Puszcza Kozienicka

Puszcza Kozienicka – kompleks leśny w środkowej Polsce, położony na obszarach Równiny Kozienickiej, pomiędzy Radomiem i Wisłą, na granicy powiatów kozienickiego i radomskiego (województwo mazowieckie). Część pradawnej Puszczy Radomskiej. Od XVI w. nazywano ją powszechnie, ze względu na rolę jaką odgrywała wtedy położona w jej środku Jedlnia – Puszczą Jedleńską. Obecna nazwa utrwaliła się dopiero od połowy XIX wieku.

Ma powierzchnię około 30 000 ha. Dzisiejsze jej granice wyznaczają: od północnego zachodu rzeka Radomka, od północnego wschodu dolina Wisły, a od południa droga Radom – Puławy. Dawniej sięgała znacznie dalej na południe i zachód, czego śladami są leżące oddalone od puszczy drobne kompleksy leśne, np. uroczysko Wsola. Pomimo szumnej nazwy, jest to bardzo rozczłonkowany, dość duży kompleks leśny, leżący pomiędzy Radomiem a Wisłą i kilka mniejszych obszarów leśnych, znajdujących się w okolicach Pionek i Zwolenia. Największe z nich to uroczyska Miodne i Policzna. Integralnie związana z Puszczą Kozienicką jest lewobrzeżna część doliny Wisły, od wysokości Puław do ujścia Radomki. Jej szerokość na północy wynosi około 1-2 km i wzrasta ku południowi, osiągając pod Bąkowcem 6-8 km. Na jej obrzeżach znajdują się miasta Kozienice, Pionki i Zwoleń.

Klimat Puszczy Kozienickiej jest specyficzny i tworzy na tle sąsiednich terenów „wyspę” o średniej temperaturze rocznej wyższej o 0,5 °C oraz wyższych opadach. Wynikiem tego jest wydłużony tu bardziej niż w okolicy okres wegetacyjny. Występuje tutaj również strefa podwyższonych opadów, zwłaszcza w środkowej części puszczy. Strefa ta pokrywa się z obszarem zwiększonego występowania jodły. Prawdopodobnie taki właśnie klimat wpływa na obecność występowania w Puszczy Kozienickiej wielu gatunków roślin górskich i podgórskich.

Przez teren Puszczy Kozienickiej przebiega północna granica zasięgu jodły, buka, jaworu oraz wiązu górskiego. Granica ta przebiega od zachodu wzdłuż rzeki Radomki do Grądów i stąd prowadzi na wschód do Wisły. Drzewostan puszczy zdominowany jest przez sosnę, z domieszką dębu, grabu, i jodły. Dęby dorastają tutaj do olbrzymich, pomnikowych rozmiarów. Wraz z jodłami tworzą oryginalne zbiorowisko roślinne, zwane przez miejscową ludność czarnym lasem. W puszczy rośnie wiele chronionych gatunków roślin, m.in. paprotka zwyczajna i widłaki. Występują tu również rzadko spotykane w środkowej Polsce bluszcz, zimoziół północny czy też świdośliwka jajowata. Z roślin wodnych można spotkać w puszczy kotewkę, grzybienie białe i oryginalną, pływającą paproć – salwinię. Puszcza Kozienicka obfituje również w liczne zioła, są to m.in. pełnik europejski, orlik pospolity, śnieżyczka przebiśnieg, wawrzynek wilczełyko czy też owadożerna rosiczka okrągłolistna.

Świat zwierzęcy, choć nie jest już tak bogaty jak dawniej, to nadal zasługuje na uwagę. Ze zwierzyny łownej występują w puszczy: daniele, jelenie, łosie oraz najliczniej reprezentowane sarny. Również licznie występują tu dziki, pospolite są lisy, rzadsze zaś borsuki, kuny i łasice. Bardzo licznie występują tu różne gatunki płazów i gadów, m.in. żyją tu rzadkie w Polsce żółwie błotne. W Puszczy Kozienickiej naliczono występowanie ponad 200 gatunków ptaków, w tym około 150 gatunków lęgowych (m.in. bocian czarny, żuraw, trzmielojad, orlik grubodzioby, batalion, zimorodek). Zimą na tereny puszczy przylatują z północy sokoły wędrowne, orzechówki czy też rzepołuchy.

Większość obszaru Puszczy Kozienickiej jest objęta ochroną w ramach Kozienickiego Parku Krajobrazowego, który powołano do życia 28 czerwca 1983 roku.

Na terenie Puszczy Kozienickiej dostępnych jest 9 ścieżek dydaktycznych^[1]:

• Ścieżka przyrodnicza w rezerwacie Pionki
• Ścieżka krajobrazowa w rezerwacie Pionki
• Ścieżka przyrodniczo–leśna w rezerwacie Jedlnia
• Ścieżka przyrodniczo–krajobrazowa w rezerwacie Krępiec
• Ścieżka dydaktyczna „Królewskie Źródła” w rezerwacie Źródło Królewskie
• Ścieżka przyrodniczo–leśna „Źródło Królewskie” w rezerwacie Źródło Królewskie
• Ścieżka przyrodniczo-leśna „Miodne” w rezerwatach: Miodne i Ługi Helenowskie
• Ścieżka przyrodniczo–leśna „Śródborze” w pobliżu rezerwatu Ponty Dęby
• Ścieżka dydaktyczna, przyrodniczo–leśna „Nad Pacynką”

Przez teren Puszczy Kozienickiej przebiega 9 szlaków pieszych:

• Szlak im. Witaliusza Demczuka: Lesiów PKP – Stoki – rezerwat Zagożdżon – Stanisławów – Brzóza – Głowaczów – Studzianki Pancerne – Grabów nad Pilicą – Warka
• Mniszew – Magnuszew – Studzianki Pancerne – Wola Chodkowska – Kozienice – rezerwat Źródło Królewskie – Garbatka-Letnisko – Czarnolas – Leokadiów – Janowiec
• Zwoleń – Pionki – Garbatka-Letnisko – Sieciechów – Zajezierze – Kock
• Pionki Zachodnie PKP – Sokoły – Jedlnia-Letnisko – Nowa Wola Gołębiowska – Radom – Rożki
• Pionki Główne PKP – rezerwat Zagożdżon – Pionki Zachodnie PKP
• Szlak im. Jana Kochanowskiego: Miodne – Linów – Antoniówka – Policzna – Garbatka-Letnisko
• Bąkowiec PKP – uroczysko Chrusty
• Jedlnia Letnisko PKP – Kieszek – Stoki – Lewaszówka
• Żytkowice PKP – Krasna Dąbrowa – rezerwat Źródło Królewskie – Augustów – rezerwat Zagożdżon

Przez teren Puszczy Kozienickiej przebiega 17 szlaków rowerowych:

• Bartodzieje PKP – Goryń – Stoki – rezerwat Ponty im. T. Zielińskiego – rezerwat Zagożdżon – Augustów – rezerwat Źródło Królewskie – Garbatka-Letnisko – Czarnolas
• Świerże Górne – rezerwat Guść – rezerwat Zagożdżon – Augustów – Januszno – Żytkowice PKP – Anielin – Zwoleń
• Piotrkowice – Kozienice – Przewóz – Wisła (okolice wsi Holendry Kozienickie)
• Brzóza – rezerwat Zagożdżon – Augustów – Pionki – Sucha – Zwoleń
• Piaski – Wólka Tyrzyńska – Piotrkowice – Nowa Wieś – Świerże Górne – Wola Chodkowska – Stanisławice – Śmietanki – Piaski
• Jedlnia-Letnisko – rezerwat Jedlnia – rezerwat Ciszek – Dąbrowa Kozłowska – rezerwat Jedlnia – Jedlnia-Letnisko
• Lesiów – Jedlnia-Letnisko – Słupica – rezerwat Ługi Helenowskie – Antoniówka – Policzna – Czarnolas
• Kozienice – Śmietanki – Molendy – Garbatka-Letnisko – Bąkowiec – Opactwo – Zajezierze
• rezerwat Ciszek – Stoki
• Pionki – rezerwat Brzeźniczka – „Leśniczówka” (przy rezerwacie Źródło Królewskie)
• Radom – Sadków – Groszowice – Jedlnia-Letnisko
• Kozienice – Katarzynów – Stanisławice
• Kozienice – Przewóz
• Nowa Wieś – Majdany – Julianówka
• Wola Chodkowska – Ryczywół – Wilczkowice Górne
• Wąwolnica – Puławy – Dęblin – Sieciechów – Sarnów – Czarnolas – Janowiec

• Kolej Leśna Pionki

• Karol Piasecki: Puszcza Kozienicka. Warszawa: 1990. ISBN 83-7005-252-5. Brak numerów stron w książce
• Puszcza Kozienicka, mapa turystyczna 1:50 000. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Compass, 2012. ISBN 978-83-7605-279-3. Brak numerów stron w książce
• Kozienicki Park Krajobrazowy mapa 1:73 000. Kozienice: DTPsystem, 2008. ISBN 83-917680-0-7. Brak numerów stron w książce

• Edyta Nowicka: LKP Puszcza Kozienicka. kozienice.radom.lasy.gov.pl, 2014-04-04. [dostęp 2022-03-22].
• KRÓLEWSKIE ŹRÓDŁA I INNE TAJEMNICE PUSZCZY KOZIENICKIEJ. modanamazowsze.pl, 2021-07-09. [dostęp 2022-03-22].

Zobacz kolekcję cytatów o puszczy w Wikicytatach