Rezerwat przyrody Góra Chełm (województwo śląskie)
Rezerwat przyrody Góra Chełm – leśny rezerwat przyrody zlokalizowany w województwie śląskim, powiat zawierciański, gmina Łazy, wieś Hutki-Kanki.
 Góra Chełm, widok z południowego zachodu (2023) | |
| rezerwat leśny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Mezoregion | |
| Data utworzenia |
1957 |
| Akt prawny | |
| Powierzchnia |
23,52 ha |
| Ochrona | |
Położenie na mapie gminy Łazy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego  | |
 50°24′30″N 19°30′03″E/50,408333 19,500833
| |
Położenie
edytujRezerwat leży w odległości ok. 1 km na południowy wschód od centrum zabudowy wsi Hutki-Kanki i ok. 8 km na południowy wschód od Łaz. Obejmuje górne partie wzgórza, wznoszącego się nieco ponad 440 m n.p.m., znanego jako Góra Chełm lub Góra Chełmska, które jest jednym z najdalej na południowy zachód wysuniętych wzniesień Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
Rezerwat jest zlokalizowany w granicach Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd[1].
Historia
edytujRezerwat o powierzchni 12,00 ha utworzony został 30 sierpnia 1957 roku[2] na mocy rozporządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego[3]. W 2012 roku został powiększony do 23,52 ha[4][5].
Charakterystyka
edytujGóra Chełm wyraźnie wyróżnia się wśród otaczającej ją równej, płaskiej okolicy. Ma formę ostańca, nieznacznie wyciągniętego w linii wschód-zachód i zwieńczonego licznymi formacjami skalnymi o dwóch wyraźnych kulminacjach (441 i 443 m n.p.m.)[6]. Zbudowane jest z jurajskich wapieni, mocno zerodowanych i pociętych licznymi szczelinami. Na połogich terenach wokół wzgórza zalegają piaski polodowcowe. Występujące tu gleby to głównie rędziny jurajskie. W partiach szczytowych odsłaniają się lite skały wapienne. Roślinność rezerwatu ma charakter zbliżony do naturalnego i wyróżnia się na tle silnie przekształconej roślinności otaczających terenów[3].
Znacząco większą część rezerwatu porastają lasy. Są to różne facje buczyn[7], cechujących się obecnością starodrzewu bukowego w wieku 100-200 lat. Zbiorowiska nieleśne zajmują jedynie niewielkie powierzchnie na polanach śródleśnych i obrzeżach lasu. Są to zarośla ciepłolubne, łąki, murawy kserotermiczne i niewielkie zbiorowiska napiaskowe[3]. Obszar rezerwatu podlega ochronie czynnej[4].
Flora
edytujPółnocne zbocza Góry Chełm porasta żyzna buczyna sudecka. W skład drzewostanu obok buka wchodzą także jodła, jawor i grab, a w runie występują m.in. żywiec dziewięciolistny, przytulia wonna i szczyr trwały. Stoki południowe i zachodnie[6] zajmuje ciepłolubna buczyna storczykowa. W jej bardzo bogatym runie rośnie m.in. szereg gatunków storczykowatych, w tym buławniki: czerwony, wielkokwiatowy, mieczolistny oraz kruszczyki: rdzawoczerwony i szerokolistny. Na bardziej połogich miejscach w dolnej części stoków spotyka się płaty kwaśnej buczyny niżowej o ubogim runie[3].
Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie 255[3] gatunków roślin naczyniowych, ponadto w rezerwacie i jego okolicy doliczono się 71 gatunków mchów, 51 gatunków porostów[5] i 3 gatunki wątrobowców. 18 gatunków roślin podlega całkowitej ochronie prawnej, a kolejne kilka częściowej. Do występujących tu roślin chronionych (całkowicie lub częściowo) należą, obok już wyżej wymienionych storczykowatych, m.in. lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko, śnieżyczka przebiśnieg, zawilec wielkokwiatowy[6], orlik pospolity, żłobik koralowy, naparstnica zwyczajna. Poza tym wiosną kwitną tu przylaszczki, pierwiosnki i miodunki[3].
Fauna
edytujFauna rezerwatu jest słabo poznana. Ssaki większe reprezentują sarna, dzik, lis i zając. Góra Chełm jest ostoją ptaków leśnych, wśród których naliczono 35 gatunków lęgowych, w większości chronionych. Obecność starych, dziuplastych drzew sprzyja szczególnie różnym dziuplakom - szereg z nich to gatunki rzadkie, jak np. dzięcioł czarny, dzięcioł zielony, dzięcioł zielonosiwy czy dudek[3].
Turystyka
edytujPrzez rezerwat przebiegają znaki zielonego szlaku turystycznego z Łaz przez Hutki-Kanki i Żelazko do Podzamcza, zaś jego zachodnim skrajem - znaki szlaku czerwonego z Zawiercia przez Hutki-Kanki do Chechła[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Park Krajobrazowy Orlich Gniazd. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego. [dostęp 2018-10-14].
- ↑ Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 sierpnia 1957 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. z 1957 r. nr 75, poz. 462)
- ↑ a b c d e f g Renata Bula: 40 lat rezerwatu "Góra Chełm" [w:] "Przyroda Górnego Śląska" nr 9, jesień 1997 (wkładka pt. "Jubileusze naszych rezerwatów")
- ↑ a b Rezerwat przyrody Góra Chełm. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-10-14].
- ↑ a b Góra Chełm. Nadleśnictwo Siewierz – Lasy Państwowe. [dostęp 2018-10-14].
- ↑ a b c Barbara Tokarska-Guzik: Rezerwat "Góra Chełm" [w:] "Przyroda województwa katowickiego" (pod red. Krzysztofa Rostańskiego), wydawnictwo KUBAJAK, Krzeszowice 1997, ISBN 83-907008-4-0, s. 78
- ↑ Rezerwaty przyrody województwa katowickiego. Krzeszowice: Wydawnictwo Planta, 1996, s. 18
- ↑ Jura dla wspinaczy i nie tylko. Mapa turystyczna 1 : 100 000, wyd. Compass, Kraków 2018 ISBN 978-83-7605-844-3
Bibliografia
edytuj- Rezerwaty przyrody województwa katowickiego. Pod redakcją: Wojciech Beblo, Stanisław Wika. Krzeszowice: Wydawnictwo Planta, 1996. ISBN 83-903466-4-8.