Bitwa pod Lipskiem

Bitwa pod Lipskiem

wojny napoleońskie
Napoleon i ks. Józef pod Lipskiem
Czas	16–19 października 1813
Miejsce	okolice Lipska
Terytorium	ziemie niemieckie
Przyczyna	chęć obrony zdobyczy francuskich na ziemiach niemieckich
Wynik	porażka wojsk napoleońskich
Strony konfliktu
Francja Królestwo Neapolu Księstwo Warszawskie Saksonia – przeszła na stronę koalicji Austria Prusy Rosja Szwecja
Dowódcy
Napoleon Bonaparte Joachim Murat Józef Poniatowski † Fryderyk August Karl Schwarzenberg Gebhard von Blücher Michaił Barclay de Tolly Levin August von Bennigsen książę Karol Szwedzki (Bernadotte)
Siły
175 tys. żołnierzy i 700 dział Na początku: ok 250 tys. żołnierzy/Od 18 paź.: ponad 360 tys. żołnierzy/1 500 dział
Straty
68 tys. żołnierzy (z wojskami saskimi) 70 tys. żołnierzy (bez wojsk saskich)
Położenie na mapie Niemiec miejsce bitwy
51°18′44″N 12°24′48″E/51,312222 12,413333
Multimedia w Wikimedia Commons

Bitwa pod Lipskiem (niem. Völkerschlacht bei Leipzig), znana też jako „bitwa narodów” – starcie zbrojne stoczone pod Lipskiem w dniach 16–19 października 1813 roku między wojskami francuskimi pod przywództwem Napoleona Bonaparte a wojskami koalicji antyfrancuskiej (złożonej z Austrii, Prus, Rosji, Wielkiej Brytanii i Szwecji). Była to największa bitwa w kampaniach Napoleona i jego najcięższa porażka, aczkolwiek bardziej symboliczną stała się bitwa pod Waterloo.

Napoleon starał się utrzymać swoje zdobycze w Niemczech, zwyciężając siły rosyjsko-pruskie w dwóch zaciętych bitwach pod Lützen (2 maja), oraz Budziszynem (20–21 maja). Zwycięstwa te doprowadziły do krótkiego zawieszenia broni^[1]. Sprzymierzeni podjęli działania pod wodzą Gebharda von Blüchera, księcia Karola Szwedzkiego (Bernadotte) i Karla Schwarzenberga. Ich taktyka polegała na unikaniu samego Napoleona, ale na starciach z jego marszałkami, co dało im zwycięstwa w potyczkach pod Grossbeeren, Kulm, Kaczawą (Katzbach) i Dennewitz.

Napoleon, któremu nie udało się zdobyć Berlina, wycofał się na zachód, przekraczając pod koniec września Łabę i organizując swoje siły wokół Lipska, aby chronić swoje linie i spotkać się ze sprzymierzonymi. Armia francuska została skoncentrowana na obszarze od Taucha, przez Stötteritz, gdzie ulokowano dowództwo, aż do Lindenau. Prusacy nadciągnęli z kierunku Wartenburga, Austriacy i Rosjanie od Drezna, a siły szwedzkie od północy. W sumie Francuzi mieli 190 tys. żołnierzy, zaś sprzymierzeni 360 tys. – obie strony posiadały potężną artylerię, jednak Napoleon miał 2 razy mniej armat – łącznie po obu stronach było 2200 dział.

Napoleon opracował plan mający na celu zniszczenie armii czeskiej gen. Karla Schwarzenberga. Po związaniu Austriaków i Rosjan przez 40 tys. żołnierzy Murata, na jej prawe skrzydło uderzyć miało ok. 50 tys. Marmonta i Macdonalda (XI korpus), a centrum miało zaatakować 45 tys. żołnierzy Oudinota i Bertranda. Cały plan zniszczył pruski gen. Blucher, który już 15 października starł się z Marmontem.

WIELKA ARMIA (Grande Armée):

• dowódca – Napoleon I Bonaparte, cesarz Francuzów, król Włoch
• szef sztabu – marsz. Louis-Alexandre Berthier, książę Neufchatel i Wagram

Prawe skrzydło:

• dowódca: marsz. Joachim Murat, król Neapolu

Lewe skrzydło:

• dowódca: marsz. Michel Ney, książę Moskwy

Gwardia Cesarska

• I Korpus Młodej Gwardii – marsz. Nicolas Charles Oudinot, książę Reggio
• II Korpus Młodej Gwardii – marsz. Édouard Mortier, książę Treviso
• I Dywizja Starej Gwardii – gen. hr. Louis Friant
• Korpus Kawalerii Gwardii – gen. hr. Étienne Marie Antoine Champion de Nansouty

Wojska liniowe:

• II Korpus – marsz. Claude-Victor Perrin, książę Belluno
• III Korpus – gen. hr. Joseph Souham
• IV Korpus – gen. hr. Henri Gatien Bertrand
• V Korpus – gen. hr. Jacques Alexandre Law de Lauriston
• VI Korpus – marsz. Auguste Marmont, książę Raguzy
• VII Korpus – gen. hr. Jean-Louis-Ébénézer Reynier
• VIII Korpus (polski) – marsz. książę Józef Poniatowski
• IX Korpus – marsz. Pierre Augereau, książę Castiglione
• XI Korpus – marsz. Etienne Macdonald, książę Tarentu

Dywizje samodzielne: w tym dywizja gen. Dąbrowskiego (polska)

Kawaleria rezerwowa:

• I Korpus Kawalerii – gen. hr. Victor de Fay de Latour-Maubourg
• II Korpus Kawalerii – gen. hr. Horace Sébastiani
• III Korpus Kawalerii – gen. Jean Toussaint Arrighi de Casanova, książę Padwy
• IV Korpus Kawalerii (polski) – gen. François Étienne Kellermann (w zastępstwie dowodził gen. Michał Sokolnicki)
• V Korpus Kawalerii – gen. Pierre Claude Pajol

Wojska koalicyjne (austriacko-prusko-rosyjsko-szwedzkie)

ARMIA CZESKA

• dowódca – feldmarsz. książę Karl Philipp Schwarzenberg
• szef sztabu gen. hr. Joseph Radetzky von Radetz

Wojska austriackie

• I Korpus – gen. hr. Hieronymus Karl von Colloredo-Mansfeld
• II Korpus – gen. hr. Maximilian Friedrich von Merveldt (wzięty do niewoli 16 X, dowództwo przejął gen. książę Aloys Gonzaga von und zu Liechtenstein)
• III Korpus – gen. hr. Ignác Gyulay von Maros-Németh
• IV Korpus – gen. hr. Johann von Klenau
• Korpus Rezerwowy – gen. kronprinz Friedrich von Hessen-Homburg

Wojska rosyjsko-pruskie

• dowódca- gen. książę Michaił Barclay de Tolly
• szef sztabu – gen. Iwan Dybicz
• Grupa korpusów – gen. hr. Ludwig Wittgenstein
• Dywizja Kawalerii – gen. hr. Piotr Pahlen
• I Korpus – gen. książę Andrej Gorczakow
• II Korpus – gen. książę Eugeniusz Wirtemberski
• Wojska rezerwowe – wielki książę Konstanty
• Piechota rezerwowa – gen. Michaił Miłoradowicz
• Korpus Grenadierów – gen. Nikołaj Rajewski
• Gwardia Cesarska – gen. Aleksiej Jermołow
• Gwardia Królewska (pruska)
• II Korpus (pruski) – gen. hr. Friedrich Kleist von Nollendorf
• Kawaleria rezerwowa – gen. książę Dmitrij Golicyn
• Korpus Kawalerii Gwardii – gen. książę Dmitrij Golicyn
• Korpus Kozaków dońskich – ataman hr. Matwiej Płatow

ARMIA ŚLĄSKA

• dowódca – gen. Gebhard Leberecht von Blücher
• generał-kwatermistrz (odpowiednik szefa sztabu) – gen. August Neidhardt von Gneisenau
• I Korpus (pruski) – gen. Johann David Ludwig von Yorck
• Korpus Rosyjski – gen. baron Fabian Gottlieb von der Osten-Sacken
• Grupa korpusów – gen. hr. Alexandre Andrault de Langeron
• Awangarda – gen. Aleksander Rudczewicz
• IX Korpus (rosyjski) – gen. Zachar Ołsufiew
• X Korpus (rosyjski) – gen. Piotr Kapcewicz

ARMIA PÓŁNOCY

• dowódca – Karl Johan (właściwie Jean Baptiste Jules Bernadotte), następca tronu Szwecji
• szef sztabu – gen. baron Carl Johan Adlercreutz
• III Korpus (pruski) – gen. Friedrich Wilhelm Bülow von Dennewitz
• Korpus Rosyjski – gen. baron Ferdinand von Wintzingerode
• Korpus Szwedzki – feldmarsz. hr. Curt Bogislaus von Stedingk

ARMIA POLSKA (rezerwowa)

• dowódca – gen. hr. Levin August von Bennigsen
• szef sztabu – gen. Oppermann
• Dywizja awangardy – gen. Paweł Stroganow
• Korpus – gen. Dmitrij Dochturow,
• 12 Dywizja Piechoty – gen. Chowanski,
• 13 Dywizja Piechoty – gen. Lindfors,
• 26 Dywizja Piechoty – gen. Iwan Paskiewicz,
• Dywizja Kawalerii – gen. Eufemiusz Czaplic

Bitwa pod Lipskiem rozpoczęła się 16 października atakiem 78 tys. żołnierzy sprzymierzonych od południa (na Wachau, Markleenberg i Liebertwolkwitz) i 54 tys. od północy, którzy niewiele jednak osiągnęli i zostali zmuszeni do wycofania. Następnego dnia obie strony toczyły potyczki w oczekiwaniu na nadejście posiłków. 18 października sprzymierzeni przypuścili silny atak ze wszystkich stron, po 9 godzinach bitwy wypierając powoli Francuzów w stronę Lipska. Obie strony poniosły ciężkie straty i tylko odwaga francuskich żołnierzy zapobiegła przełamaniu frontu. W czasie bitwy ks. Józef Poniatowski został, jako jedyny cudzoziemiec, mianowany marszałkiem Francji. Napoleon dostrzegł, że bitwa może się zakończyć jedynie klęską i w nocy z 18 na 19 października rozpoczął wycofywanie większości armii przez Elsterę. Przeprawa szła dobrze, dopóki most nie został zniszczony przez zdenerwowanego francuskiego kanoniera – odciął on od przejścia na drugi brzeg 15 tys. żołnierzy i 150 armat, w tym Poniatowskiego otoczonego krakusami, rannego już wcześniej czterokrotnie. Polski marszałek zginął w czasie próby sforsowania rzeki na koniach, otrzymał tam kolejny postrzał i utonął.

Straty francuskie w Bitwie Narodów przekraczały nawet straty Wielkiej Armii wracającej spod Moskwy. 55 tys. (w tym 9 tys. Polaków) zabitych, rannych, wziętych do niewoli; 15 tys. Sasów zmieniło front. Wśród dowódców straty były równie znaczne: 1 marszałek (Poniatowski), 15 generałów (z Polaków: Estko i Kwaśniewski) oraz 14 majorów i pułkowników. Francuzi stracili 250 dział, 900 pojazdów i 130 tys. karabinów. Ceną zwycięstwa koalicji było 70 tys. zabitych i rannych.

Przegrana obaliła porządek ustanowiony pokojem w Tylży, przypieczętowując los księstwa Warszawskiego i Wolnego Miasta Gdańsk oraz zmianę granic królestw Saksonii oraz Prus, jaka miała dopiero nastąpić.

Pomnik Bitwy Narodów odsłonięty w 1913 roku w setną rocznicę bitwy.

Dla uczczenia rocznicy wybudowano również Halę Stulecia we Wrocławiu^[2].

Walki żołnierza polskiego pod Lipskiem zostały, po 1990 r., upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic, „LIPSK 16 – 19 X 1813”.

Napis "1813 - 1913" upamiętniający setną rocznicę bitwy widnieje na Czarciej Maczudze w Gorzeszowie.

• Bitwa pod Lipskiem (1920)

• Bitwa pod Lipskiem – artykuł w portalu Konflikty.pl