Przejdź do zawartości

Języki uralo-ałtajskie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rozmieszczenie geograficzne języków uralo-ałtajskich

Języki uralo-ałtajskie (liga uralo-ałtajska) – niegdyś uznawana rodzina językowa[1], łącząca języki uralskie i języki należące do kwestionowanej rodziny ałtajskiej. Posługuje się nimi około 188 mln użytkowników, zamieszkujących tereny od Europy Wschodniej (rodzina ugrofińskajęzyk węgierski, estoński, fiński i inne) poprzez Syberię (z językami samojedzkimi) i Mongolię (z językiem mongolskim) aż po Azję Środkową i Azję Mniejszą (języki turkijskie). Języki te łączy szereg wspólnych cech morfologicznych i fonologicznych.

Hipotezę o pokrewieństwie języków uralskich i ałtajskich wysunął Matthias Castrén w 1844 roku. Koncepcja rodziny uralo-ałtajskiej była powszechnie akceptowana w XIX-wiecznym językoznawstwie[2][3]. Wśród dzisiejszych lingwistów hipoteza uralo-ałtajska została całkowicie odrzucona[4][5]. Przyjmuje się, że podobieństwa między językami uralo-ałtajskimi należy tłumaczyć ich wzajemnym oddziaływaniem w zamierzchłej przeszłości (liga językowa). Niektórzy lingwiści próbują bądź próbowali udowodnić przynależność do grup ałtajskiej i uralo-ałtajskiej także języka koreańskiego i japońskiego[5][6].

Klasyfikacja języków uralo-ałtajskich

[edytuj | edytuj kod]

Poniższe zestawienie przedstawia uproszczoną klasyfikację genetyczną języków ligi uralo-ałtajskiej.

<języki uralo-ałtajskie> (ok. 176 mln)
języki uralskie (ok. 24 mln)
języki ugrofińskie (ok. 24 mln)
języki fińskie (ponad 9,6 mln)
języki bałtycko-fińskie (ok. 6,5 mln)
fiński (ok. 5,3 mln)
estoński (ok. 1,1 mln)
karelski (ok. 200 tys.)
język võro (ok. 70 tys.)
język wepski (ok. 5 tys.)
język ingryjski (ok. 0,2 tys.)
język wotycki (ok. 0,1 tys.)
liwoński (kilkadziesiąt osób)
języki wołżańskie (ok. 1,9 mln)
maryjski (czeremiski) (ok. 550 tys.)
mordwiński (ok. 1,3 mln)
języki permskie (ok. 1,2 mln)
komi (zyriański) (ok. 280 tys.)
komi-permiacki (ok. 150 tys.)
udmurcki (ok. 700 tys.)
lapoński (ok. 35 tys.)
języki ugryjskie (ponad 14 mln)
chantyjski (ok. 20 tys.)
mansyjski (wogulski) (ok. 8 tys.)
węgierski (ok. 14 mln)
języki samojedzkie (ok. 35 tys.)
nieniecki (juracki) (ok. 31 tys.)
nganasański (tawgi-samojedzki, tawgijski) (ok. 0,5-1 tys.)
eniecki (jenisej-samojedzki) (ok. 300)
selkupski (ostiak-samojedzki) (ok. 1,5-3 tys.)
kamasyjski † (ostatnia osoba zmarła w 1989)
języki ałtajskie (ok. 152 mln)
języki tureckie (ok. 140 mln)
czuwaski (ok. 1,5 mln)
języki wschodniotureckie
uzbecki (ok. 15 mln)
nowoujgurski (ze staroujgurskim †)
języki północnotureckie
jakucki (ok. 300 tys.)
tofa
języki południowotureckie
turecki (ok. 80 mln)
turkmeński (ok. 1,5 mln)
azerski (ok. 21 mln)
gagauski (ok. 175 tys.)
krymskotatarski (ok. 300 tys.)
języki zachodniotureckie
kirgiski (ok. 2 mln)
kazachski (ok. 5,3 mln)
kipczacki
baszkirski
karakałpacki (ok. 350 tys.)
karaimski (ok. 100)
język tatarski (ok. 6 mln)
języki mongolskie
buriacki (ok. 350 tys.)
dagurski (ok. 100 tys.)
mogolski
mongolski (wschodniomongolski) (ok. 4,5 mln)
mongorski
santyjski
ojracki (ok. 90 tys.) z kałmuckim (ok. 150 tys.)
języki tungusko-mandżurskie
ewenkijski (ok. 48 tys.)
eweński (lamucki) (ok. 13 tys.)
mandżurski
nanajski (goldyjski) (ok. 9 tys.)
udehejski

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Cecelia Eaton Luschnig, Lance J. Luschnig: ETYMA Two: An Introduction to Vocabulary Building from Latin and Greek. Lanham: Rowman & Littlefield, 2017, s. 8. ISBN 978-0-7618-6894-1. OCLC 1253440895. (ang.).
  2. L. Johanson, Altaic Languages, [w:] E.K. Brown, Sarah Ogilvie (red.), Concise Encyclopedia of Languages of the World, Amsterdam: Elsevier, 2009, s. 30–32, ISBN 978-0-08-087774-7, ISBN 978-0-08-087775-4, OCLC 318247422 (ang.).
  3. Janne Saarikivi, The divergence of Proto-Uralic and its offspring: A descendent reconstruction, [w:] Marianne Bakró-Nagy, Johanna Laakso, Elena Skribnik (red.), The Oxford Guide to the Uralic Languages, Oxford: Oxford University Press, 2022 (Oxford Guides to the World’s Languages), s. 56, DOI10.1093/oso/9780198767664.003.0002, ISBN 978-0-19-876766-4, OCLC 1310268462 (ang.).
  4. Lyle Campbell, Nostratic and linguistic palaeontology in methodological perspective, [w:] Colin Renfrew, Daniel Nettle (red.), Nostratic: Examining a Linguistic Macrofamily, Cambridge: McDonald Institute for Archaeological Research, University of Cambridge, 1999 (Papers in the Prehistory of Languages), s. 207, ISBN 978-1-902937-00-7, OCLC 42316235 (ang.).
  5. a b Ladislav Drozdík, Non-Finite Relativization: A Typological Study in Accessibility, Bratislava: Institute of Oriental Studies, Slovak Academy of Sciences, 2010 (Studia Orientalia Monographica 1), s. 14, ISBN 978-80-8095-066-8, OCLC 912637519 (ang.).
  6. Anatole Lyovin, Brett Kessler, William Ronald Leben, An Introduction to the Languages of the World, wyd. 2, New York: Oxford University Press, 2017, s. 135, ISBN 978-0-19-514988-3 (ang.).