Bitwa o Tomaszów Mazowiecki

Bitwa o Tomaszów Mazowiecki

II wojna światowa, front wschodni, operacja wiślańsko-odrzańska
Czas	18–19 stycznia 1945
Miejsce	Tomaszów Mazowiecki
Terytorium	Polska pod okupacją III Rzeszy (Generalne Gubernatorstwo)
Przyczyna	ofensywa Armii Czerwonej
Wynik	zwycięstwo ZSRR
Strony konfliktu
ZSRR  III Rzesza
Dowódcy
gen. mjr Iwan Juszczuk gen.por. Michaił Konstantinow
Siły
11 Korpus Pancerny 7 Gwardyjski Korpus Kawalerii
Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce bitwy
51°31′53″N 20°00′32″E/51,531389 20,008889

Bitwa o Tomaszów Mazowiecki – starcie zbrojne mające miejsce w dniach 18–19 stycznia 1945 między oddziałami Armii Czerwonej a Wehrmachtem, zakończone zdobyciem Tomaszowa Mazowieckiego.

Spodziewając się ofensywy Armii Czerwonej, władze III Rzeszy w 1944 roku przekształciły Tomaszów Mazowiecki w silny punkt obrony na linii rzeki Pilicy. Oprócz betonowych schronów, wykonano też umocnienia polowe do wykonania których zmuszono mieszkańców Tomaszowa i okolicznych wsi. Na przedpola Tomaszowa oddziały Armii Czerwonej dotarły 18 stycznia 1945. Decydujące znaczenie w szybkim zdobyciu miasta miało przedarcie się do miasta przez grupę 8 czołgów z 20 Brygady Pancernej należącej do 11 Korpusu Pancernego. Było to możliwe ponieważ Niemcy nie zdążyli zniszczyć mostu na rzece Pilicy. Po pierwszych walkach opanowała ona dworzec kolejowy i zniszczyła dwa transporty wojskowe. Następnie przeszła do obrony starając się utrzymać zajęte pozycje^[1].

W tym czasie pozostałe oddziały wzięły miasto w kleszcze. 65 Brygada Pancerna zaatakowała pozycje niemieckie od strony Smardzewic, a 20 Brygada Pancerna po przeprawie przez Pilicę przeprowadziła atak od strony Spały. W nocnych walka oprócz wspomnianych brygad uczestniczyła jeszcze 36 Brygada Pancerna, 12 Brygada Zmotoryzowana i 7 Gwardyjski Korpus Kawalerii dowodzony przez generała porucznika Michaiła Konstantinowa^[2].

Za sprawne zdobycie miasta rankiem 19 stycznia 1945 oraz wykazaną odwagę i męstwo przez żołnierzy, 11 Korpus Pancerny został odznaczony Orderem Suworowa II klasy^[3].

• Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: 1977.
• Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: 1971.