Ryszard Witkowski

Ryszard Witkowski

ps. Romuald, Orliński

R. Witkowski w 1991
Data i miejsce urodzenia	9 maja 1926 Milanówek
Data śmierci	14 marca 2022
Zawód, zajęcie	pilot doświadczalny, instruktor lotniczy
Narodowość	polska
Alma Mater	Politechnika Warszawska
Pracodawca	Główny Instytut Lotnictwa
Rodzice	Felicja Witkowska
Małżeństwo	Teresa Maria Ryszkowska
Dzieci	Grażyna
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Ryszard Witkowski ps. Romuald, Orliński (ur. 9 maja 1926 w Milanówku^[1], zm. 14 marca 2022^[2]) – polski pilot doświadczalny, instruktor lotniczy^[3], autor i tłumacz kilkunastu publikacji z dziedziny lotnictwa^[4], w czasie II wojny światowej żołnierz Armii Krajowej, odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim OOP i medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata^[5].

Syn Felicji z Brodowskich, jego ojciec zmarł w 1928 roku. Z lotnictwem zetknął się na kursach modelarskich, prowadzonych przed wojną w 197. Mazowieckiej Drużynie Harcerzy. W czasie wojny kontynuował naukę w szkole zawodowej oraz na tajnych kompletach. W latach 1942–1943 pracował jako pomocnik mechanika w zakładach Škoda, w latach 1943–1944 jako tokarz w fabryce obrabiarek Pionier. W konspiracji od 1941: w NOW jako „Romuald”, następnie zaprzysiężony w Armii Krajowej jako „Orliński”. W VII Obwodzie „Obroża” Okręgu Warszawskiego AK, m.in. jako kolporter tajnej prasy („Walka”, „Biuletyn Informacyjny”, „Insurekcja” i in.) oraz w osłonie zrzutów na placówce „Solnica” koło Grodziska Mazowieckiego. Po powstaniu współpracownik komórki „Foto” Delegatury Rządu na Kraj. Umiejętności fotograficzne zdobył w domu, wychowywany przez matkę, wdowę, fotografkę prowadzącą zakład fotograficzny w Milanówku.

Maturę zdał w 1945, i jesienią rozpoczął studia w Sekcji Lotniczej Wydziału Mechanicznego Szkoły Inżynierskiej im. Wawelberga i Rotwanda. W 1962 ukończył studia na Wydziale Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej z tytułami inż. mech. i mgr. inż. lotnictwa.

W 1945 ukończył kursy szybowcowe (Srebrna Odznaka Szybowcowa od 1948, Diamentowa od 1965), a w 1946 kurs pilotażu samolotowego w Cywilnej Szkole Pilotów i Mechaników w Ligotce Dolnej (licencja pilota od 1947). Po ukończeniu studiów (1949) rozpoczął pracę w Głównym Instytucie Lotnictwa w Warszawie. W tym samym roku aresztowany, po dwóch miesiącach zwolniony i usunięty z pracy w Instytucie, pozbawiony prawa latania. Przez cztery lata pracował jako konstruktor i kontroler w zakładach Zelmot, produkujących reflektory do pojazdów i maszyn. Zamieszczał też artykuły w prasie lotniczej: „Skrzydlatej Polsce” i „Skrzydłach i Motorze”.

Do pracy w GIL powrócił na początku 1955, kiedy przywrócono mu licencję pilota i prawo do latania aeroklubie. Zatrudniony został w Dziale Badań w Locie. W tym samym roku był jednym z pięciu pierwszych Polaków, którzy uzyskali licencje pilotów śmigłowcowych. Zainicjował wznowienie lotów na eksperymentalnym śmigłowcu BŻ-1 GIL, a w 1959 oblatał prototyp BŻ-4 Żuk. Jesienią 1956 jako pierwszy Polak pilotował śmigłowce Mi-4 i Jak-24, podczas stażu w OKB Mila w ZSRR, następnie prowadził w Polsce homologacyjne próby wersji licencyjnej Mi-1 – SM-1 i SM-2 dla lotnictwa cywilnego. Na SM-1 ustanowił rekord świata w czasie wznoszenia na 3000 metrów w klasie śmigłowców napędzanych silnikiem tłokowym^[6]. W 1957 r. na śmigłowcu SM-1^[7] wykonał pierwsze w Polsce górskie lądowanie śmigłowca na górze Żar a sanitarną wersją tego śmigłowca wykonywał pierwsze w kraju loty w górach. Rosjanie zaprosili go ponownie w 1969, kiedy starali się o uzyskanie międzynarodowego świadectwa zdatności dla współosiowego śmigłowca Ka-26. Witkowski był pierwszym obcokrajowcem pilotującym ten śmigłowiec. Później podobną rolę pełnił przy procedurach wprowadzania do polskiego lotnictwa cywilnego śmigłowców Mi-6 i Mi-8. Jako pilot pracował dla agend ONZ – WHO i FAO w Szwecji, Libii, Jugosławii, Nigerii, Kanadzie i Indonezji, korzystając z doświadczeń zdobytych w latach 70., przy adaptowaniu śmigłowca Mi-2 do potrzeb agrolotnictwa.

W 1986 w związku z chorobą błędnika zakończył latanie. Pozostał w Instytucie Lotniczym, gdzie m.in. programował próby w locie śmigłowca PZL Sokół.

Od 1958 był członkiem lotniczej komisji egzaminacyjnej Ministerstwa Komunikacji. Pracował w Głównej Komisji Badania Wypadków Lotniczych, od 1979 do 1997 był biegłym sądowym w tym zakresie. Występował z wykładami dotyczącymi śmigłowców na politechnice w Cranfield w Anglii i Misuracie (Libia). Był wieloletnim działaczem Aeroklubu Polskiego, Międzynarodowej Federacji Lotniczej FAI i SIMP. W 1990 roku powstał w Warszawie Klub Pilotów Doświadczalnych, Witowski został wybrany prezesem klubu. W 2009 r. po 19 latach pełnienia funkcji prezesa ze względu na stan zdrowia złożył rezygnację^[8].

W latach 1970–1979 był Przewodniczącym Komisji Śmigłowcowej APRL oraz (od 1971 do 1992 r.) polskim delegatem do komisji wiropłatowej FAI. Uczestniczył, jako członek Międzynarodowego Jury w Śmigłowcowych Mistrzostw Świata: pierwszych (w 1971 r. w Niemczech), trzecich (w 1978 r. w b. ZSRR) oraz czwartych Śmigłowcowe Mistrzostwa Świata 1981 zorganizowanych w Polsce – tych ostatnich był współorganizatorem. Podczas Śmigłowcowych Mistrzostw Świata w Zielonej Górze w 2015 roku, był gościem honorowym. W marcu 2017 r. w Lozannie, Komisja Wiropłatowa Międzynarodowej Federacji Lotniczej FAI przyznała mu Złoty Medal Wiropłatowy w uznaniu zasług dla popularyzacji sportu śmigłowcowego.

Na emeryturze powrócił do zainteresowań modelarskich, od których w 1937 rozpoczął przygodę z lotnictwem. Został międzynarodowym sędzią modelarskim, działając w jury zawodów modelarskich w Lesznie (1994), Finlandii (1996), Turcji (1997) i Dęblinie (1999).

W 1961 r. zawarł związek małżeński z Teresą Marią Ryszkowską. Córka Grażyna ukończyła studia na Politechnice Warszawskiej jako mgr inż. chemik, poligraf.

Zmarł 14 marca 2022 roku. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie^[9].

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2009)^[10]
• Zasłużony Działacz Lotnictwa Sportowego (1966)^[11]
• Zasłużony Mistrz Sportu^[12]
• Złoty Medal Aeroklubu Warszawskiego^[13]
• Honorowy Członek Aeroklubu Warszawskiego (2008)^[14]
• Złoty Medal Wiropłatowy FAI (2017)

W 1993 roku, wspólnie z siostrą Anielą i dla zmarłej w 1986 roku matki Felicji^[15], otrzymał medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata^[16]. Rodzina udzieliła schronienia działaczowi Bundu Józefowi Romanowi, któremu Ryszard wyrobił fałszywą kennkartę na nazwisko Grotte, oraz braciom Bronisławowi i Józefowi Miodowskim, wyzwolonym przez powstańców z obozu koncentracyjnego na Gęsiówce. Bracia Miodowscy wyjechali z Polski ok. 1948, Józef Grotte (pozostał przy nazwisku) dwadzieścia lat później, po marcowej kampanii antysemickiej^[17].

• Budowa i pilotaż śmigłowców, wyd. 1979 i 1986
• Sześć stopni swobody, wyd. 1980 i wznowienie z poszerzeniem jako Sześć stopni swobody II w 1998, wznowienie z dopisaniem ciągu dalszego Sześć stopni swobody III - 2016
• Dzieje śmigłowca, wyd. 2005
• Allied Rotorcraft of the WW2 period, wyd. 2010 oraz Rotorcraft of The Third Reich, wyd. 2007
• 70 lat Warszawskiego Klubu Seniorów Lotnictwa wyd. 2009
• 100 lat Lotniska Mokotowskiego w Warszawie wyd. 2010

• Dynamika lotu śmigłowców, wyd. pol. 1998 (współpraca)
• Gabby: pilot myśliwski, wyd. pol. 2001 (biografia Francisa Gabreskiego)
• Ostatnia walka. Moje życie jako lotnika, przemytnika i poszukiwacza przygód, wyd. pol. 2000 (autobiografia Jana Zumbacha)
• Ciche wiropłaty (autor Wiesław Stępniewski, wyd. pol. 1996)

• Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
• Ryszard Witkowski: Sześć stopni swobody. Warszawa: Wydaw. Min. Obrony Narodowej, 1980. ISBN 83-11-06430-X. OCLC 751191314.
• Problemy rozwoju śmigłowca BŻ-1 Gil. „Polska Technika Lotnicza. Materiały historyczne”. 7/2004, s. 1-19, 2004. Warszawa: SMIL.