Omelan Konstantynowycz

Omelan Konstantynowycz

Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	2 stycznia 1864 Synowódzko Niżne
Data i miejsce śmierci	10 grudnia 1943 Sanok
Miejsce pochówku	Cmentarz Centralny w Sanoku
Proboszcz katedralny parafii Zesłania Ducha Świętego w Sanoku
Okres sprawowania	1897-1943
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	greckokatolicki
Prezbiterat	1887
Multimedia w Wikimedia Commons

Omelan Konstantynowycz, także jako Emil (Emilian) Konstantynowicz ukr. Омелян (Емиліян) Константинович (ur. 2 stycznia 1864 w Synowódzku Niżnym, zm. 10 grudnia 1943 w Sanoku) – duchowny greckokatolicki, wieloletni proboszcz parafii Zesłania Ducha Świętego w Sanoku, dziekan, kanonik, działacz społeczny.

Rodzina Konstantynowyczów pochodziła pierwotnie z terenów Ukrainy na Wołyniu^[1][2]. W połowie XVII wieku dwaj bracia przybyli do podkarpackiej wsi Żydowskie, założyli tam cerkiew, którą prowadzili, zaś funkcja popa przechodziła z ojca na syna^[1][2]. W pierwszych wiekach synowie byli nauczani w domu, a od XIX wieku potomkowie Konstantynowyczów kształcili się w seminarium duchownym^[1]. Kolejny przedstawiciel rodu, Omelan^[3] (starszy, 1834-1886) był parochem w Besku w latach 1877-1886 i budowniczym tamtejszej cerkwi^[4][1][2]. Jego żoną została Teofila Ławrocka, córka księdza greckokatolickiego^[1]. Ich syn, także Omelan, urodził się 2 stycznia 1864 w Synowódzku Niżnym^[1]. Początkowo rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego, po czym podjął i ukończył studia teologii na Wydziale Teologicznym tej uczelni^[1][2]. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1887^[2]. Został duchownym greckokatolickim. Od 1890 pracował jako paroch na probostwie w Cerkwi Wniebowzięcia NMP w Torkach^[1][2].

Z Torek w maju 1897 został przeniesiony do Sanoka, otrzymując probostwo regiae coll.^[5][1][2]. W okresie autonomii galicyjskiej sanocką parafią pod wezwaniem Zesłania Ducha Świętego w Sanoku kierował Wasylij Czemarnyk oraz Omelan Konstantynowycz, który sprawował tę funkcję najdłużej – przez 46 lat od 1897 do 1943, w tym w całym okresie międzywojennym II Rzeczypospolitej^[1][6][7]. Pełnił także funkcję dziekana^[8]. Jego staraniem wykonano remont sanockiej cerkwi (1897, 1933-1935), a także na początku XX wieku przed 1914 został wzniesiony obok budynek plebanii, na budowę którego Konstantynowycz pozyskiwał inwestorów^[1]. W 1937 obchodził w Sanoku jubileusz 50. rocznicy święceń kapłańskich^[9][6]. Otrzymał godność radcy honorowego wraz z prawem noszenia fioletowego kołpaka podczas tychże uroczystości^[1]. Od około 1898 był greckokatolickim duszpasterzem przy C.K. Sądzie Obwodowym w Sanoku^{[10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22][23][24]}. W sierpniu 1900 wszedł w skład komitetu mieszczańskiego w Sanoku, zajmującego się wyborami do Sejmu Krajowego Galicji^[25].

Uchwałą Rady Miejskiej z 23 listopada 1905 został wybrany członkiem wydziału Kasy Oszczędności Miasta Sanoka w miejsce Józefa Mozołowskiego (przeciw tej decyzji protestował Wojciech Ślączka wskazując, iż następca powinien być tego samego wyznania co poprzednik)^[26][27]. Pełnił funkcję radnego Sanoka (zarówno w okresie autonomii, jak też po wojnie), wybrany w 1907^[28], w 1910^[29][30], w 1912 w nowej radzie po przyłączeniu do Sanoka gminy Posada Sanocka^[31]; był członkiem pierwszego magistratu w odrodzonej po I wojnie światowej Polsce w 1919^[32]. 20 marca 1919 rada podjęła uchwałę o powołaniu zastępcy Konstantynowycza, który wówczas wyjechał z miasta i nie brał udziału w pracach rady nie zrzekając się mandatu^[33]. Został usunięty z listy radnych za nieuczestniczenie w posiedzeniach rady^[34]. W 1913 zakupił majątek w Płonnej, gdzie był właścicielem dworu i połaci ziemskich, które później częściowo dzierżawił oraz zbywał w 1914, 1922 (m.in. na rzecz Andrzeja Priadka)^[35].

Nieformalnie przewodził społeczności ukraińskiej w Sanoku (nie należał do partii politycznej)^[36], był zdecydowanym ukrainofilem, przeciwnikiem moskalofilstwa, zwolennikiem odrębności narodowej Ukraińców od Rosjan^[1][2]. W czasie jego urzędowania miały powstać podziały polityczne wśród parafian greckokatolickich^[37]. Z uwagi na swoje przekonania był zmuszony wyjechać podczas I wojny światowej w 1914 w obawie przed prześladowaniami ze strony wojsk rosyjskich^[1][2]. Od 6 listopada 1914 przebywał w Wiedniu^[38]. Po przeszło pół roku powrócił do Sanoka w 1915^[1][2].

Działał społecznie, w tym jako organizator i współtwórca sanockich oddziałów organizacji: Towarzystwa Wzajemnego Kredytowego „Beskyd” (działające w budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki; na początku XX wieku był członkiem dyrekcji^[39][40]), „Narodna Torhiwla”, „Proswita”^[1][2][41]. W 1931 był współzałożycielem i został zastępcą przewodniczącego Towarzystwa Muzealnego Łemkowszczyzna w Sanoku^[1][42]. Ponadto na cele działalności Towarzystwa przekazał pomieszczenia w budynku parafialnym (parter plebanii)^[42]. Od 1910 był członkiem C.K. Rady Szkolnej Okręgowej w Sanoku^{[43][44][45][46][47][48][1]}. Był członkiem Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka^[49].

Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 1929 Omelan Konstantynowycz został uznany przynależnym do gminy Sanok^[50]. Do końca życia zamieszkiwał na plebanii przy ul. Zamkowej 16^[51]. Zmarł 10 grudnia 1943 w Sanoku^[51]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku^[51][52][53].

Jego żoną była Jewhenija (Eugenia) z domu Podłuska (1865-1924), córka księdza greckokatolickiego^[1]. Ich synami byli Wołodymyr (wzgl. Włodzimierz, ur. 1888^[54], prawnik, w latach 20. przewodniczący zarządu Kółka Ukraińskiego Pedagogicznego Towarzystwa w Sanoku^[55]) oraz Jarosław Bohdan (ur. 1893^[56], profesor gimnazjalny^[57], historyk sztuki)^[1][2]. Na początku XX wieku rodzina Konstyntynowyczów zamieszkiwała w Sanoku na Wójtostwie pod numerem 221^[56]. Żona i syn Jarosław zostali pochowani w grobowcu Omelana Konstantynowycza^[58].