Komisariat Straży Celnej „Bogusze”

Komisariat Straży Celnej „Bogusze” – jednostka organizacyjna Straży Celnej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1921–1928.

23 września 1920 roku w Boguszach stacjonowało dowództwo 2 szwadronu 6 pułku strzelców granicznych^[1]. Z końcem roku formację Strzelców Granicznych rozwiązano, a jej miejsce zajęły bataliony wartownicze, przekształcone wiosną 1921 w Bataliony Celne^[2]. W 1921 roku w Boguszach stacjonował sztab 1 kompanii 2 batalionu celnego^[3].

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[4]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[5]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[6]. Komisariat Straży Celnej „Bogusze”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Grajewo”^[7].

1 czerwca 1921 roku w Boguszach stacjonowało jeszcze dowództwo 1 kompanii celnej 2 batalionu celnego. Posiadała ona swoje placówki w miejscowościach: Tworki, Przestrzele, Rydzewo i Bogusze^[3]. Na przełomie roku 1921/1922 ochronę granicy państwowej w tym rejonie od pododdziałów 2 batalionu celnego przejęła Straż Celna^[3].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[8]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku w jej miejsce powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[9]. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 roku w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego, Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Grajewo”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[10]. Na podstawie rozkazu Mazowieckiego Inspektora Okręgowego nr 3 z 17 kwietnia 1928, do komisariatu „Bogusze” dodano placówkę „Karwowo” i placówkę „Rydzew” z komisariatu „Tworki”^[11]. Na podstawie rozkazu Mazowieckiego Inspektora Okręgowego nr 3 z 17 kwietnia 1928, komisariat „Bogusze” przesunięto do Grajewa^[11].

 Osobny artykuł: komisariat Straży Granicznej „Grajewo”.

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Celnej „Tworki” ⇔ komisariat Straży Celnej „Chojnowo” − 1926

Kierownicy komisariatu

• komisarz Mieczysław Szujecki (był w VII 1927^[12]– V 1928^[13])

Obsada personalna w 1926^[14]:

• kierownik komisariatu – komisarz Mieczysław Szujecki^[15]
• pomocnik kierownika komisariatu – podkomisarz Marian Wasilewski

Organizacja komisariatu w 1926 roku^[7]:

• komenda – Bogusze
• placówka Straży Celnej „Tarachy”^[14] (Tarach^[7])^[a]
• placówka Straży Celnej „Kurki I” I^[14] (Kruki I^[7])^[b]
• placówka Straży Celnej „Cyprki”^[c]
• placówka Straży Celnej „Konopki”
• placówka Straży Celnej „Mirucie”^[d]
• placówka Straży Celnej „Bogusze”
• placówka Straży Celnej „Kosówka”

Organizacja komisariatu w VII 1927 roku^[16]

• komenda – Bogusze
• placówka Straży Celnej „Kurki I”
• placówka Straży Celnej „Cyrki” (Cyprki?)^[e]
• placówka Straży Celnej „Konopki”
• placówka Straży Celnej „Mirucie” ^[f]
• placówka Straży Celnej „Bogusze”
• placówka Straży Celnej „Kosówka”

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743. (pol.).
• Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927 .
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Maciej Krzysztof Tchórzewski: Łomżyńskie formacje graniczne. Zarys dziejów. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2012. ISBN 978-83-934271-3-0.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2018-02-27].
• Materiały dotyczące dyslokacji 6 pułku Strzelców Granicznych 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/45.)
• Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy organizacyjne Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykaz imienny strażników Inspektoratu Straży Celnej „Grajewo” w latach 1927–1928 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.