Przejdź do zawartości

Cmentarz św. Katarzyny w Braniewie

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cmentarz św. Katarzyny
Katharinenfriedhof
Zabytek: nr rej. Z-79
Ilustracja
Teren byłego cmentarza – współcześnie korty tenisowe
Państwo

 Polska

Miejscowość

Braniewo

Adres

Malzstraße 33[1]

Typ cmentarza

parafialny

Stan cmentarza

zlikwidowany

Powierzchnia cmentarza

0.93 ha

Data otwarcia

poł. XIX w.

Data ostatniego pochówku

1945

Data likwidacji

lata 50.–60. XX w.

Położenie na mapie Braniewa
Mapa konturowa Braniewa, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cmentarz św. Katarzyny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Cmentarz św. Katarzyny”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko górnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Cmentarz św. Katarzyny”
Położenie na mapie powiatu braniewskiego
Mapa konturowa powiatu braniewskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Cmentarz św. Katarzyny”
Ziemia54°22′33,5″N 19°49′08,4″E/54,375972 19,819000

Cmentarz św. Katarzyny w Braniewie (niem. Katharinenfriedhof) – zabytkowy cmentarz katolicki w Braniewie, założony w XIX w., zlikwidowany w latach 50.–60. XX wieku.

Powstanie i historia cmentarza św. Katarzyny

[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz na mapie z 1939 roku
Karta cmentarza NID
Plan cmentarza
Park porastający cmentarz, 1993

W XIX wieku Braniewo przeżywało okres rozkwitu. Postęp techniczny (doprowadzenie kolei, gazyfikacja miasta) implikował wzrost uprzemysłowienia i niemal skokowy wzrost ludności Braniewa (liczba mieszkańców wzrosła w XIX w. dwuipółkrotnie – z 5111 w 1802 do 12 497 w 1900)[2]. Dotychczasowy, założony jeszcze w średniowieczu, cmentarz św. Jana był zapełniony grobami, możliwe były na nim jedynie dochówki rodzinne do grobów już istniejących (Erbbegräbnis) lub też w miejsce zlikwidowanych[3].

Równocześnie w mieście wielką śmiertelność powodowała cholera, która w XIX w. występowała w latach 1831, 1848, 1852, 1963 i 1873[2]. Powstała potrzeba utworzenia nowej nekropolii, toteż około połowy XIX w. założony został w mieście kolejny cmentarz – przy skrzyżowaniu ówczesnej Malzstraße (Sikorskiego) z drogą do Zawierza Zagerer Chaussee (Stefczyka). Współfundatorem cmentarza był ksiądz Anton Arendt, któremu jako kapelanowi chorych umierających na cholerę problem ten był szczególnie bliski. W 1886, gdy ksiądz Arendt zmarł, został również pochowany na cmentarzu św. Katarzyny – w okazałej kaplicy grobowej. Kaplica zbudowana została według ścisłych zaleceń Arendta, który polecił, aby go po śmierci zabalsamować i tak pochować, aby sam mógł wstać w przypadku letargu[4].

Niekorzystne warunki panujące na cmentarzu wskutek zalegających wód gruntowych wymusiły na początku XX w. utworzenie kolejnej nekropolii w mieście, którym był cmentarz św. Magdaleny na przedmieściu Koźlin[5][3]. Wówczas zaczęto określać cmentarz św. Katarzyny jako „stary cmentarz” (alter Friedhof)[6], a „nowym cmentarzem” (neuer Friedhof) był nazywany cmentarz św. Magdaleny.

Ostatnie pochówki na cmentarzu św. Katarzyny miały miejsce w 1945 roku, była to m.in. zbiorowa mogiła żołnierzy Wehrmachtu, którzy zginęli podczas pierwszego dnia bombardowania miasta – 5 lutego 1945 (mjr Kluth, szef obrony Braniewa, raportuje o liczbie 110–120 zabitych żołnierzy Wehrmachtu w tym dniu, których następnie pochowano na tym cmentarzu w zbiorowych mogiłach)[7][6]. W latach 50.–60. XX w. nieczynny cmentarz został zlikwidowany, a na tym terenie powstał park i boisko szkolne pobliskiego liceum ogólnokształcącego im. Feliksa Nowowiejskiego.

Do 1998 roku działka byłego cmentarza należała do Skarbu Państwa. W tym roku park i znajdujący się tam budynek został przekazany braniewskiemu starostwu[8]. W 2017 teren byłego cmentarza został przejęty przez prywatnego właściciela, który wybudował tu kompleks kortów tenisowych, otwartych w 2018 roku[9]. Po XIX-wiecznym cmentarzu nie zachował się żaden ślad ani pamiątka.

Cmentarz został wpisany pod numerem Z-79 do wojewódzkiej ewidencji zabytków z opisem: po wsch. stronie ul. Świerczewskiego (ulica z dniem 1 grudnia 1990 przemianowana została na ul. Sikorskiego[10]), na południe od skrzyżowania z ul. Stefczyka, od wschodu park[11].

Patronka cmentarza

[edytuj | edytuj kod]

Kult Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej aktywnie propagowali w średniowieczu Krzyżacy we wszystkich czterech powstałych diecezjach na podbitych terenach pruskich. W owym czasie Katarzyna Aleksandryjska była najpopularniejszą po Najświętszej Marii Pannie patronką. Pierwsza wzmianka o św. Katarzynie w Braniewie, jako patronce świątyni, pochodzi z dokumentu lokacyjnego miasta z 1 kwietnia 1284 roku i odtąd pozostawała ona główną patronką największej świątyni w mieście (drugą patronką była św. Maria Magdalena). Jako że cmentarz został założony przy parafii św. Katarzyny, otrzymał taki sam patronat[12][13].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Stadt Braunsberg im Ermland: ein Familienbuch, von Walter Merten, 1976, s. 226
  2. ↑ a b Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc, Braniewo, Olsztyn 1995, s. 196.
  3. ↑ a b Dr. Georg Mielcarczyk Vom Hafen zur Kreuzkirche, 26 stycznia 1963, Das Ostpreußenblatt, s. 11.
  4. ↑ Buchholz: Braunsberg im Wandel der Jahrhunderte – Kap. 9 [online], www.braunsberg-ostpreussen.de [dostęp 2021-01-27].
  5. ↑ Heimatseite der Kreisgemeinschaft Braunsberg/Ostpreussen e.V., Braunsberg (Ermland) – geistige Hauptstadt des Ermlands, z opisu na mapie miasta.
  6. ↑ a b Stadt Braunsberg im Ermland: ein Familienbuch, von Walter Merten, 1976, s. 36.
  7. ↑ AW, Park przy Sikorskiego do zagospodarowania [online], Powiat Braniewski, 21 lutego 2017 [dostęp 2021-01-26] (pol.).
  8. ↑ Braniewo. Park będzie zagospodarowany [w:] IKAT. Gazeta Braniewska 20–26 marca 2009
  9. ↑ z, AKADEMIA TENISA PRZYJAZNA WETERANOM [online], stratpoints [dostęp 2021-01-26] (pol.).
  10. ↑ Uchwała nr VI/36A/90 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 22 sierpnia 1990 roku w sprawie zmiany nazw ulic miasta Braniewa (§ 3 Uchwała wchodzi w życie z dniem 1 grudnia 1990 roku.).
  11. ↑ WUOZ Olsztyn. Wojewódzka ewidencja zabytków [online], www.bip.wuoz.olsztyn.pl [dostęp 2024-11-09].
  12. ↑ Piotr Gursztyn Braniewska fara Świętej Katarzyny (zarys historyczny).
  13. ↑ Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc, Braniewo, Olsztyn 1995, s. 19.
Zabytki w Braniewie
Elementy fortyfikacji
Kościoły i kaplice
Klasztory
Wille
Budynki administracji
Cmentarze
Inne


 

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cmentarz_św._Katarzyny_w_Braniewie&oldid=75660329”