Z (film)

Z
Gatunek	thriller polityczny
Rok produkcji	1969
Data premiery	26 lutego 1969
Kraj produkcji	Francja; Algieria
Język	francuski
Czas trwania	127 min
Reżyseria	Costa-Gavras
Scenariusz	Jorge Semprún; Costa-Gavras; na podstawie powieści; Wassilisa Wassilikosa
Główne role	Yves Montand; Irene Papas; Jean-Louis Trintignant
Muzyka	Mikis Theodorakis
Zdjęcia	Raoul Coutard
Scenografia	Jacques D'Ovidio
Kostiumy	Piet Bolscher
Montaż	Françoise Bonnot

Z – algiersko-francuski thriller polityczny z 1969 roku w reżyserii Costy-Gavrasa. Scenariusz był oparty na podstawie powieści o tym samym tytule z 1966 roku autorstwa Wassilisa Wassilikosa. W 1970 film został nagrodzony Oscarem dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego i za montaż.

Film nakręcony został głównie w Algierze.

Opis fabuły

Akcja toczy się w nieokreślonym kraju śródziemnomorskim (wiele aluzji wskazuje na Grecję lat 60.). Policja bezpieczeństwa prawicowego reżimu wojskowego zwalcza lewicową opozycję. Lewicowy deputowany po wygłoszeniu przemówienia na rzecz rozbrojenia nuklearnego zostaje uderzony śmiertelnie pałką, ale tak, by wyglądało to na wypadek drogowy zawiniony przez pijanego kierowcę.

Szpitalna sekcja zwłok przeczy jednak takiej możliwości. Sędzia śledczy i towarzyszący mu fotoreporter znajdują dość dowodów, by postawić w stan oskarżenia zarówno dwóch bezpośrednich sprawców, jak też czterech wysoko postawionych oficerów żandarmerii wojskowej.

Sprawa zostaje jednak wyciszona: prokurator zostaje wymieniony, kluczowi świadkowie giną w podejrzanych okolicznościach, zabójcy, choć skazani za morderstwo, dostają dość krótkie wyroki, oficerowie otrzymują tylko naganę, bliscy współpracownicy deputowanego giną albo zostają deportowani, fotoreporter zostaje skazany na karę więzienia za ujawnienie zastrzeżonych dokumentów.

W napisach końcowych wymienione zostają rzeczy zakazane przez juntę: ruchy na rzecz pokoju i rozbrojenia nuklearnego, strajki, związki zawodowe, długie włosy u mężczyzn, Beatlesi, inna muzyka nowoczesna i popularna, Sofokles, Lew Tołstoj, Ajschylos, pisanie, że Sokrates był homoseksualistą, Eugène Ionesco, Jean-Paul Sartre, Anton Czechow, Harold Pinter, Edward Albee, Mark Twain, Samuel Beckett, izba adwokacka, socjologia, zagraniczne encyklopedie, wolna prasa i nowatorskie nauczanie matematyki. Zakazana jest też litera Z, oznaczająca dla opozycji symbolicznie "Ζει" = "on (Lambrakis, a szerzej duch oporu) żyje". Pierwowzorem ofiary zamachu był bowiem Grigoris Lambrakis, zabity w 1963 roku.

Obsada

Yves Montand - deputowany
Irene Papas - Helene, żona Deputowanego
Jean-Louis Trintignant - sędzia śledczy
Jacques Perrin - fotoreporter
Charles Denner - Manuel
François Périer - prokurator

i inni

Linki zewnętrzne

Z w bazie IMDb (ang.)
Z w bazie Filmweb

1960-69	Przedział morderców (1965) O jednego za wiele (1967) Z (1969)
1970-79	Spowiedź (1970) Stan oblężenia (1972) Sekcja specjalna (1975) Blask kobiecości (1979)
1980-89	Zaginiony (1982) Hanna K. (1983) Narada rodzinna (1986) Zdradzeni (1988) Pozytywka (1989)
1990-99	Przeciw zapomnieniu (1991, segment) Mała apokalipsa (1993) Lumiere i spółka (1995, segment) Miejski obłęd (1997)
2000-09	Amen. (2002) Ostre cięcia (2005) Eden jest na zachodzie (2009)
2010-19	Żądza bankiera (2012) Dorośli w pokoju (2019)

1940–1959	Dzieci ulicy (1947) Monsieur Vincent (1948) Złodzieje rowerów (1949) Mury Malapagi (1950) Rashōmon (1951) Zakazane zabawy (1952) Wrota piekieł (1954) Samuraj (1955) La strada (1956) Noce Cabirii (1957) Mój wujaszek (1958) Czarny Orfeusz (1959)
1960–1979	Źródło (1960) Jak w zwierciadle (1961) Niedziele w Avray (1962) 8½ (1963) Wczoraj, dziś, jutro (1964) Sklep przy głównej ulicy (1965) Kobieta i mężczyzna (1966) Pociągi pod specjalnym nadzorem (1967) Wojna i pokój (1968) Z (1969) Śledztwo w sprawie obywatela poza wszelkim podejrzeniem (1970) Ogród rodziny Finzi-Continich (1971) Dyskretny urok burżuazji (1972) Noc amerykańska (1973) Amarcord (1974) Dersu Uzała (1975) Czarne i białe w kolorze (1976) Życie przed sobą (1977) Przygotujcie chusteczki (1978) Blaszany bębenek (1979)
1980–1999	Moskwa nie wierzy łzom (1980) Mefisto (1981) Ponownie zaczynać (1982) Fanny i Aleksander (1983) Przekątna gońca (1984) Wersja oficjalna (1985) Zamach (1986) Uczta Babette (1987) Pelle zwycięzca (1988) Cinema Paradiso (1989) Podróż nadziei (1990) Śródziemnomorska sielanka (1991) Indochiny (1992) Belle époque (1993) Spaleni słońcem (1994) Ród Antonii (1995) Kola (1996) Charakter (1997) Życie jest piękne (1998) Wszystko o mojej matce (1999)
2000–2019	Przyczajony tygrys, ukryty smok (2000) Ziemia niczyja (2001) Nigdzie w Afryce (2002) Inwazja barbarzyńców (2003) W stronę morza (2004) Tsotsi (2005) Życie na podsłuchu (2006) Fałszerze (2007) Pożegnania (2008) Sekret jej oczu (2009) W lepszym świecie (2010) Rozstanie (2011) Miłość (2012) Wielkie piękno (2013) Ida (2014) Syn Szawła (2015) Klient (2016) Fantastyczna kobieta (2017) Roma (2018) Parasite (2019)
2020–2039	Na rauszu (2020) Drive My Car (2021) Na Zachodzie bez zmian (2022) Strefa interesów (2023)

1965–1989	Giulietta i duchy (1965) Kobieta i mężczyzna (1966) Żyć, aby żyć (1967) Wojna i pokój (1968) Z (1969) Pasażer w deszczu (1970) Policjant (1971) Emigranci (1972) Przechodzień (1973) Sceny z życia małżeńskiego (1974) Kłamstwa mojego taty (1975) Twarzą w twarz (1976) Szczególny dzień (1977) Jesienna sonata (1978) Klatka szaleńców (1979) Tess (1980) Rydwany ognia (1981) Gandhi (1982) Fanny i Aleksander (1983) Podróż do Indii (1984) Wersja oficjalna (1985) Zamach (1986) Moje pieskie życie (1987) Pelle zwycięzca (1988) Cinema Paradiso (1989)
1990–2009	Cyrano de Bergerac (1990) Europa, Europa (1991) Indochiny (1992) Żegnaj, moja konkubino (1993) Farinelli: ostatni kastrat (1994) Nędznicy (1995) Kola (1996) Różowe lata (1997) Dworzec nadziei (1998) Wszystko o mojej matce (1999) Przyczajony tygrys, ukryty smok (2000) Ziemia niczyja (2001) Porozmawiaj z nią (2002) Osama (2003) W stronę morza (2004) Przystanek Raj (2005) Listy z Iwo Jimy (2006) Motyl i skafander (2007) Walc z Baszirem (2008) Biała wstążka (2009)
2010–2029	W lepszym świecie (2010) Rozstanie (2011) Miłość (2012) Wielkie piękno (2013) Lewiatan (2014) Syn Szawła (2015) Elle (2016) W ułamku sekundy (2017) Roma (2018) Parasite (2019) Minari (2020) Drive My Car (2021) Argentyna, 1985 (2022) Anatomia upadku (2023) Emilia Pérez (2024)