Cezary Chlebowski

polski pisarz i publicysta

Cezary Chlebowski (ur. 15 lutego 1928 w Grodźcu, zm. 9 maja 2013 w Warszawie) – polski pisarz i publicysta, historyk, Harcerz Rzeczypospolitej; autor książek i szkiców poświęconych mało znanym wydarzeniom z dziejów polskiego Państwa Podziemnego w czasie II wojny światowej.

Cezary Chlebowski
Ilustracja
Cezary Chlebowski w 2007 roku
Imię i nazwisko

Cezary Zygmunt Chlebowski

Data i miejsce urodzenia

15 lutego 1928
Grodziec

Data i miejsce śmierci

9 maja 2013
Warszawa

Narodowość

polska

Język

polskie

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Dziedzina sztuki

historia i beletrystyka historyczna

Ważne dzieła

Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie
Wachlarz
Bez pokory

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi Medal Wojska Krzyż Armii Krajowej Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal „Pro Memoria” Srebrny Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” Krzyż Niezłomnych Odznaka Pamiątkowa Akcji „Burza” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” Odznaka „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny”

Pochodzenie

edytuj

Jego dziad, Antoni Chlebowski herbu Poraj (1872–1917), wywodził się ze szlachty kieleckiej z okolic Jędrzejowa. W 1905 roku będąc studentem pedagogiki, został relegowany z Uniwersytetu Jagiellońskiego za aktywny udział w krakowskim ruchu studenckim i – dzięki protekcji dziedziców Grodźca Ciechanowskich – osiedlił się w tej miejscowości. Wywalczył budowę szkoły w osiedlu górniczym, tzw. „Pekinie”, i po jej ukończeniu w 1909 roku został tu kierownikiem. Sprawował tę funkcję aż do śmierci[1][2].

Jego babka, Helena z domu Kołaczyńska herbu Ślepowron (1876–1938), prowadziła dom i wychowywała dzieci – Helenę (1900–1954), Zygmunta (1902–1988) i Marię (1911–1979). Zygmunt, ojciec Cezarego, był urzędnikiem Kopalni „Grodziec”.

Dziad ze strony matki, Jan Szwaja (1878–1956), był podoficerem I Brygady Legionów i uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Z zawodu był kolejowym maszynistą pociągów specjalnych. Babka – Franciszka z domu Bednarek – była krawcową i akuszerką, w latach 1911–1955 odebrała około 3 tysięcy porodów. Jan i Franciszka mieli czworo dzieci, spośród których najstarsza była Aniela (1905–1945) – matka Cezarego, kolejnym dzieckiem był Teofil (1909–1955), ojciec Moniki Szwai, następnym – Edward Szwaja (1910–1938), porucznik lotnictwa, który zginął w wojskowym wypadku lotniczym, a najmłodszą Teodozja (1914–1956), późniejsza Nędzka.

Dzieciństwo i młodość: wojna i sabotaż, harcerstwo i edukacja

edytuj

Przed i w czasie II wojny światowej

edytuj

W latach 1935–1939 ukończył 5 klas szkoły powszechnej, już w 1936 roku został zuchem, a następnie harcerzem i otrzymał stopień młodzika. Po wybuchu wojny kontynuował realizację programu I klasy gimnazjum na tajnych kompletach. W listopadzie 1939 roku pomagał ojcu, wraz z zastępem harcerskim, ukryć najcenniejsze książki biblioteki Polskiej Macierzy Szkolnej przed ich spaleniem przez Hitlerjugend. Ukończywszy 13 lat w 1941 roku rozpoczął pracę w warsztatach elektrycznych Szlenka, gdzie zetknął się z pierwszymi próbami sabotażowymi. 22 lipca 1942 roku wraz z rodziną został wysiedlony z Grodźca i wraz z pozostałymi 300 inteligenckimi rodzinami z Zagłębia był wywieziony na przymusowe roboty do Niemiec.

Wspomnienie rodziny Ostrowskich z Grodźca (Stefana Ostrowskiego jego żony Rozalii i córki Krystyny):

Po wybuchu drugiej wojny światowej Niemcy zaproponowali Stefanowi Ostrowskiemu pracę w charakterze tłumacza dla Rzeszy. Odmówił on współpracy z Niemcami i dlatego też został wraz z rodziną zesłany na roboty do Niemiec. Krystyna Ostrowska mówiła, że pewnej nocy do ich mieszkania, gdzie mieszkał Stefan z żoną Rozalią i córką Krystyną przyszło Gestapo. Kazali im spakować się, dali im tylko godzinę na zabranie najpotrzebniejszych rzeczy. W drodze, w pociągu, Ostrowscy poznali rodzinę Chlebowskich – rodziców i nastoletniego syna Cezarego. Obydwie rodziny zaprzyjaźniły się ze sobą. Krystyna była pod tak wielkim wrażeniem spokojnego charakteru i niezwykłej uprzejmości młodego chłopca Cezarego Chlebowskiego, że postanowiła, że jeżeli kiedykolwiek będzie miała syna, nazwie go Cezary. Po kilku dniach pobytu w Niemczech, Stefan, z racji tego, że dobrze znał język niemiecki, poznał strażnika obozu, który pomógł w uwolnieniu rodzin Ostrowskich oraz Chlebowskich. Dostali oni od żony strażnika jedzenie i wrócili do ojczyzny.

Po ucieczce stamtąd do Generalnego Gubernatorstwa Cezary Chlebowski zamieszkał w leśnictwie Horbów w okolicy Białej Podlaskiej. Tamtejszym leśniczym był Jan Kowerda (stryj Borysa Kowerdy), mąż Heleny Chlebowskiej. Przez 15 miesięcy (sierpień 1942 – listopad 1943) Chlebowski pracował jako robotnik leśny (prowadził też mały sabotaż, obniżając jakość zbieranej żywicy, która była odbierana na potrzeby niemieckiego przemysłu zbrojeniowego), po czym wraz z rodzicami przeniósł się do Sichowa, majątku radziwiłłowskiego koło Rytwian na Kielecczyźnie (gdzie zarządcą lasów był brat jego matki). Tu kontynuował pracę – wraz z ojcem – jako robotnik leśny. Tu też przyczynił się do zmarnowania eksperymentalnej niemieckiej plantacji koksagisu, z którym wiązano nadzieję jako alternatywnym źródłem kauczuku. Od początku 1944 roku – po zaprzysiężeniu do AK – pomagał ojcu i wujowi w redagowaniu biuletynu zawierającego informacje z nasłuchu radiowego oraz kolportował miejscową podziemną gazetkę. Po przedostaniu się – w czasie walk frontowych – do Stalowej Woli, kontynuował naukę jako uczeń II klasy gimnazjum. Kontynuował też działalność harcerską, szybko zostając zastępowym i otrzymując stopień wywiadowcy.

Po wojnie

edytuj

6 lutego 1945 roku – zaraz za frontem – wrócił do Zagłębia (jego ojciec został tam członkiem komisji rewindykacyjnej poniemieckiego przemysłu węglowego), gdzie kontynuował naukę w gimnazjum, ukończył kurs wodzów zuchowych uzyskując stopień ćwika i został wodzem zuchowym przy 6 ZDH (Zagłębiowskiej Drużyny Harcerskiej). W 1946 roku ukończył kurs instruktorski jako Harcerz Orli, a wkrótce potem – po ukończeniu kursu drużynowych w CzeladziHarcerz Rzeczypospolitej. Z kursu podharcmistrzowskiego usunął go w 1947 roku ze względów politycznych późniejszy komunistyczny „reformator” ZHP Stanisław Chladek. Maturę uzyskał w czerwcu 1946 roku w Sławięcicach i w 1947 roku przeniósł się do Warszawy. Do 1950 roku studiował na Wydziale Dyplomatyczno-Konsularnym i Studium Dziennikarskim Akademii Nauk Politycznych w Warszawie, skąd usunięto go z powodów politycznych. W tym roku został również usunięty z ZHP oraz stracił stypendium w Banku Handlowym.

Studia i doktorat

edytuj

W 1969 roku ukończył magisterskie studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim, a w 1980 roku na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego otrzymał stopień naukowy doktora na podstawie pracy „Monografia Organizacji Dywersyjnej AK poza wschodnimi granicami Polski w okresie wrzesień 1941 – marzec 1943” (promotor prof. dr hab. Tadeusz Jędruszczak, były komendant WIH, recenzenci: prof. dr hab. Aleksander Gieysztor i prof. dr hab. Andrzej Ajnenkiel). Praca ta została uznana przez Radio „Wolna Europa” za jeden z bestsellerów 1983 roku, otrzymała nagrodę im. Włodzimierza Pietrzaka w 1983 roku, była wyróżniona nagrodą specjalną przez Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku w 1984 roku jako „najlepsza książka w języku polskim żyjącego autora z najnowszej historii Polski wydana w latach 1981–1984”. Fundacja Fulbrighta w USA przyznała autorowi za tę pozycję nagrodę w postaci kilkumiesięcznego pobytu w USA. Książka „Wachlarz” oparta na tym doktoracie została wydana w sumie w ponadstutysięcznym nakładzie, co – według prof. Gieysztora – było rekordem ilościowym, jeśli chodzi o tego typu książki historyczne.

 
Wywiad Cezarego Chlebowskiego ze Stanisławem Marusarzem pod Krokwią w marcu 1952 roku

W latach 1950–1970 zmieniał pracę 27 razy, było to przeważnie wynikiem niechętnego stosunku władz PRL do jego osoby. Pracował m.in. w:

  • (1947–1950) Bank Handlowy (stypendium studenckie)
  • (1949–1951) Państwowa Szkoła Pracy Społecznej, liceum dla dorosłych (skąd został usunięty za to, że uczył ekonomii według niepoprawnego podręcznika)
  • (1951–1954) warszawska redakcja czasopisma „Sport” w Katowicach (współpraca)
  • (1951–1952) Rada Główna Zrzeszenia Sportowego „Ogniwo” (inspektor nadzoru inwestycji)
  • (1952) Wydział Propagandy GKKF (skąd został usunięty, bo – jako delegat GKKF na tę imprezę – nie zdołał zapobiec temu, że skoczek narciarski Stanisław Marusarz w czasie konkursu skoków na Narciarskich Mistrzostwach Polski przeżegnał się znakiem krzyża przed oddaniem skoku)
  • (1953–1954) Wydział Propagandy Zarządu Głównego Państwowego Zakładu Ubezpieczeń (skąd został usunięty za to, że pierwsza w kraju wielka neonowa reklama na budynku BGK w Warszawie zamiast prawidłowego tekstu „PZU UBEZPIECZA CIEBIE i TWOJE MIENIE” zapłonęła tekstem „PZU UBE………IEBIE I TWOJE MIENIE”)
  • (1953–1954) redakcja „Wiadomości Ubezpieczeniowe” (sekretarz redakcji)
  • (1954) Zarząd Główny Związku Zawodowego Pracowników Finansowych (wychowawca kulturalny inspektorów propagandy, skąd został dyscyplinarnie zwolniony za przywłaszczenie sobie książek z historii II RP przeznaczonych na przemiał)
  • (1955) redakcja „Biuletynu Olimpijskiego” przy Polskim Komitecie Olimpijskim (skąd został zwolniony pod zmyślonym zarzutem antysemityzmu)
  • (1955–1956) Komitet Organizacyjny Wyścigu Pokoju
  • (1956) sekcja narciarska Klubu „Ogniwo”. Jako prezes sekcji doprowadził do ukończenia budowy skoczni narciarskiej na skarpie mokotowskiej w Warszawie
  • (ok. 1957) ZG „Sparta” (instruktor sportów zimowych)
  • (1956–1957) redakcja miesięczników sportowych ZG RSW „Prasa” (odejście z powodu redukcji etatów)
  • (1957) redakcja miesięcznika „Polska” (sekretarz redakcji „Polska – Wschód”)
  • (1958) redakcja miesięcznika „Zima” przy Polskim Związku Narciarskim
  • (1959–1961) redakcja tygodnika „Sportowiec”
  • (1963–1964) redakcja francuskojęzycznego „Tygodnika Polskiego” („La Semaine Polonaise”)
  • (1964–1965) redakcja „Expressu Wieczornego” i „Kulis” (współpraca)
  • (1964–1970) redakcje „PAX” („WTK”, „Wprost”, „Słowo Powszechne”) – ponad 800 publikacji
  • (1967–1970) starszy redaktor w Polskiej Agencji „Interpress”
  • (1971–1990) sekretarz redakcji miesięcznika „Widnokręgi” – organu Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju
  • (1995–2007) publicysta w „Tygodniku Solidarność”.

Po rozwiązaniu Komitetu Pokoju przeszedł na wcześniejszą emeryturę w 1990 roku.

Był stałym współpracownikiem programu TV „Rewizja Nadzwyczajna” prowadzonego przez red. Dariusza Baliszewskiego.

Jako dziennikarz zajmował się tematyką sportową (przede wszystkim pisał o narciarstwie) i kombatancką. W latach 1965–2002 przeprowadził ponad 1,5 tys. odczytów i spotkań autorskich w kraju oraz za granicą (w dużej części na własny koszt), przeważnie w środowiskach polonijnych, m.in. w Anglii (Londyn), Armenii (Erywań), Białorusi (Brasław, Brześć, Grodno, Lida, Mińsk), Kanadzie (Montreal, Toronto), Litwie (Wilno), Łotwie (Dyneburg, Ryga), Niemczech (Berlin, Hamburg, Monachium), Szwajcarii (Berno, Genewa), Ukrainie (Charków, Kijów, Lwów, Miednoje) i USA (Nowy Jork, San Francisco, Waszyngton).

W pierwszej połowie lat 90. brał udział w sesji plenarnej Polskiego Uniwersytetu Ludowego w Mińsku, poświęconej 50. rocznicy powstania Armii Krajowej i jej działalności na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej[3].

Relacje z władzami PRL

edytuj
 
Przemarsz drużyny harcerskiej Cezarego Chlebowskiego przez rynek w Rybniku 3 maja 1946 roku Cezary Chlebowski – w pierwszym szeregu – trzeci od prawej
 
Zaświadczenie wydane przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego o ujawnieniu się Cezarego Chlebowskiego 24 kwietnia 1947 roku

Po współzorganizowaniu w kwietniu 1946 roku spotkania w Szczecinie z przemówieniem wicepremiera Stanisława Mikołajczyka i po zorganizowaniu 3 maja przemarszu drużyny harcerskiej przez Rybnik dla uczczenia rocznicy konstytucji został pobity i przesłuchany przez UB. W czasie przesłuchania podpisał zobowiązanie do nieujawniania nikomu tego faktu[4].

W kwietniu 1947 ujawnił się przed komisją likwidacyjną przy byłym Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Katowicach, gdzie stwierdził, że należał do organizacji niepodległościowej pod dowództwem „Tymoszuka” na terenie powiatu Biała Podlaska i do organizacji AKJędrusie” na terenie powiatu sandomierskiego.

W 1951 roku został powtórnie zatrzymany i pobity w Urzędzie Bezpieczeństwa przy ul. Cyryla i Metodego w Warszawie. „Zaproponowano” mu współpracę, jednak udało mu się uzyskać kilka dni „na zastanowienie”. W tym czasie napisał list do Stanisława Radkiewicza, członka Komisji Bezpieczeństwa KC PZPR, prosząc go o zwolnienie ze współpracy[5]. W relacji SB incydent ten został opisany tak: W 1949 roku został pozyskany do współpracy przez Służbę Bezpieczeństwa, ale po krótkim okresie odmówił współpracy, pisząc list do Ministra BP o zwolnienie go od wykonywania zadań dla SB[6].

W latach 1964–1966 Wydział do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi Komendy Stołecznej MO prowadził przeciw Chlebowskiemu postępowanie w związku z zarzutem „o przemyt kryształów”. Służba Bezpieczeństwa założyła Chlebowskiemu teczkę 3 grudnia 1969 roku. Został „figurantem” o kryptonimie „Cezar”. Rozpoczęto intensywne działania śledcze, szykanujące, nękające, utrudniające dostęp do archiwów i rozsiewające błędne informacje i insynuacje na jego temat. Działania te były prowadzone przez Wydziały: VIII Departamentu I (ds. wywiadu), XII Departamentu II (ds. kontrwywiadu) oraz II i IV Departamentu III (ds. walki z działalnością antypaństwową w kraju) MSW. Działania te były prowadzone do 1983 roku, przykładowo (numery stron z teczki IPN Chlebowskiego):

  • wpłynięcie przez TW „Artura” na poszczególne osoby z kontrwywiadu AK w Londynie, aby nie udzielały informacji Chlebowskiemu (s. 16)
  • okresowa obserwacja operacyjna (s. 13), podsłuch telefoniczny (s. 17) i kontrola korespondencji (kopie listów na wielu stronach)
  • przekazanie sugestii [w Londynie], że zbyt często wyjeżdża za granicę, a przecież byłym członkom AK wyjechać jest bardzo trudno (s. 43)
  • wyciągnięcie konsekwencji administracyjnych w stosunku do osób wpłacających składki na sztandar „Ponurego” (s. 64)
  • zwolnienie z funkcji w harcerstwie osób zaangażowanych w organizację nielegalnego spotkania na Wykusie (s. 64)
  • zasugerowanie w redakcji młodzieżowej Ludowej Spółdzielni Wydawniczej, że książka „Gdy las był domem” nie nadaje się do druku, bo nikt inny też jej nie chce wydać (s. 74)
  • „popieranie teorii kontaktów C. Chlebowskiego z MSW” (s. 76)
  • zakaz emisji słuchowiska radiowego „Cień Ponurego” (s. 103)
  • uniemożliwienie Chlebowskiemu zapoznania się z dokumentami dotyczącymi „Ponurego” (s. 190)
  • zakaz druku książki „Gdy las był domem” w Wydawnictwie Łódzkim (s. 209) (książka ta ukazała się w tym Wydawnictwie, jednak w okrojonej formie i z „poprawnym politycznie” wstępem Tadeusza Jaskóły)
  • wielokrotna odmowa wydania zezwolenia na broń myśliwską (s. 213 i 278–287)
  • niedopuszczenie do publikacji w Wydawnictwie Łódzkim książki dotyczącej działalności Polonii na Łotwie w czasie okupacji (s. 252)
  • zajęcie 42 książek po powrocie z USA (s. 310).

Sprawę Chlebowskiego przez cały czas prowadził w MSW starszy inspektor Wydziału II Departamentu III MSW ppłk (od 1973 roku płk) T. Krawczyk.

Działalność

edytuj

Ważniejsze poszukiwania

edytuj
  • grudzień 1966 – odkrycie w Warszawie archiwum dowódcy Wachlarza, wyjazd do Mińska na Białorusi, odnalezienie białoruskich współpracowników Wachlarza z czasów wojny (współpraca z TPPR, Konsulatem PRL w Mińsku). Spotkania autorskie z Polonią białoruską i białoruskimi historykami
  • wrzesień 1969 – wyjazd do Londynu, kontakt ze Studium Polski Podziemnej, spotkania z polskimi działaczami emigracyjnymi (Tadeusz Żenczykowski, Jan Nowak-Jeziorański, Józef Huczyński, gen. Tadeusz Pełczyński), spotkania autorskie w Konsulacie PRL z Polonią brytyjską
  • sierpień 1970 – kolejny wyjazd do Londynu, kolejne kontakty z tamtejszymi działaczami AK, spotkania autorskie w Konsulacie, kontynuacja badań w Archiwum Polski Podziemnej, publikacje na łamach tamtejszego „Dziennika Polskiego” na temat AK, spotkania z Polonią współorganizowane ze Studium Polski Podziemnej.

Inicjatywy

edytuj
  • wspólna inicjatywa ufundowania repliki sztandaru oddziału „Ponurego” i przekazanie go organizacji ZHP w Starachowicach oraz nadanie Szkole nr 2 w Starachowicach imienia Partyzantów Oddziału „Ponurego” (1969–1970)
  • wspólna inicjatywa budowy pomnika mjr. Jana Piwnika „Ponurego” w Wąchocku (1984)
  • współudział w sprowadzeniu prochów Jana Piwnika „Ponurego” do Polski i uroczystym pogrzebie (1969–1988)
  • współudział w utworzeniu cmentarza AK pod Surkontami na Wileńszczyźnie (1991).

Członkostwo w organizacjach

edytuj

Funkcje i stanowiska społeczne

edytuj

Twórczość

edytuj

Był autorem 17 książek i 36 ich wznowień. Jego twórczość łączy wnikliwość historyczną z talentem narracyjnym (Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie, Zagłada IV odcinka, Odłamki granatu, Gdy las był domem). Najpopularniejsze książki historyczne to: Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie, Wachlarz i autobiografia Bez pokory. W sumie jego książki osiągnęły łączny nakład ponad 1 miliona egzemplarzy.

Ponadto dorobek Chlebowskiego składa się z:

  • ponad 2 tysięcy artykułów publicystycznych, głównie na temat AK, publikowanych w takich czasopismach jak: „Świat”, „Perspektywy”, „WTK”, „Widnokręgi”, „Kultura”, „Słowo Powszechne”, „Kierunki”, „Tygodnik Powszechny”, „Dziennik Polski”, „Mówią Wieki”, „Świat Młodych”, „Tydzień Polski” (Wielka Brytania), „Słowo” (Wielka Brytania), „Abendzeitung” (Niemcy), „Gwiazda Polarna” (USA);
  • kilkunastu słuchowisk radiowych;
  • komiksów i powieści drukowanych w prasie w odcinkach;
  • ponad 2 tysięcy wykładów, odczytów i spotkań autorskich[7].

Książki

edytuj
  1. „Smak śniegu” – opowieść narciarska dla młodzieży, z ilustracjami Stanisława Kościelniaka, Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, Warszawa, 1962, nakład – 10 tys. egz.
  2. „Nocne szlaki” – beletryzowane relacje z kurierskiej służby przez Tatry 9 czołowych narciarzy polskich przed wojną: Heleny Marusarzówny, Stanisława Marusarza, Jana Kuli i innych, Nasza Księgarnia, Warszawa,
    1. wydanie – 1964, nakład – 20 tys. egz.
    2. wydanie – 1966, nakład – 20 tys. egz. 8310088123
    3. wydanie – 1974, nakład – 30 tys. egz.
    4. wydanie – 1983, nakład – 30 tys. egz. (ISBN 8310088123)[10]
  3. „Gazda z Diabelnej” – pełna przygód książka o repolonizacji Karkonoszy w 1945 roku ukazana w młodzieżowej, narciarskiej opowieści, Nasza Księgarnia, Warszawa,
    1. wydanie – 1967, nakład – 20 tys. egz.
    2. wydanie – 1969, nakład – 20 tys. egz.
    3. wydanie – 1978, nakład – 20 tys. egz.
    4. wydanie – 1986, nakład – 40 tys. egz. (ISBN 83-10-08881-7)
  4. „Zagłada IV Odcinka” – dokumentalne odtworzenie działań dywersyjnych przez organizację AK Wachlarz na IV Odcinku w Mińsku na Białorusi, Instytut Wydawniczy „PAX”, Warszawa,
    1. wydanie – 1968, nakład – 10 tys. egz.
    2. wydanie – 1980, nakład – 20 tys. egz. (ISBN 83-211-0146-1)
    3. wydanie – 1987, nakład – 20 tys. egz. (ISBN 83-211-0882-2)
  5. „Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie” – półdokumentalna relacja z działań zbrojnych w 1943 roku na Kielecczyźnie w Górach Świętokrzyskich 400-osobowego Zgrupowania AK dowodzonego przez por./mjr. Jana Piwnika (Ponurego),
    1. wydanie (z przedmową Bogdana Hillebrandta) – 1968, Iskry, Warszawa, nakład – 10 tys. egz.
    2. wydanie – 1969, Iskry, Warszawa, nakład – 30 tys. egz.
    3. wydanie (bardzo rozszerzone) (od tego wydania z podtytułem „reportaż historyczny”) – 1981, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa, nakład – 30 tys. egz. (ISBN 83-07-00200-1)
    4. wydanie (znów bardzo rozszerzone) – 1985, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, nakład – 30 tys. egz. (ISBN 83-07-01194-9, ISBN 978-83-07-01194-3)
    5. wydanie (rozszerzone) – 1988, Epoka, Warszawa, nakład – 70 tys. egz. (ISBN 83-85021-07-8)
    6. wydanie (rozszerzone, przejrzane i poprawione) – 1993, wyd. Tomasz Chlebowski[11], Warszawa, nakład – 10 tys. egz. (ISBN 83-85021-07-8)
    7. wydanie – 2006, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń (ISBN 83-7441-440-5, ISBN 978-83-7441-440-1)
    8. wydanie (przedmowa, przypisy i aneks uzup. Marek Jedynak) – 2017, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa (ISBN 978-83-07-03390-7)
  6. „Odłamki granatu” – cztery zbeletryzowane relacje z czasów działań AK w Warszawie i na Nowogródczyźnie oraz opisy „rozliczeń”, jakie spotkały ich bohaterów po wojnie, PAX, Warszawa,
    1. wydanie – 1969, nakład 20 tys. egz.
    2. wydanie – 1972, nakład 20 tys. egz.
  7. „Gdy las był domem” – 11 relacji z przebiegu walk w czasie wojny z Niemcami w czterech rejonach: za Bugiem, nad Niemnem, na Podlasiu i na Kielecczyźnie, 1972, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź, nakład – 5 tys. egz.
  8. „Trudne lato” – młodzieżowa książka o trudnym dorastaniu,
    1. wydanie – 1979, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa, nakład – 40 tys. egz. (ISBN 83-203-1147-0)
    2. wydanie – 1991, Wydawnictwo Libra, Warszawa, nakład – 20 tys. egz. (ISBN 83-85005-52-8)
  9. „Pokaż zęby” – okupacyjne dzieje na przykładzie autora,
    1. wydanie – 1981, Nasza Księgarnia, Warszawa, nakład – 30 tys. egz. (ISBN 8310078988)[12]
    2. wydanie – 1987, PAX, Warszawa, nakład – 30 tys. egz. (ISBN 83-211-0806-7)
  10. „Cztery z tysiąca” – wojenne zbeletryzowane relacje różnych form walk z okupantem: partyzantki, cichociemnych, kontrwywiadu, dywersji poza Krajem (Ryga), Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa,
    1. wydanie – 1981, nakład – 30 tys. egz.
    2. wydanie – 1983, nakład – 50 tys. egz. (ISBN 83-03-00275-9 i ISBN 978-83-03-00275-4)
  11. „Wachlarz, monografia wydzielonej organizacji dywersyjnej Armii Krajowej: wrzesień 1941 – marzec 1943”, PAX, Warszawa,
    1. wydanie (350 stron) – 1983, nakład – 30 tys. egz. (ISBN 83-211-0419-3)
    2. wydanie (456 stron oraz 414 zdjęć i fotokopii) – 1985, nakład – 40 tys. egz. (ISBN 83-211-0678-1)
    3. wydanie (450 zdjęć i fotokopii) – 1990, nakład – 40 tys. egz. (ISBN 83-211-0678-1).
  12. „Reportaż z tamtych dni” – 21 zbeletryzowanych relacji z walk podziemia AK na terenie całej okupowanej Polski, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa – wyróżnienie Funduszu Literatury przy Ministrze Kultury i Sztuki,
    1. wydanie – 1986, nakład – 50 tys. egz. (ISBN 83-03-00654-1)
    2. wydanie – 1988, nakład – 30 tys. egz. plus dodruk 10 tys. egz. (ISBN 83-03-00654-1[13] – w oprawie papierowej i ISBN 83-03-02439-6 – w twardej oprawie)
  13. „Ostatnia droga Komendanta Ponurego” – (oprac., wraz z zespołem), 172 strony, Wydawnictwa Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa, 1990
  14. „Bez pokory” – autobiografia w 2 tomach, łącznie 918 stron i 101 zdjęć, Ars Print Production, Warszawa, 1997, nakład – 10 tys. egz. (ISBN 83-87224-05-7 i ISBN 83-87224-06-5)
  15. „W armii Państwa Podziemnego” – 25 relacji z całej okupowanej Polski oraz Łotwy, Mińska i in., 2 tomy, 825 stron i 107 zdjęć dokumentalnych, AS KON, Warszawa, 2005, nakład – 15 tys. egz. (ISBN 83-7452-004-3 i ISBN 83-87545-41-4)
  16. „Ponury – major Jan Piwnik 1912–1944”, Biblioteka Armii Krajowej – bojowy życiorys jednego z najwaleczniejszych cichociemnych (157 stron i 71 zdjęć), Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa, 2006, nakład – 10 tys. egz. (ISBN 83-7399-180-8, ISBN 978-83-7399-180-4)
  17. „Saga o bohaterach – Wachlarz IX 1941 – III 1943” – zbeletryzowany zapis bojowych działań dywersji AK na Wschodzie, od Rygi po Kijów i Odessę (306 stron i 184 zdjęcia), Oficyna Wydawnicza RYTM, 2008, nakład – 10 tys. egz. (ISBN 978-83-7399-305-1).

Tłumaczenia książek na inne języki

edytuj
  1. „Tak chuti sneh” – edycja słowacka książki „Smak śniegu”, przekład Rudolf Turňa, Wydawnictwo Sportowe SV ČSTV, Bratysława, 1964, nakład – 4 tys. egz.
  2. w: „О человеке, который не кланялся пулям: повесть и рассказы польских писателей” (O čeloveke, kotoryj ne klanâlsâ pulâm: povesti i rasskazy pol’skih pisatelej), zbiór powieści i opowiadań polskich pisarzy, tłum.: Л. Кашкуревича, В. Кисилева (L. Kaškureviča i V. Kiseleva), „Детская литература” (Detskaâ literatura), Москва (Moskwa), 1968.
 
Cezary Chlebowski w 2008 roku
 
Wnuczka Cezarego Chlebowskiego przy jego mogile w lipcu 2013 roku
 
Grób Cezarego Chlebowskiego wystawiony 24 października 2013 roku
 
Tabliczka poświęcona Cezaremu Chlebowskiemu na Wykusie
 
Odsłonięcie nowej tablicy Biblioteki Miejskiej w Końskich 30 sierpnia 2014 roku w ramach uroczystości związanych ze zmianą nazwy tej biblioteki na „Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Końskie im. Cezarego Chlebowskiego”. Przemawia Tomasz Chlebowski, syn Cezarego Chlebowskiego, po lewej – dyrektor biblioteki – Dariusz Kowalczyk

Przedruki odcinkowe w periodykach

edytuj
  • komiks na podstawie książki „Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie” w „Słowo Ludu”, dziennik PZPR, Kielce (1969), nakład 70 tys. egz.
  • „Smak śniegu” w „Świat Młodych”, Tygodnik Młodzieżowy, Warszawa, 1972, nakład 60 tys. egz.
  • „Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie” – przedruk książki w 207 odcinkach, „Echo Dnia”, Kielce, 1983–1984, nakład 60 tys. egz.

Nagrody i odznaczenia

edytuj

Nagrody literackie

edytuj

Granty i stypendia

edytuj

Odznaczenia

edytuj
  • Srebrny Krzyż Zasługi, numer D-30109, 22 lipca 1959
  • Medal Wojska, numer 15518, Londyn, 25 września 1969
  • Krzyż Armii Krajowej, Londyn, numer 6108, 10 października 1969
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, numer 652-81-1, 27 maja 1981
  • Medal 40-lecia Polski Ludowej (uchwałą Rady Państwa nr 57/29/84 M z 22 lipca 1984)
  • Krzyż Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” za działalność niepodległościową w latach 1945–1954, legitymacja AA-8/90 z 3 marca 1990
  • Krzyż Zasługi ZHP b. żołnierzy Szarych Szeregów AK (ustanowiony przez Radę Przyjaciół ZHP byłych żołnierzy Szarych Szeregów Armii Krajowej w Skandynawii z okazji XXXV rocznicy powstania warszawskiego 1944–1979 dla upamiętnienia wysiłku w walkach z okupantem w latach 1939–1945, legitymacja 32/90 z 11 listopada 1990

Honorowe odznaki i tytuły

edytuj
  • 1972 – Złota Odznaka Honorowa Związku Inwalidów Wojennych Polskich Sił Zbrojnych w RFN, Monachium
  • 1975 – Honorowa Odznaka II i V Batalionu Okręgu Nowogródzkiego AK
  • 1977 – Odznaka Honorowa III Wileńskiej Brygady Partyzanckiej AK „Szczerbca”
  • 1981 – Honorowa Odznaka Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty ZWZ AK
  • 1981 – honorowe członkostwo Koła Przewodników Świętokrzyskich PTTK w Kielcach (legitymacja nr 2-14/81 z 23 kwietnia 1981 roku)
  • 1982 – Honorowa odznaka Okręgu Radomsko-Kieleckiego „Jodła”
  • 1983 – Odznaka Honorowa Organizacji Wydzielonej „Wachlarz” Armii Krajowej, numer 65
  • 1983 – Złota honorowa odznaka jubileuszowa z okazji 60-lecia Warszawskiego Klubu Narciarskiego
  • 1984 – Honorowy Tytuł Żołnierza Wachlarza
  • 1986 – Honorowa Odznaka P.O.S. „Jerzyki” (legitymacja 385)
  • 1990 – Honorowe Obywatelstwo gminy Końskie
  • 1991 – Złota Odznaka Fundacji Armii Krajowej (Polish Resistance Foundation)
  • 1998 – Honorowa Odznaka Pamięci „Akcji Burza”
  • 2002 – Medal upamiętniający udział AK w obronie ludności Zamojszczyzny przyznany przez Środowisko 9. Pułk Piechoty Legionów AK przy Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej
  • 2009 – Honorowa Odznaka Stowarzyszenia Pamięci „Ponury – Nurt” (legitymacja nr I)
  • Odznaka Stowarzyszenia Kombatantów „Jędrusiów” Żołnierzy Armii Krajowej, Ich Rodzin i Sympatyków
  • Odznaka Żołnierzy Armii Krajowej b. Okręgu Radomsko-Kieleckiego (legitymacja nr 372).

Awanse wojskowe

edytuj

Życie prywatne

edytuj

Od 1947 roku do śmierci mieszkał w Warszawie. W 1951 roku ożenił się z Anną Piskorską (rozwód w 1966 roku). Był ojcem Weroniki Chlebowskiej-Dziadosz i Tomasza Chlebowskiego. Powtórnie ożenił się z Grażyną Ciszewską.

Został pochowany 17 maja 2013 roku na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w sektorze D, rząd 1b, grób 35[17].

Upamiętnienie

edytuj

14 czerwca 2013 roku w przededniu uroczystości na Wykusie, przy tamtejszej kapliczce umieszczono tabliczkę upamiętniającą Cezarego Chlebowskiego i jego dzieło.

9 maja 2014 roku, w pierwszą rocznicę jego śmierci, spadkobiercy Cezarego Chlebowskiego przekazali całe jego archiwum do Archiwum Akt Nowych[18].

Rada Miejska w Końskich na swojej XL sesji 25 czerwca 2014 roku nadała Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy Końskie imię Cezarego Chlebowskiego[19][20]. Uroczyste odsłonięcie nowej tablicy biblioteki odbyło się 30 sierpnia 2014 roku w ramach obchodów dni Koneckiego Września[21].

Przypisy

edytuj
  1. Historia Szkoły Podstawowej nr 6 w Będzinie. [dostęp 2014-09-26].
  2. Górze św. Doroty zawdzięczam swoje imię. Wywiad z panią Dorotą Starościak, prawnuczką Stanisława Skarbińskiego. „Odkrywamy Grodziec”, s. 5, sierpień 2014. ISSN 2353-7868. 
  3. Oświata i szkolnictwo polskie poza białoruskim systemem oświatowym. W: Oświata... s. 302.
  4. Cezary Chlebowski: Bez pokory. T. 1. Warszawa: ARS Print Production s.c., 1997, s. 292. ISBN 83-87224-05-7.
  5. Cezary Chlebowski: Bez pokory. T. 2. Warszawa: ARS Print Production s.c., 1997, s. 407–411. ISBN 83-87224-06-5.
  6. Teczka Cezarego Chlebowskiego, sygnatura 48199/II. Oddziałowe Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie, s. 12.
  7. a b c d e f g Kto jest kim w Polsce. Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwo PAI S.A., 2001, s. 108. ISBN 83-223-2691-2.
  8. Komunikat o powstaniu Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej. „Zeszyty Katyńskie”. 1, s. 4, 1990. Warszawa. 
  9. Członkowie ROPWiM. [dostęp 2012-10-21].
  10. Informacja o wydaniu w Katalogu Biblioteki Narodowej (dostęp 3 grudnia 2018 roku).
  11. Chlebowski 1997 ↓, s. 823.
  12. Informacja o wydaniu w Katalogu Biblioteki Narodowej (dostęp 3 grudnia 2018 roku).
  13. Informacja o wydaniu w Katalogu Biblioteki Narodowej (dostęp 3 grudnia 2018 roku).
  14. Steny pod jodłami [online], filmpolski.pl [dostęp 2023-12-10].
  15. Marek Jedynak: Niezależni kombatanci w PRL. Kielce-Kraków: Instytut Pamięci Narodowej, 2014, s. 205. ISBN 978-83-60991-18-3.
  16. M.P. z 2007 r. nr 18, poz. 208.
  17. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  18. Dokumenty Cezarego Chlebowskiego trafiły do państwowego archiwum. Sprawdź co przekazano!. wpolityce.pl, 2014-05-08. [dostęp 2014-05-12].
  19. XL sesja Rady Miejskiej w Końskich. [dostęp 2014-06-28].
  20. Uchwała nr XL/420/2014 Rady Miejskiej w Końskich z dnia 25 czerwca 2014 r. w sprawie nadania Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy Końskie imienia Cezarego Chlebowskiego oraz zmiany Statutu Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Końskie. 2014-07-04. [dostęp 2014-08-14].
  21. Marzena Kądziela. Konecka biblioteka z imieniem Cezarego Chlebowskiego. „echodnia.eu”, 2014-08-31. [dostęp 2014-08-31]. 

Bibliografia

edytuj