Przejdź do zawartości

Połapkowate

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Połapkowate
Ilustracja
Sezam indyjski
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

połapkowate

Nazwa systematyczna
Pedaliaceae R. Brown
Prodr.: 519. 27 Mar 1810
Synonimy
  • Sesamaceae Berchtold & J. Presl[2]
Owoc Uncarina ankaranensis

Połapkowate, sezamowate (Pedaliaceae R. Br.) – rodzina roślin należąca do rzędu jasnotowców (Lamiales). Obejmuje 13 rodzajów z 70 gatunkami[2]. Występują one w Afryce, południowej Azji i w Australii[2][3]. Są to na ogół rośliny siedlisk suchych i piaszczystych[3], także na wybrzeżach[2], często synantropijne, rozprzestrzenione jako chwasty w różnych częściach świata. Sezam indyjski jest ważną rośliną spożywczą uprawianą od ponad 5 tys. lat. Jadalne są nasiona oraz tłoczony z nich olej, stosowany także w kosmetyce. Wytłoki wykorzystywane są jako pasza. Ekstrakty z bulw Harpagophytum wykorzystywane są w ziołolecznictwie w leczeniu chorób reumatycznych, artropatiach i przy zaburzeniach trawiennych[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Rośliny zielne i krzewy, tylko na Madagaskarze niewielkie drzewa do 8 m wysokości (Uncarina)[3]. Nierzadko łodygi nieco gruboszowate, a korzenie bulwiaste[2]
Liście
Zwykle naprzeciwległe, rzadko skrętoległe (u Sesamum[2])[3]. Często pokryte główkowato-gwiazdkowatymi[2] gruczołkami wydzielającymi śluz po zmoczeniu. Zazwyczaj blaszka liściowa jest pojedyncza i całobrzega, czasem w różnym stopniu wcinana, rzadko także pierzasto lub dłoniasto złożona[3].
Kwiaty
Wyrastają w kątach liści pojedynczo lub po kilka w wierzchotkach. U nasady szypułek kwiatowych często występują miodniki. Kielich składa się z 5 zrośniętych działek. Korona kwiatu zwykle jest grzbiecista i okazała, dzwonkowata, trąbkowata lub cylindryczna, zwykle zwężona u nasady. Pręciki są cztery z czego dwa dłuższe, dwa krótsze, czasem także z prątniczkami. Górna zalążnia otoczona jest u nasady zwykle dyskiem miodnikowym. Powstaje z dwóch owocolistków (rzadziej czterech – u Josephinia[2]) podzielonych zwykle fałszywymi przegrodami, tak że występują cztery komory (u Josephinia 8[2]). W każdej rozwijają się pojedyncze do wielu zalążków[3]. Łatki znamion szerokie, często mokre[2].
Owoce
Torebki lub suche, niepękające (rozłupnie, orzechy i skrzydlaki[2])[3]. Na owocach zwykle różnego rodzaju haczyki i inne wyrośla[2][3].
Dicerocaryum senecioides
Uncarina roeoesliana

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
jasnotowce

Plocospermataceae





Carlemanniaceae



Oleaceae oliwkowate





Tetrachondraceae





Peltantheraceae




Calceolariaceae



Gesneriaceae ostrojowate






Plantaginaceae babkowate




Scrophulariaceae trędownikowate




Stilbaceae





Byblidaceae byblisowate



Linderniaceae linderniowate






Pedaliaceae połapkowate, sezamowate



Martyniaceae martyniowate



Acanthaceae akantowate





Bignoniaceae bignoniowate






Schlegeliaceae



Lentibulariaceae pływaczowate





Thomandersiaceae



Verbenaceae werbenowate






jasnotowate Lamiaceae




Mazaceae




Phrymaceae




paulowniowate Paulowniaceae



zarazowate Orobanchaceae

















Podział na rodzaje według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]

Włączany tu dawniej rodzaj Trapella przeniesiony został w 2015 do rodziny babkowatych Plantaginaceae[4].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takht., rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), rodzina połapkowate (Pedaliaceae R. Br.)[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. a b c d e f g h i j k l m n o Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. a b c d e f g h i Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 245. ISBN 1-55407-206-9.
  4. Gormley, Ingeborg C.; Bedigian, Dorothea; Olmstead, Richard G.. Phylogeny of Pedaliaceae and Martyniaceae and the Placement of Trapella in Plantaginaceae s. l.. „Systematic Botany”. 40, 1, s. 259-268, 2015. DOI: 10.1600/036364415X686558. 
  5. Crescent Bloom: Pedaliaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-04-03]. (ang.).