Języki uralo-ałtajskie
Języki uralo-ałtajskie (liga uralo-ałtajska) – niegdyś uznawana rodzina językowa[1], łącząca języki uralskie i języki należące do kwestionowanej rodziny ałtajskiej. Posługuje się nimi około 188 mln użytkowników, zamieszkujących tereny od Europy Wschodniej (rodzina ugrofińska – język węgierski, estoński, fiński i inne) poprzez Syberię (z językami samojedzkimi) i Mongolię (z językiem mongolskim) aż po Azję Środkową i Azję Mniejszą (języki turkijskie). Języki te łączy szereg wspólnych cech morfologicznych i fonologicznych.
Hipotezę o pokrewieństwie języków uralskich i ałtajskich wysunął Matthias Castrén w 1844 roku. Koncepcja rodziny uralo-ałtajskiej była powszechnie akceptowana w XIX-wiecznym językoznawstwie[2][3]. Wśród dzisiejszych lingwistów hipoteza uralo-ałtajska została całkowicie odrzucona[4][5]. Przyjmuje się, że podobieństwa między językami uralo-ałtajskimi należy tłumaczyć ich wzajemnym oddziaływaniem w zamierzchłej przeszłości (liga językowa). Niektórzy lingwiści próbują bądź próbowali udowodnić przynależność do grup ałtajskiej i uralo-ałtajskiej także języka koreańskiego i japońskiego[5][6].
Klasyfikacja języków uralo-ałtajskich
[edytuj | edytuj kod]Poniższe zestawienie przedstawia uproszczoną klasyfikację genetyczną języków ligi uralo-ałtajskiej.
- <języki uralo-ałtajskie> (ok. 176 mln)
- języki uralskie (ok. 24 mln)
- języki ugrofińskie (ok. 24 mln)
- języki fińskie (ponad 9,6 mln)
- języki bałtycko-fińskie (ok. 6,5 mln)
- fiński (ok. 5,3 mln)
- estoński (ok. 1,1 mln)
- karelski (ok. 200 tys.)
- język võro (ok. 70 tys.)
- język wepski (ok. 5 tys.)
- język ingryjski (ok. 0,2 tys.)
- język wotycki (ok. 0,1 tys.)
- liwoński (kilkadziesiąt osób)
- języki wołżańskie (ok. 1,9 mln)
- maryjski (czeremiski) (ok. 550 tys.)
- mordwiński (ok. 1,3 mln)
- języki permskie (ok. 1,2 mln)
- komi (zyriański) (ok. 280 tys.)
- komi-permiacki (ok. 150 tys.)
- udmurcki (ok. 700 tys.)
- lapoński (ok. 35 tys.)
- języki bałtycko-fińskie (ok. 6,5 mln)
- języki ugryjskie (ponad 14 mln)
- chantyjski (ok. 20 tys.)
- mansyjski (wogulski) (ok. 8 tys.)
- węgierski (ok. 14 mln)
- języki fińskie (ponad 9,6 mln)
- języki samojedzkie (ok. 35 tys.)
- nieniecki (juracki) (ok. 31 tys.)
- nganasański (tawgi-samojedzki, tawgijski) (ok. 0,5-1 tys.)
- eniecki (jenisej-samojedzki) (ok. 300)
- selkupski (ostiak-samojedzki) (ok. 1,5-3 tys.)
- kamasyjski † (ostatnia osoba zmarła w 1989)
- języki ugrofińskie (ok. 24 mln)
- języki ałtajskie (ok. 152 mln)
- języki tureckie (ok. 140 mln)
- czuwaski (ok. 1,5 mln)
- języki wschodniotureckie
- uzbecki (ok. 15 mln)
- nowoujgurski (ze staroujgurskim †)
- języki północnotureckie
- języki południowotureckie
- turecki (ok. 80 mln)
- turkmeński (ok. 1,5 mln)
- azerski (ok. 21 mln)
- gagauski (ok. 175 tys.)
- krymskotatarski (ok. 300 tys.)
- języki zachodniotureckie
- kirgiski (ok. 2 mln)
- kazachski (ok. 5,3 mln)
- kipczacki †
- baszkirski
- karakałpacki (ok. 350 tys.)
- karaimski (ok. 100)
- język tatarski (ok. 6 mln)
- języki mongolskie
- języki tungusko-mandżurskie
- ewenkijski (ok. 48 tys.)
- eweński (lamucki) (ok. 13 tys.)
- mandżurski
- nanajski (goldyjski) (ok. 9 tys.)
- udehejski
- języki tureckie (ok. 140 mln)
- języki uralskie (ok. 24 mln)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Cecelia Eaton Luschnig, Lance J. Luschnig: ETYMA Two: An Introduction to Vocabulary Building from Latin and Greek. Lanham: Rowman & Littlefield, 2017, s. 8. ISBN 978-0-7618-6894-1. OCLC 1253440895. (ang.).
- ↑ L. Johanson, Altaic Languages, [w:] E.K. Brown, Sarah Ogilvie (red.), Concise Encyclopedia of Languages of the World, Amsterdam: Elsevier, 2009, s. 30–32, ISBN 978-0-08-087774-7, ISBN 978-0-08-087775-4, OCLC 318247422 (ang.).
- ↑ Janne Saarikivi, The divergence of Proto-Uralic and its offspring: A descendent reconstruction, [w:] Marianne Bakró-Nagy, Johanna Laakso, Elena Skribnik (red.), The Oxford Guide to the Uralic Languages, Oxford: Oxford University Press, 2022 (Oxford Guides to the World’s Languages), s. 56, DOI: 10.1093/oso/9780198767664.003.0002, ISBN 978-0-19-876766-4, OCLC 1310268462 (ang.).
- ↑ Lyle Campbell, Nostratic and linguistic palaeontology in methodological perspective, [w:] Colin Renfrew, Daniel Nettle (red.), Nostratic: Examining a Linguistic Macrofamily, Cambridge: McDonald Institute for Archaeological Research, University of Cambridge, 1999 (Papers in the Prehistory of Languages), s. 207, ISBN 978-1-902937-00-7, OCLC 42316235 (ang.).
- ↑ a b Ladislav Drozdík, Non-Finite Relativization: A Typological Study in Accessibility, Bratislava: Institute of Oriental Studies, Slovak Academy of Sciences, 2010 (Studia Orientalia Monographica 1), s. 14, ISBN 978-80-8095-066-8, OCLC 912637519 (ang.).
- ↑ Anatole Lyovin, Brett Kessler, William Ronald Leben, An Introduction to the Languages of the World, wyd. 2, New York: Oxford University Press, 2017, s. 135, ISBN 978-0-19-514988-3 (ang.).