه څارنه د مرکزونو د جوړولو د ډنډونو د اوبو د اړيکو په اړه د عراق، ترکیه هم د 450 څخه تر 500 مکعب سانتي متره د فرات د سيند د Share زیات، او عراق سره د ترکیې د نفتو د میاشتې وروسته موافقه وکړه او په د سوداګرۍ په بدل کې د سره د ترکیې د پولې کردي ملیشو د کار لري مرسته کوي، د بند تمه ده پيل Eliseo e په 2015 کال Stgalh په دجله، ترکیې، د عراق او ترکیې، او عراق تر منځ د سياسي شخړو د موضوع د ځمکې یو لوی انبار هم لري.

•  

  تیل: عراق، په تیره بیا د بصرا او کریککو په والیتونو کې، د تیلو بډایه سیمې لري. عراق په 2015 کې هره ورځ نږدې 3 ملیون بیرل لري، او د اګست 2015 لپاره صادر شوي مقدار 93700000 بیرل وو. [257] د نړۍ د تېلو تولیدونکو ترمنځ اتم د 2014 دسمبر 31 [258].
• طبیعي ګاز: د 2008 کال اټکلونو سره سم، عراق 15 میلیارده مکعب مترو تولیدوي، چې د طبیعی ګاز تولید په برخه کې دویم لوی هیواد دی. په عراق کې د طبیعی ګاز ذخیره په 2008 کې شاوخوا 3 میلیارده مکعب متره اټکل شوې، چې دا د طبیعی ګازو د زیرمو له مخې په نړۍ کې د نړۍ لسمه برخه ده. [259]
• ثروت څارویو: د 2008 کال لپاره د عراق د کرنې وزارت د احصایې سره سم، عراق ټول د (2552113) غواګانو سرونه، 7722375 پسونه سر، 1474845 وزر سرونه، 285537 سرې غوښې، 58293 اونۍ سرونه، ) [260]
• کرهنیز شتمنۍ: په 2013 کې عراق په عراق کې کرل شوی د 19794742 ډونمو ته رسیدلی، پداسې حال کې چې کرایه ځمکه 51616179 ډونیم) په عراق کې 2500 دینونه (ته رسیدلي. [241] د عراق باغونو سیمې د درې کردستان سیمې پرته او په 2013 کې 1043489 د خرمو ونو شمیره (د کردستان او موصل درې واليانو پرته) (15،966،660)، په هیواد کې د خرمو ونو مجموعه، شاوخوا 2500 مربع متره ده، د غنمو تولید 4178379 ټنه دی، د وربش تولید 1003198 ټنه دی، د جوار تولید 831345 ټنه دی، او تولید (676111) ټنه

اوسنی اساسي قانون عراق، د جمهوري ریاست په توګه تعریفوي، یو دولت، یو فدرالي، یو، خپلواک، بشپړ بشپړ خپلواک جمهوریت، پارلماني نظام، یو دیموکراتیک دولت، او د قانون رسمي سرچینه ده، د دولت رسمی دین دی. فدرالي حکومت اجرائیه څانګه، مقننه قوه او قضاوت، او همداراز ډیری خپلواکه کمیټې لري.

عراق 18 ولایتونه (ترکمن: پیریزګاه) او 19 حقیقتي واليان لري، او یو ولایت د عراق کردستان سیمه ده چې په کې د ایربرب والیان، دوحک، سلیمانه او هیلجاج شامل دي. والیتونه په ولسوالیو ویشل شوي، او عراق 118 ولسوالۍ لري، چې په سیمو کې ویشل شوي، او عراق 393 ساحې لري [282]. د کردستان سیمه یوازې د عراق په دننه کې قانوني قانوني تعریف شوې سیمه ده او خپل حکومت او خپل رسمي ځواکونه لري. [283] د ولسواليو څخه ولايتونو ته د تال افري، نووي سيمه، فلاجه او توزخرمتو ليږد يو وړانديز دی.

1 بغداد 9,753,873

2 ديالى 1,648٫000

3 الانبار 1,700٫000

4 كركوك 1600,000

5 صلاح الدين 1,509٫000

6 نينوى 4,330,000

7 السليمانية 2,039,800

8 اربيل 1,749,900

9 دهوك 1,220,400

10 واسط 1,303,100

11 بابل 1,953,200

12 كربلاء المقدسة 1,151,200

13 النجف الاشرف 1,389,500

14ميسان 2,120,550

15 ذي قار 1,979,600

16 القادسية 1,220,300

17 المثنى 770,500

18 البصرة 4,020,400

19 حلبجة 337,000

1. ↑     {{cite web}}: Empty citation (help)CS1 errors: unsupported parameter (link)
2. ↑ موضوع: 4.1
3. ↑ https://www.rudaw.net/arabic/business/100820211
4. ↑ http://chartsbin.com/view/edr

د عراق ټول نفوس په 2018 کې، 39،547،686، او په 1867 کې د عراق نفوس یوازې یو میلیون او درې میاشتې و. [307] [308] حکومت اعالن وکړ چې د 2003 کال جګړې څخه وروسته د عراق نفوس 35 ملیونه ته ورسیدل. [309]

د سي آی اې له مخې، عربان د 75-80٪ وګړو جوړونه کوي. او کردان اټکل کیږي چې 15٪ - 20٪ [310]. د ترکمنستان، آسوریانو / اعتبار / كلدان ، او نورو اقلیتونو مندائيين ، ارمنيانو، Circassians، او د ایران، او شبکو، او يزيديين ، او Alcaolah جوړوي د خلکو د پاتې 5٪. [310] د Marsh عربان [؟] د عراق په جنوب په اړه 20،000 خلک شته دي. [311] عراق د چيچنیا څخه 2500 نفوس لري. [312] همدارنګه په عراق کې په جنوب شتون لري، د افريقايي اولاده د عراق د تورپوستو، لکه د غلامانو د اخیستلو، او يو لوی بندر په توګه د د بصرې د بندر د رول په پایله کې د ټولنې د. [313]، د غلامۍ د عباسي دولت د ورځې ترسره شوه، او د عثماني امپراتورۍ، او د اتباعو Zinj انقلاب، او د بصرې د خلکو په وړاندې سرکشي، ما په تاریخ کې د نینج پیړۍ په زینت کې انقلاب پېژني.

د 2013 کال ښاریانو په عراق کې 69.4٪ نفوس درلود [282]

د کورنیو چارو وزارت د داخلي امنیت ساتنه مسولیت لري. د دې قانون له الرې د کورنیو چارو وزارت ځانګړي دندې عموما د عراق جمهوری دولت داخلي امنیت ساتلو او عامه نظم پیاوړتیا او د اساسي قانون حق ساتل او په تیره بیا د خلکو ژوند او آزادۍ ساتلو کې د دولت عمومي پالیسي پلي کول دي، د دې خوندیتوب له کوم ګواښ څخه چې د جرمونو کمیسیون مخنیوی کوي، د مرتکبینو په وړاندې قانوني اقدام ترسره کوي، او د قانوني متن کې د فعالیت د چوکاټ لپاره د قانون بشپړولو غوښتنه کوي. "[346]

په دې وزارت کې ډیری ریاستونه او جوړښتونه شامل دي: پولیس، فدرالي پولیس، ټولنیز پولیس، د تاسیساتو د ساتلو ریاست او شخصیتونو، د بغداد والیت کې د جنګي جرمونو ریاست، د عراقی کمانډو ځواکونو، د عمومي ترافیکي ریاست، د عمومي ریسکیو ریاست او د فدرالي امنیت چارو وزارت لپاره د ادارې د عامه ملکي دفاع وزارت او د سرحدي بندرونو لوی ریاست)، د فدرالي استخباراتو او تحقیقاتو اداره، د استخباراتو عمومي ریاست، د پلان او تعقیب عمومي ریاست او نور جوړښتونه. [347]

مشهوره حشد شعبى د وسله والو ځواکونو د قوماندان - ان - لوی دفتر (لومړي وزیر حيدر آباد) ته مراجعه کوي. [225] [348] د 2015 کال لپاره د عراقي بودیجې څخه 60 میلیون امریکایي ډالرو بودیجې سره. [349]

آیا د عراق جمهوريت ځواک لپاره په منظمه توګه د ځمکني ځواک [350] د سمندري ځواک [351] د هوایي ځواک [352] له 1921 [353]، د وسله والو ځواکونو د لومړي واحدونو تعظيم د .uerga د عراق د پوځ په تاريخ کې د عراق د برتانوي دنده [354] په ترڅ کې جوړه شوې وه د څانګو څخه جوړه ده، چې د امام موسی د القاعده Kadhim یو کنډک او په بغداد کې د وسله والو ځواکونو د عمومي قوماندانۍ، په 1937 او ورپسې په 1931 کې د عراق د هوايي ځواک د جوړولو او بيا د عراق د سمندري ځواک له خوا امر وکړ، او پوځ سره د ایران او عراق د جګړې په پای کې خپل اوج ته سرشمېرنې ته رسېدلي، د خپلو غړو 1.000.0000 انفرادي شمیر ته رسیږي. له خوا د 1990 کال، د عراق د ځواک له کرل تر 56، په نړۍ کې [355] [356] د عراق د پوځ د لومړۍ فرقې او د عربي پنځم لښکرو کوي. د کویت د یرغل څخه وروسته، د ځمکنۍ ځواک 23 ریټره د جمهوري غوښتونکي گارڈ سربیره کمه شوه.

کله چې په عراق کې د متحده ایالاتو له یرغل څخه وروسته، د عراق ملکي مدیریت پاول برمر یو عراقي پوځ وغوښت چې د عراق پوځ ضبط کړي

پوځ بیا رغول شوی او بیا بیا تکرار شو. د عراق نوي اردو پلان شوی و چې یوازې درې ټیمونه ولري، چې له هغې وروسته به شمیره 14 ته لوړه شي او تمه کیږي چې 20 ویشلو ته ورسيږي. د عراق پوځ د نړیوال ځواک له خوا په نړیواله کچه 112 وینځل کیږي، د 1388 کال د لړم 13 مه [359]. د عراق د وسله والو ځواکونو ټول څانګې د عراق د دفاع د واکمنۍ لاندې دي، چې د دفاع وزیر خالد البیبیدي لخوا پرمخ وړل کیږي، او د وسله والو ځواکونو قوماندان د عراق لومړی وزیر حیدر العابدي دی. د اردو لوی درستیز عثمان الغنمي دی. [360]

د عراق پوځ په څو جګړو کې ګډون وکړ: د انګلستان عراقي جګړه، د 1948 کال جګړه، د لومړي عراقي کردنۍ جګړه، د 1967 جګړه، د اکتوبر اکتوبر، عراق، د ایران جنګ، د کویټ برید، دویم خلیج جنګ، او د دریم خلیج جنګ. د عراق دننه د ډیرو جنګیالیو سره، په عراق کې د بغاوت او د انبار د نښتو په شمول، په 2014 کې د موصل جنګ، او په اوسني وخت کې د ظالمانه سازمان په وړاندې روانه جګړه.

د عراق پوځ د عملیاتو عملیاتونو څخه جوړ شوی دی، د عراق ویش د ګډو عملیات قوماندې لخوا پرمخ وړل کیږي، او د ځمکنیو ځواکونو قوماندې مستقیمه پوځ نه اداره کوي. د

عراق پوځ په 14 برخو ویشل شوی، او په پایله کې یې 56 لواوې، یا 185 جنګي کنډکونه، او په 2010 کې د جنګي بټیو شمیره 197 بډالل. هره فرقه په څلورو لواګانو، یو رژیم او یو توپچي رژیم کې ویشل کیږي.

سمندری ځواک شاوخوا 5،000 ناوې او سمندري ځواک لري، چې د عملیات مرکزي قرارګاه تعقیبوي، په 2011 کې د 2011 ترپایه، د 5 سکواډرونو او دوه بحری کنډکونه شامل وو.

په اوس وخت کې هوايي ځواک څلور F-16 تایید فاکس، 12 سوچي Su-25، 159 الکا لپاره 2 Aero، 13 Mi-35 Hawks، 23 Mi-28 Hawks او 60 Mi Miles لري. -17، لسګونه الوتکې، او د ترانسپورت او روزنې لپاره هلیکوپترونه.

د عراق اقتصاد په بشپړه توګه په تیلو سکټور پورې اړه لري، چیرته چې د عراق ټول سخت عاید 95٪ جوړوي. د خلیج لومړۍ جنګي جګړه تقریبا 100 $ میلیارده امریکایي ډالرو ته رسیږي. عراق عراق د جګړې وروسته له پور سره بوخت و. اقتصادي عوامل د خليج جنګ په عراق کې د خلیج جګړې لومړی دوه کاله وروسته د لومړي خلیج جګړې پای ته رسیدلی و. دوهم جګړه د عراق اقتصادي ستونزې زیاتې کړې، د عراق پر اقتصادي محاصره د اګست 6، 6 نیټه 1990 پورې د 21 اپریل 2003.

کله چې پولس بریمر او ایتالفي انتقالي ادارې واک ته ورسید، PA په عراق کې خصوصي سکټور وهڅول او پلي کولو لپاره ډیری پرېکړې واخیستلې، یا خصوصي کولو ته، په ځانګړې توګه د تېلو سکټور کې. پال پال بریمر د عراق، مګر دا پالنونه او اقتصادي پریکړې د حکومتونو لخوا پلي شوي نه دي چې د CPA څخه راځي، یعنې د عراق حکومتدارۍ شورا، د لنډمهاله عراق حکومت او د عراق لنډمهاله حکومت. دا خصوصي کولو پریکړه په 2006 کې پلي کیږي.

لکه څنګه چې د امنیت وضعیت ښه شوی، او د بهرنۍ پانګونې لومړی پړاو، دا کار د اقتصادي فعالیتونو هڅول، په ځانګړې توګه د انرژۍ او ساختماني سکتورونو او پرچون سکتورونو کې. په هرصورت، اوږدمهالې اقتصادي، مالي او امنیتي پرمختګونه په عمده توګه په حکومت کې د سیاسي اصالحاتو او د عراق د تېلو زیرمو پراختیا پورې تړاو لري. که څه هم بهرني پانګه اچوونکو عراق ته د 2010 کال راهیسې د ګټو په اړه عراق لیدلي، ډیری یې اوس هم د پروژو او نورو مقرراتي خنډونو لپاره د ځمکې اخیستلو په ستونزو کې مخ دي.

په 2006 م کال کې، په ماینونو کې د کبانو شمیره 105،168 ټنو ته رسیده، پداسې حال کې چې سمندري ماهي 5314 ټنه وو. د مایعاتو اندازه د کال څخه تر کال پورې په پراخه پیمانه توپیر لري د مهاجرت کبانو مقدار او ډولونه د عراقی اوبو ته ننوځي چې د عرب خلیج په موسم کې د اقلیم د راټیټولو پورې اړه لري. [372] په 2002 کال کې ټول 112000 کیوبک لرګي د عراق په کردستان کې کرل شوي و، او نږدې نیمايي یې د سونګ په توګه کارول کیدل.

په عراق کې د کان کیندنې صنعت لږ تر لږه د فاسفیت محدودیت درلود) په اکتاټ کې (، مالګه او سلفر) د موصل نژدې (. د 1970 په لسیزې کې د تولیدونکی دورې څخه، کان کیندنې د ایران او عراق جګړې (1980-1988)، د اقتصادي خنډونو او اقتصادي بحران په وړاندې بندیزونه په 2003 کې محدود کړل. په 2012 کې، په عراق کې د بیکارۍ کچه 15 کاله او 11٪ وه، 11.9٪. [373]

د عراق اقتصاد په تیلو تکیه لري. عراق د پطرولیم صادرونکو هیوادونو سازمان (OPEC) بنسټیز غړی دی، او تولید یې په کال 1925 کې پیل شو. تولیدات په کرکوک کې د بابا ګیرګار ساحه کې پیل شو. دوه کاله وروسته، تیلو ملي و. عراق په کال 1972 کې د عراق ولسمشر احمد حسن البکر.

مخکې ملي د نفتو د امتیاز شرکتونو عراق ته د سزا د خپل تولید کموي او په نړۍ کې د بازار د سیاست په ځانګړي توګه د جولای 14، 1958 له انقلاب څخه وروسته د خپلو Share د کمولو، د کار او ورپسې د قانون شمیره د 1961 کال، په توګه د پانګې اچونې د قانون Alambeshr.oukd ټول د عراق د تیلو د عوایدو د 14.5 $ میلیارده ډالر د 1989 ته رسيدلي مشهور 80 د فعالولو د 99٪ صادراتو عوایدو لپاره محاسبه کول. د لږ سرشمېرنه په 1990 خوشې چې د عراق د صادراتو ته 10،535 میلیارده ډالره، چې د تیلو او د انرژۍ د منابعو 99.5٪، د امریکا د متحده ایالاتو د وارداتو د Share چې ته رسیږي چې د (٪ 28) ته رسیږي. د بنديز و، چې د 1990 کال راهیسې د عراق په بربنډ، او په 1996 کال کې سره سره، د تېلو د صادراتو لپاره د 269 میلیون $ یوازې د عراق د صادراتو اندازه له 950 $ میلیونه ډالر د دريم جوړوي. که څه هم، د عراق د تېلو صادرات ټول بدل کې (سپين تور پوښونه +)، په زیات 20 $ میلیارده ډالر په 2000 اټکل، او د تیلو د تولید هم د امریکا د عراق د حملې نه مخکې، هره ورځ لږ تر لږه دوه میلیونه بیرله، او د چاڼ د ورځې څخه زيات د 500 زره بېرله د ظرفیت، له خوا د تیلو د چاڼ ستر شمېر، چې په 2000.lknha له خوا د 2001 کال ته (چې ټولو د عربي هېوادونو په پرتله) 12 د تصفیې ته رسیږي، او د 15.14 ملیارده ډالرو، ارزښت د تر 15،94 ميليارده $ ټولو صادراتو بهر ته رسېدلي. [381] تولید د 2015 په اګست کې درې میلیونه بیرل ته رسیدلی

• د عراق د تیلو ذخیره

د عراق ثابت شوي زیرمې شاوخوا 140 ملیارده بیرل دي، د عراق زیرمې په نړۍ کې د نړۍ تر ټولو لوی تیلو دی. [382] وینزویلا، سعودي عربستان، کاناډا او ایران وروسته.

• د عراقی تېلو زیرمو تمرکز

دا د عراق د تیلو زیرمې ډیره بصره والیت کې متمرکزې دي، چیرته چې 15 محصولات شتون لري، په شمول د 10 تولیدونکو ساحو په ګډون، او پنځه یې لاهم د پراختیا او تولید انتظار ته سترګې په لار دي. په دغو ساحو کې د تیلو زیرمې شامل دي چې اټکل شوي 65 ملیارده بیرل، یا د عراق د تیلو د زیرمو نږدې 59٪. د بصره، مشنان او قره ولایتونو د تیلو زیرمې شاوخوا 80 ملیارده بیرل سره، یا د عراق د ټولو زیرمو 71٪. لکه څنګه چې د هیواد مرکز او شمال اټکل کیږي د تیلو ذخیرې چې په کرکوک کې واقع دي 13 ملیارده بیرل، چې د عراق د تیلو ټول عراقی زیرمو 12٪ برخه لري. [383]

د عراق د اټومي پروګرام په 1959 عراق او په اګست کې د شوروي اتحاد، 17 ترمنځ تفاهم پیل کړي، چې د جوړولو د اټومي بټۍ د اټومي پروګرام د پراختیا وه او د ده د د شوروي د [386] د عراق د تفاهم یوه برخه، او په 1968 کې د د ډول څېړنې بټۍ جوړ (IRT-2000 د شورویانو له خوا ورکړل شوي دي) سره د تاسیساتو د بغداد ته نژدې اکټیو isotopes د تولید وړتیا لري د یو شمیر [387] [388] په 1975 کال، هغه د صدام مسکو څخه لیدنه وکړه او وغوښتل چې د عصري د اټومي دستګاه د جوړولو، خو د شوروي په یاده کړه چې د راډيو د اټومي انرژۍ د نړیوال آژانس د کنټرول لاندې وي، خو د عراق څخه ډډه وکړه، او بيا په د همدې کال د اپریل 15 مه، د ګوندونو او دې کنوانسیون ترمنځ د همکارۍ تړون لاسلیک کړ چې د کنوانسیون 195 سره یو ځای دی [389] شپږ میاشتې وروسته، فرانسې موافقه وکړه چې 72 کیلو ګرام یورانیم په 93٪ [3 9 3] وپلوري او موافقه یې وکړه چې د اټومي انرژۍ نړیوال آژانس د 3 ملیارد ډالرو په ارزښت کنترول پرته یو اتومي پلان جوړ کړي.

د اويايمو کلونو په پیل کې، د صدام د پټه د اټومي وسلو پروګرام [391] د جوړولو امر وکړ، او په 1976 اخيستي د عراق اتومي بټۍ موډل (Osiris) [392] [393]، او د بټۍ لپاره اټومي څېړنیزو موخو سوله [394]، د عراق او د فرانسې د کارپوهانو او د Badamth موخه شو ، خو د اسراییلو د عراق او علاقې په اړه شکايت وکړ، او ويې ويل چې دا د اټومي وسلو د [395] د توليد لپاره کارول، او د 1981 کال د جون په 7، د اسرائيلو يو ناڅاپي بريد راونیسي F-16 الوتکې او د F-15s ايګل بدرګه، د الوتلو څخه د سينا ​​(اډه، چې د اسراییلو تر کنترول لاندې وه نو)، او له لارې د سعودي عربستان د شاهي په خاوره کې او د عراق د ختمولو او له منځه یو اتومي بټۍ (Alancha لاندې په نامه بټۍ د جولای په 1 او د جولای 2) 17 کیلومتره د بغداد په جنوب [395] [396] [397]، د اټومي تاسیساتو Alaracaah په کلکه دوهم د خلیج په جګړه کې بمباري وکړه، ورپسې د نړیوالو پلټونکو د اټومي تاسیساتو د مودې د تفتیش له خوا، او د پړاوونو له لارې لاړ چې د هغوی مخه ونيسي او دوی ته اجازه ورکوی د پلټنې، او د اوښتې اټومي تاسیساتو ويجاړ او د خليج په دریم جګړو او وروسته د غلا.

سیاحت د هغو سکټورونو څخه دی چې په عراق کې د 1980 کلونو راهیسې د تاو تریخوالي له امله اغیزمن شوي. چیرې چې سیاحت د عراق د ناخالصو تولیداتو لپاره خورا لږ مرسته کوي. د 2011 کال په لومړیو شپږو میاشتو کې د سیاستوالو حرکت ډیر ښه دی. د سیاستوالو حرکت حرکت [400] کې د پام وړ وده ده، د 2011 کال په پرتله د 2011 کال په پرتله د 2010 کال په لومړیو شپږو میاشتو کې د سیاستوالو مجموعه شمیر 392،000 څخه زیات سیاحان وو.

د هوټلونو او کمپلکسونو د استوګنځي او د سيلانيانو د 2013 کال لپاره په عراق کې بنديانو شمېره (د کردستان سیمې په استثنا) (1267) مرکز او ټول شمير (6،321،105) تنه بندیان، چې په کربلا تر ټولو (577) په مرکز، او همدارنګه په کې د بندیانو شمېر، چې د (3،115،149) بنديانو ته رسیږي ډیر محافظه کاره، او لږ تر لږه ميسان (5) مرکزونو، په داسې حال کې په بغداد کې د وزن دی 288 ترڅو د ګرځندوي صنعت سره ضميمه او د (1،494،269) بنديان، په داسې حال کې انبار پکې نه کوم هوټلونو یا کمپلکسونو د، او د میلمنو په المثنى شمير (2927) تنه بندیان ثبت لږ شمیر. [401]، او د 2013 کال لپاره د میلمنو شمیر د عربو په عراق کې (د کردستان سیمه کې پرته، او ديالى ، او د انبار) میلمه 171،96 زره، او په کربلا (1،194،484 بهرني میلمه) د بهرنيو 2.487.059 میلمنو چې زياتره يې، په داسې حال کې چې په نجف، میلمه عمر 801 322 رسول الله، په داسې حال کې په بغداد کې د بهرنيو مېلمنو د شمېر 482 476 بنديان دي. [402]

• مذهبی سیاحت

عراق د هغه د ډیری سایټونو او د ابراهیمي عقیدې مهم بتونو لپاره پیژندل کیږي. د مثال په توګه، د اورر ښار [403] چېرته چې ابراهیم د تورات په اساس زیږیدلی و، او همدارنګه د یهودیانو، عیسویانو او مسلمانانو د عقیدې مطابق د پیغمبرانو دانیل، ایکیکیل او یونان (قبرس) قبرونه.

د عراق په شمال کې ډیری لرغوني ماینونه او کلیساونه په زرګونه کال کې راځي. لکه د سینټ میتی خانار [404] او د مار بهوم او مارتا سارہ خانارۍ [405] [406].

مسلمانان هم جوماتونه لري، یو کال په میلیونونو عراقیانو لیدل کیږي او همدارنگه په سلګونه زره غیر عراقیان، په تیره بيا د خلیج هیوادونو، ایران، هند او پاکستان څخه. لاندې لسټونه د ټولو مهمو مذهبي ځایونو لست کوي، نه دا ټول [407]:

ترټولو مهم دي:

• په نجف کې د امام علی بن ابی طالب مقالې
• په کربلا کې امام حسين او د هغه ورور عباس.
• د حسیني جومات په دننه کې د شهیدانو شهادت د امام حسین سره د هغه د کورنۍ او د هغه ملګرو سره په شهیدانو کې شهیدان شول. دوی په یوه قبر کې ښخ شوي او دا قبر یې د قبرونو نښه او خاوره چې د امام حسین قبر دی. دا مقصره د سپین زر او شبانکان څخه جوړه شوې ده زه د داخلي حرمت لید لرم.
• د امامانو حديث موسی بغداد او محمد الاسد په بغداد کې د قذميه په ښار کې.
• په سمر کې د امام علي حدیث او الحسن الیشاری مزار.
• په بغداد کې د امام ابو حنیفه المنام مقبري.
• په بغداد کې د امام عبدالقادر جیلاني زيارت
• په بغداد کې د شیخ معروف الکبر قبر

• دالر امام علی په دوبۍ امارت کې نومول شوی، چې د نجف په کوف جومات کې دی.
• د کربلا په ښار کې ډیری مقالې او زيارتونه شتون لري، په شمول: د زینبیا مزار، او د امام مهدي مزار، د اختر بن قدیم مزار.

•  

  د امام مهدي مزار د کوفا په ښار کې.
• په بابل ولایت کې دوه سبزیجات.
• په هیلا کې د کفیل سره د پیغمبر کریم زیارت.
• د شیعه عقیدې مطابق د امام علی مزار (د لمر ځواب).

• وادي السلام يو قبرستان دی چې د پیغمبرانو لپاره د ځینو زیارتونو ته اشاره کوي لکه آدم، نوح، او حود، او صالح.
• د ادھمیا قبرستان.
• مقبرة قريش الكبرى

اقتصادي - سیاحت او تفریح

په عراق کې د خلیج د دریم جګړې د خپریدو څخه مخکې د يو سيلانيانو نوعه، چې د ايکو ګرځندوي ده په عراق کې د عمومي توريزم یوه لویه برخه د چاپیریال په نامه، تر څو په دې وروستيو کې، په عراق کې د سيلانيانو د چاپیریال څخه د نړۍ په مختلفو هیوادونو کې راځي شوي دي، په ځانګړې توګه د ګاونډيو هېوادونو، په ښکار مرغانو خپل مشغلې تمرین پاملرنه تمرکز وه ، په ځانګړې توګه ښکار په ټوګه، د دې شوقي، چې د د هېواد په مرکزي او جنوبي سیمو د عراق د نیونکي په لاس کې په عراق کې د شلمې پيړۍ په لومړیو کې پیل، او تفريحي سيمو کې په بغداد کې:الزوراء پارک، د بغداد د سيلانيانو د ټاپو، او څو حوضونو او په عراق کې، چې دا یو مهم سيلانيانو مقصد په ګډون جبه شته دي: سمندر الحبانية، جهيل دخان، جهيل Derbandikhan، جهيل الثرثار، جهيل Saveh، د هور د خر، حور الحويزة، او د هور د الجبايش. په شمال کې د عراق د هم يوه بډايه سيمه کې په ذاتي ډول ډول او د اوړي په کمپونو، د صلاح الدین د چاره، او چاره شقلاوة، او چاره حج عمران، د چاره Zawita په ګډون دی، او د تعذیب سولاف، او د تعذیب Swara Tuka، او Sarsank کاروي، او د تعذیب Araden، او د Amadiyah او چاره کشمېر، د اوړي په چاره احمد Oh، او شرشرې لکه د چاره په بشپړه توګه د خپل، شرشرې Bejal او نور آبشار.

په عراق کې د موسيقۍ د تاريخ بېرته د عراق، ورته پښه لرغوني تأریخ خرما، او په ډېرو دورو موسيقي وده، دا په نړۍ کې (رباب سومري) د زوړ ګيتار، د oud د اختراع [؟]، او د مختلفو د عراق د زيارت rhythms پنځم اعصابو اضافه هغه،. د عراق د موسيقي په د دوه وروڼه کویت او ډیویډ په ګټه د کویټ په لاس کې د پام وړ د شلمې پيړۍ په پيل وده، او په اړه څلوېښت سندرغاړی د د پیړۍ د څلوېښت ښځينه سندرغاړو په شمېر، بيا نو څو دوړ چې د عراق د سندره Rphioa، لکه وروسته د عراق د موسيقي مشهور: عباس جميل، ناظم نعيم، محمد نورجي، علي رضا، ښاغلی کمال، سیاره حمزه، يو محصل غالي، حامد البصری، طارق د القاعده شبلی، يو ګټور سلا، جعفر pumice او القرغلي او نور غوښتنه کړې ده. د عراق په څیر ډیر غږونه شته چې د عراق د سندرو په ډګر کې لوی دي. د تیرې پیړۍ راهیسې: د حسن نجم غزالي، د حسن دننه، ظاهر حسین، فواد سلیم، حسین نما، راد احمد، قتن الارار، جبار او د اوسني مشهور فنکارانو: کاظم سیر، حاتم عراقی او حسین الاسلام او نور.