Wikipedysta:Halibutt/Insurekcja

Insurekcja warszawska już w kilkanaście lat później stała się potężnym symbolem, a jej przywódców uznano za bohaterów narodowych.

Choć w istocie trudno jest oszacować faktyczny wpływ Jana Kilińskiego na losy powstania przeciwko garnizonowi rosyjskiemu, jego pogrzeb w 1819 przerodził się w manifestację patriotyczną, a jego postać stała się symbolem oporu ludu polskiego przeciwko najeźdźcom. Walnie przyczyniły się do tego, wydane po raz pierwszy w 1829 roku, pamiętniki^[1]. Wprawdzie przez historyków uznawane są one za mało wiarygodne^[2], niemniej zdobyły w XIX wieku niezwykłą popularność. W wydanie wspomnień Kilińskiego zaangażowani byli m.in. Julian Ursyn Niemcewicz, Józef Ignacy Kraszewski, Aleksander Kraushar^[3]. W owym stuleciu stały się one swoistym bestsellerem: należały do najpoczytniejszych pozycji wydawniczych na polskim rynku (obok pamiętników Jana Chryzostoma Paska i Jędrzeja Kitowicza), doczekały się przed 1918 przynajmniej trzynastu wydań i wielu wznowień^[4]. Popularność legendzie Kilińskiego przyniósł także poświęcony jego postaci niezwykle popularny poemat literacki Wincentego Pola^[5][6].

Już w czasie powstania listopadowego Kiliński stał się symbolem "człowieka z ludu", reprezentanta warstw niższych, walczącego o wolność ojczyzny^[7], stąd jego popularność, zwłaszcza wśród lewicowych bądź ludowych w charakterze organizacji społecznych, branżowych czy politycznych^[8]. W krótkim czasie Kiliński stał się nie tylko symbolem insurekcji warszawskiej czy kościuszkowskiej, ale i całej epoki: jego nazwisko wymieniano wśród największych polskich bohaterów przełomu XVIII i XIX wieku: Kazimierza Pułaskiego, Jana Henryka Dąbrowskiego, księcia Józefa Poniatowskiego czy wreszcie samego Kościuszki^[9].

Kiliński doczekał się także dziesiątek poświęconych sobie dzieł sztuki, portretów, obrazów, dramatów scenicznych, zbiorów poezji i powieści. W większości z nich insurekcja przedstawiana jest jednak nie jako operacja militarna przeprowadzona głównie siłami regularnego wojska, a jako zryw cywilnych mieszkańców stolicy Rzeczypospolitej, wiedzionych na barykady przez Kilińskiego właśnie. Przykładem takiej twórczości są m.in. dramaty Gustawa Fiszera^[10], Michała Bałuckiego^[11], Artura Oppmana^[12], Marii Gerson-Dąbrowskiej^[13] czy Włodzimierza Słobodnika^[14][15], powieści historyczne^[16][17][18], monografie^[19], pieśni^[20], ale także popularne wydania biografii bohaterów narodowych skierowane do młodszych czytelników^[21][22][23]. W roli jednego z najważniejszych organizatorów powstania osadził go również Władysław Reymont w trzecim tomie swojej powieści Rok 1794, jednak w opisie samych walk pojawia się on raczej jako dowódca jednego z oddziałów, a nie przywódca całości walk, którym w istocie nie był. Mimo to kilkukrotnie wydano trzeci tom powieści wraz z pamiętnikami Kilińskiego^[24][25].

W 1919 okazją do przypomnienia insurekcji w Warszawie były, organizowane hucznie w całej Polsce, uroczyste obchody setnej rocznicy śmierci Kilińskiego^{[26][27][28][29]}.

Dekonstrukcją mitów narosłych wokół postaci Kilińskiego zajęli się m.in. Dionizy Sidorski w wydanym w 1982 zbiorze esejów historycznych Nie znam takiego monarchy, będącym krytyczną biografią mistrza szewskiego^[30][31] oraz Franciszek Paprocki w pierwszej naukowej biografii wydanej w 1970^[32][33]. W 1971 ukazała się także skrócona biografia w serii biografii dla młodzieży PZWS pióra Haliny Winnickiej^[34].

Biografia naukowa: Franciszek Paprocki 1970. Luźniejsze, popularnonaukowe i młodzieżowe: Winnicka, Głowacki, Sidorski. 1958: najpełniejsze wydanie krytyczne pamiętników (opr. Stanisław Herbst)^[33].

^[33]

Krytyczny biogram: ^[35][36] Konferencja naukowa: ^[37][38]

Do sprawdzenia: ^[39]

• Hinc
  • https://www.academia.edu/28908890/Kategorie_i_funkcje_spo%C5%82eczne_kultury_w_perspektywie_historycznej_Maria_Bogucka._Warszawa_2013?auto=download
  • http://docplayer.pl/17820528-Czasy-nowozytne-tom-26-warszawa-2013.html
  • http://www.czasy-nowozytne.pl/index.php?page=tomy&tom=tom26